Tarımda Küreselleşme

1. Tarımda Küreselleşme & İnovasyon Dr Mehmet AKTAŞ Yaşar Holding A.Ş. Forum İstanbul, 25 Nisan 2008

2. İlk Küresel Sektör... “TARIM”... • Avcılık-toplayıcılıktan tarıma geçiş... Uygarlık tarihinin başlangıcı... • Göçebe yaşamdan yerleşik yaşama geçiş, nüfus artışı... • Tarımsal artı değer ve takas... Küresel ticaretin başlangıcı... • Batık gemilerdeki anforalar küresel ticaretin ilk ambalajları... • Takasa konu ürünlerin şekillerle anlatımı ve yazının gelişimi... Bugünkü bilgi toplumunun temelleri...

3. Göreceli olarak tarımda küreselleşme sanayi ürünleri ve finansal hizmetlere göre daha geride, ancak... • Çin Başbakanı’nın temennisi... Almanya’da süt fiyatlarının %50 artması... • Chicago Emtia Borsası’nda pirinç fiyatlarındaki artış Küreselleşme... Olumlu? Olumsuz? • “Where is Jose Bove? How European farmers learned to quit protesting and start loving globalization” (Newsweek, 24 Mart 2008) • 50 milyon metropol ülke çiftçisi 3 milyar gelişmekte olan ülke çiftçisini yok etmeye mi çalışıyor?!

4. Rakamlarla tarımda küreselleşme... • 1985-2004 yılları arasında, dünyadaki tarımsal ürün ihracatı üç kattan fazla artıyor, yıllık yaklaşık %6.3 büyüyerek 123 milyar ABD Doları’ndan 393 milyar ABD Doları’na yükseliyor... • Ancak bu büyüme dünyadaki toplam emtia ürün (“merchandise”) ihracatındaki büyümenin gerisinde, dolayısıyla tarımsal ürün ihracatının toplam içerisindeki payı 1985’te %12’den 2004’te %7’ye geriliyor... • Her ne kadar ticaret yapan ülke sayısı artsa da, bazı ülkeler ticarette öne çıkıyor, 2004’te toplam 20 ülke tarımsal ihracatın %73’ünü gerçekleştiriyor... • Tarımsal ihracat içerisinde işlenmiş gıdaların payı artıyor, işlenmiş gıdalarda ortalama büyüme hızı yıllık %8.5, “bulk” ürünler için bu büyüme %3.7 seviyelerinde...

5. Dünyadaki tarımsal ürün ihracatı yıllık %6.3 büyümeyle üç kattan fazla artıyor...

6. 20 ülke tarımsal ihracatın %73’ünü gerçekleştiriyor (2004)

7. 21. Yüzyılda “TARIM”... • Arz-talep dengesinin bozulması • Fiyat artışları • Küresel rekabette artış • Küresel ısınma • Sınai tarımın yaygınlaşması • Bilgi-yoğun üretim • Gıda değer zincirlerinin oluşması • Gıda güvencesi/sürdürülebilirliği ve gıda güvenliği kavramları • Biyoyakıt • Farklılaşmış ürün üretimi • Organik tarım • Ekolojik tarım • İnovasyon gerekliliği • Biyoteknoloji • Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) • Nano-teknoloji, vb...

8. Kavramları ilişkilendirirsek... • Çin ve Hindistan • Büyüyen orta sınıf • Alternatif kullanım alanları (biyoyakıtlar) • 100 kalorilik et üretimi için 700 kalorilik yem üretimi! TALEP ARZ • Küresel ısınma • Alternatif kullanım alanlarının çevre üzerindeki negatif etkileri Kamerun, Mısır, Haiti ve Tayland’da kitlesel ayaklanmalar... Arz-talep dengesinin bozulması Fiyat artışları SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK ! GIDA GÜVENCESİ ! GIDA GÜVENLİĞİ !

9. Biyoyakıt 2016... ABD AB Kanada Çin

10. Çözüm önerileri... • “One percent solution”? • Bilgi-yoğun sınai tarımın yaygınlaşması • “GIDA GÜVENCESİ” ve “GIDA GÜVENLİĞİ”nin tarladan sofraya kavramı bütününde düşünülmesi • Küresel ve ulusal tarım politikalarının tüm değer zinciri düşünülerek oluşturulması • Besinlerin niceliği kadar niteliğinin de düşünülerek araştırmaların artırılması • İNOVASYON (değişen çevre koşullarına uyum sağlayacak bitki türleri, Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO), tarımda birim alandan daha çok mahsül alınmasını sağlayacak nanoteknoloji uygulamaları....)

