Mỗi chiếc đồng hồ là một quá trình lao động nghệ thuật - Phần 1

1. MỗichiếcđồnghồlàcảmộtquátrìnhlaođộngnghệthuậtPhần 1

2. Không hẳn vì giá thành luôn xếp vào hàng xa xỉ phẩm, cũng không phải vì những viên đá quý và vật liệu cao cấp, quy trình hoàn thiện mới thực sự quyết định giá trị của một chiếc đồng hồ cao cấp. Dù là hướng tới bất kì mục đích nào, các nhà đồng hồ luôn đầu tư khoảng thời gian và công sức đồ sộ cho quy trình hoàn thiện một mẫu mới. Từ những mục đích này, một vài bộ sưu tập mang lại cả tính năng và sự thẩm mỹ, trong khi đó một số khác chỉ mang tính nghệ thuật thuần túy.

3. Tuy càng ngày càng hiếm, quy trình hoàn thiện thủ công vẫn được coi là hình thức cao cấp nhất và tạo ra sự khác biệt rõ rệtkhi so sánh với quy trình tự động bằng máy móc. Theo Giulio Papi, giám đốc kỹ thuật của Audemars Piguet Renaud & Papi, tác giả quyển High-End Horological Finishing and Decoration, quyển sách duy nhất viết về quy trình hoàn thiện và trang trí đồng hồ, sự khác biệt này có thể lên đến một phần ba giá trị của chúng. Và thực sự là như vậy, trong thế giới đồng hồ cao cấp, tất cả sự khác biệt đến từ quá trình hoàn thiện nó.

4. Công đoạn dũa, thuộc da, chạm đá, đánh bóng, tiện là những mắt xích thuộc quá trình hoàn thiện, trong khi đó đục và khắc bằng tay được sử dụng để tạo nên những họa tiết trang trí đẹp mắt. Ngày nay, các nhà sản xuất đồng hồ sử dụng các công cụ hỗ trợ và máy múc như hệ thống mũi khoan tự động hay Côtes de Geneve, tuy nhiên ngay cả khi có sự hỗ trợ này để đạt được độ tinh xảo hoàn hảo đòi hỏi rất nhiều kinh nghiệm và sự khéo léo của người thợ thủ công. Mỗi bộ máy truyền động được cấu tạo bởi hơn một trăm chi tiết khác nhau, những mẫu phức tạp thậm chí còn nhiều hơn thế, có đến cả hàng trăm phần. Dĩa, cơ cấu kết nối, bánh lắc, ốc, chốt, bánh xe có răng chuyển, lò xo … Tuy nhiên, chẳng có chi tiết nào là thừa. Tất cả đều đảm nhiệm một chức năng cụ thể, và nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu chúng phải được hoàn thiện đến mức không có một vết xước hay gờ sắc trong quá trình được cắt, dập và phay. Chỉ khi đạt được chất lượng hoàn thiện này sự ma sát giữa các bộ phận sẽ giảm và hiệu quả hoạt động sẽ tăng lên.

5. TẠO GÓC HOÀN HẢO Một trong những kỹ thuật hoàn thiện được biết đến rộng rãi nhất là vát mép, thể hiện qua quy trình vạt góc 45 độ ở đỉnh mỗi phần. Còn được gọi là mài góc, thuật ngữ chính xác hơn là vát mép, mục đích của việc vát mép để loại bỏ phần gờ sắc ở đỉnh, có thể ảnh hưởng đến cấu thành và bộ phận giữa răng bánh lắc, làm giảm hoạt động êm ả của máy. Thêm vào đó, vì vạt cạnh được đánh bóng, kỹ thuật vát mép còn có chức năng trang trí, giúp cho toàn bộ phần máy trở nên thú vị hơn khi chiêm ngưỡng. Quan sát sự tương phản giữa vát mép đã được đánh bóng và phần cạnh sường và mặt, đã được phun sơn, được coi là một trong những thú vui tao nhã khi đánh giá đồng hồ.

6. Để tạo nên một vát mép hoàn hảo và đẹp đòi hỏi rất nhiều bước detourage là bước quan trọng nhất. Nói một cách ngắn gọn, 2 cạnh của chi tiết được gia công hoàn hảo sẽ là điều kiện cần để có một mép vát hoàn thiện. Người thợ đồng hồ sẽ dũa phần đỉnh sắc nhọn cho bằng, rồi mài thật nhẹ bằng đá, kế tiếp là đánh bóng bằng thuộc da, bột kim cương và thanh gỗ. Hay với cách khác, họ có thể sử dụng dĩa mài bằng gỗ để hoàn thiện phần vát mép đã được dũa. Tuy nhiên cách này không thể áp dụng cho những mép vát nằm phía bên trong mà chỉ có những công cụ thủ công mới chạm tới được.