11. Küreselleşen tarım ve Türkiye... toplam uluslararası doğrudan yatırım girişi... uluslararası doğrudan yatırım girişlerinin sektörlere göre dağılımı... (*) 2002’de 14 mio USD, 2003’te 249 mio USD, 2004 ve 2005’te yaklaşık 70 mio USD

12. Türk tarımının sıkıntıları ve çözüm önerileri... • Ulusal bir tarım politikasının net bir şekilde tanımlanmamış olması Çözüm önerileri: • Tüketiciden üreticiye tüm değer zincirinde • Ulusal ihtiyaçlar ve küresel rekabet dikkate alınarak talep planlaması • Üretim hedefleri doğrultusunda ürün deseninin planlanması • Ulusal toprak ve su kaynaklarının envanterinin çıkarılması • Ekolojik yapının ve toprak yapısının incelenmesi • “HAVZA” mantığında üretim bölgeleri oluşturulması (AB’de İspanya, Yunanistan) • Desteklemelerin “verimliliği esas alan bir destekleme modeli” çerçevesinde yeniden gözden geçirilmesi, teknoloji ile desteklenmesi, desteklemelerin üretim artışı hedefi yanında maliyet azaltılmasını da hedeflemesi

13. Türk tarımının sıkıntıları ve çözüm önerileri... • Arazilerin miras yoluyla küçülmesi, küçülen arazilerde verimli üretim yapılamaması • Türkiye’de ortalama işletme büyüklüğü 2001 tarım sayımına göre 6.1 hektar / 61 dekar • Avrupa’da (12’ler) bu büyüklük tam üç katı: 18 hektar • Tarımsal işletmelerin arazisi ortalama 4,1 parça • İşletme olarak tanımlanan arazi 4 ayrı yerde Çözüm önerileri: • Arazilerin daha fazla küçülmesinin önüne geçilmesi • “Toprak Korumalı Arazi Kullanım Kanunu”nda bölünemez asgari parsel büyüklüğünün yüzde yüz artırılarak 10 dekardan 20 dekara çıkarıldı • Miras Hukuku’nda / Türk Medeni Kanunu’nda da bazı değişiklikler yapılması gündemde • Toplulaştırma çalışmaları • Şirketleşme, arazilerin ayni sermaye olarak konulması

14. Türk tarımının sıkıntıları ve çözüm önerileri... Sürekli, kaliteli ve dünya fiyatlarında hammadde temini sağlanmasına yönelik olarak, tarımdaki üretim ve altyapı sorunlarının giderilmesi, modernizasyon, tarım ve gıda sektörleri arasındaki entegrasyonun artırılması özellikle biz sanayiciler açısından gıda güvencesi ve gıda güvenliği düşünüldüğünde çok büyük önem taşımakta... Bilimsel, bilinçli, endüstriyel ebatta tarımın teşviki gerekli...

15. Gıda güvencesi ve gıda güvenliğini teminen, gıda sanayinde yapısal değişimlerin hızlandırılması için... Tarım ve gıda sanayinin entegrasyonunu yaygınlaştırıcı, Kaliteli ve endüstriyel üretime uygun hammadde üretimini artırıcı ve çeşitlendirici, Gıda kontrol uygulamalarını etkinleştirici, Haksız rekabeti önleyici ve yaratıcı rekabeti geliştirici, KOBİ’leri teknolojik yenilenme, kalite sistemleri, ürün geliştirme ve pazarlama teknikleri açısından güçlendirici, bir politika izlenmesi...

16. Gıda güvencesi ve gıda güvenliğini teminen, gıda sanayinde yapısal değişimlerin hızlandırılması için... sürdürülebilir ve rekabetçi bir tarım-hayvancılık vizyonu oluşturulması ve... üreticiden piyasaya tüm değer zincirinde organize olunması gerekli... Gıda sanayinde yapısal değişim büyük ölçüde tarımdaki yapısal değişimlerle yakından ilişkili...