7. Hiệu ứng ánh sáng trên bề mặt của các chi tiết sau khi được hoàn thiện là một kết quả rất tuyệt vời, đặc biệt khi có sự kết hợp nhiều mép vát khác nhau. Người thợ đồng hồ thường sử dụng các kỹ thuật vát mép trong, mép tròn, và vát mép ngoài, tùy theo thiết kế của từng chi tiết cụ thể. Theo Papi trong cuốn sách về các phương pháp hoàn thiện đồng hồ, “Mép trong để chỉ phần phía trong nơi tiếp giáp hai mặt xiên. Vị trí giao nhau phải sắc và tạo thành một đường tiếp xúc duy nhất của hai về mặt. Đây là kỹ thuật khó nhất và đòi hỏi trình độ tay nghề thủ công vô cùng tinh xảo, hiện tại chưa có một máy móc nào có thể làm được.” Mép tròn là nơi giao nhau của hai bề mặt nhưng lại không thể hiện bằng một đường tiếp xúc rõ ràng nào. Kỹ thuật này tương đối đơn giản so với mép trong. Và cuối cùng là mép ngoài, ngược lại với mép trong, đây là phần tiếp xúc phía ngoài của hai bề mặt. Mép vát có góc 45o và đường nét phải luôn sắc xảo. Dù là mép trong, mép tròn hay mép ngoài, hai đường mép phải luôn song song với nhau. Papi cũng chia sẻ vài điều khá thú vị “Khuyết điểm của các mép vát phụ thuộc vào tay nghề của từng người thợ. Cũng vì thế mà các chi tiết lại mang một dấu ấn rất riêng”.

8. ĐÁNH BÓNG  Đánh bóng là quy trình hoàn thiện phục vụ mục đích chức năng và mỹ thuật. Không thể phủ nhận rằng nó có thể khiến cho bất cứ phần cấu thành nào trở nên giá trị hơn và giúp hạn chế sự ăn mòn. Khi một bộ phận được đánh, các phần gờ sắc và vết lốm đốm của kim loại sẽ bị loại trừ, và bề mặt trở nên phẳng hơn, giúp giảm độ xỉn và ăn mòn. Có rất nhiều cấp độ khác nhau của việc đánh bóng. Ví dụ, hõm và hốc của các khoan trên cầu và nơi được đánh bóng đủ để bắt sáng khi những phần cấu thành quan trọng phức hợp như bộ chuyển động cầu, bộ chuyển động quay của máy, nện điểm chuông trải qua quy trình đánh bóng chuẩn xác để đạt được cái gọi là đánh bóng phản chiếu. Thuật ngữ thay thế của đánh bóng phản chiếu là đánh bóng thẳng đứng, mặc dù có khá nhiều tranh cãi giữa đánh bóng gương và đen. Tuy vậy, điểm khác biệt giữa đánh bóng phản chiếu và các loại đánh bóng khác là kỹ thuật sử dụng xuyên suốt quá trình thực hiện.

9. Cụ thể, sự phản chiếu gương là sự phản xạ có định hướng (chùm ánh sáng được chiếu vào bề mặt theo một hướng và phản xạ lại theo một hướng). Nó khác với phản xạ khuếch tán khi chùm sáng được phản xạ lại từ bề mặt theo nhiều hướng khác nhau. Vì bề mặt được đánh bóng gương có độ nhẵn tuyệt đối nên ánh sáng sẽ được phản xạ theo một chiều duy nhất.Tùy theo góc ánh sáng chiếu vào, bề mặt có thể có màu đen, xám hoặc trắng. Papi định nghĩa đánh bóng đen xuất phát từ bề mặt màu đen xuất phát từ bề mặt màu đen tuyền của các chi tiết. Khi đó luồng ánh sáng sẽ chiếu theo hướng vuông góc với bề mặt. Người thợ đồng hồ thực hiện quy trình đánh bóng gương bắt đầu bằng việc chà thô để loại bỏ các vết lốm đốm. Họ sử dụng dũa, các loại da thuộc hay hạt mài siêu mịn để đạt được bề mặt nhẵn hoàn hảo mà không có bất kì tì vết nào. Giấy nhám cũng có nhiều mức độ ma sát khác nhau từ thô đến siêu mịn, người thợ đồng hồ sẽ mài các chi tiết trên giấy nhám theo hình số 8 đứng hoặc số 8 nằm ngang. Kỹ thuật này giúp giấy nhám chạm đến mọi ngóc ngách của chi tiết. Quy trình này có thể kéo dài khoảng 2 giờ hoặc thậm chí lâu hơn. Bước cuối cùng của quá trình đánh bóng gương là với giấy tráng bột kim cương trên đĩa làm bằng kẽm với bề mặt siêu nhẵn. Ở bước này, tất cả những vết lồi lõm dạng kết tinh được mài nhẵn hoặc ép xuống bề mặt sau nhiều vòng chà xát, bề mặt của chi tiết sẽ trở nên phẳng và nhẵn mịn tuyệt đối. Theo Donghotantan.vn