Makroekonomij a Vežbe II

1. MakroekonomijaVežbe II Društvo kao veliki sistem Kontrolna pitanja

2. 1. Zašto se društvo može posmatrati kao sistem ? • Društvo se kao i ostali fenomeni, može posmatrati na različite načine. Ono se može posmatrati kao totalitet, kao celina. Može se posmatrati kao sistem koji se sastoji iz manjih celina ili delova, podsistema međusobno na najrazličitije načine povezanih, a kojisu stalnoj interakciji tj. međudejstvu. • Kako će se nešto posmatrati zavisi od cilja i svrhe istraživanja. Kako je cilj da se privreda posmatra kao najznačajniji deo društva, iz tog razloga se društvo može posmatrati kao sistem gde privreda stoji kao njegov podsistem.

3. 2. Iz kojih se podsistema sastoji društvo ? • Društvo se (posmatrano kao sistem) sastoji iz više podsistema kao što su npr.: privredni, obrazovni, naučno-istraživački, pravno, kulturni, zravstveni, socijalni, politički itd...

4. 3. U kakvom su odnosu društvo i njegovi podsistemi ? • Društveni sistem u odnosu na njegove podsisteme predstavlja sistem višeg reda. Zbog toga su podsistemi prožeti osnovnim svojstvima društva (društvenim vrednostima), višeg sistema kome pripadaju.

5. 4. Koji je najznačajniji podsistem društva i zašto ? • Najznačajniji podsistem društva je privreda, zato što njen prioriteni polažaj određuje veza mreža (i njihova dinamičnost) privrede sa drugim podsistemima društva i njenim okruženjem koga čine i elementi koji ne pripadaju društvu kome i sama pripada. Od svih podsistema društva privreda ima najrazvijeniju mrežu sa okruženjem. • Na značaj privrede za društveni sistem ukazuje i činjenica da je ona i nastala kao proces obezbeđenja dobara najrazličitijeg karaktera, nužnih za očuvanje i razvoj društva tj. za zadovoljenje brojnih potreba društva. • Na značaj privrede za razvoj društva ukazuje i složenost strukture privrede, velika brzina različitih vrsta promena u privredi kao i veoma složen skup akcija (i njihov rezultat) koje se ograničenim sredstvima i na ograničenom nivou odvijaju u privrednom sistemu.

6. 5. Zbog čega je važna samostalnost delova u odnosu na celinu ? • Svaki podsistem društva je relativno samostalan u odnosu na društveni sistem jer bi u suprotnom izgubio obeležje dela sistema tj. podsistema. Samo samostalnost delova sistema tj. podsistema može ukazivati na postojanje sistema, jer ako nema samostalnosti ne može se govoriti o celini, odnosno o sistemu sastavljenom od delova.

7. 6 Koje su osnove kakakteristike privrede i društva posmatranih kao sistem ? • Osnovne karakteristke privrede i društva posmatranih kao sistem su, da su oba sistema: • relativno otvoreni, • dinamički, • vrlo složeni, • stohastički, • hijerarhijski uređeni, i • Svrhoviti.

8. 7. Zbog čega se kaže da društvo i privreda predstavljaju relativno otvorene sisteme? • Ni priveda na društvo nisu izolovani sistemi jer su u stalnoj interakciji sa okruženjem. • Relativnost isključuje potpunost jer potpuno otvoreni sistemi ne postoje kao ni potpuno zatvoreni sistemi. Totalna otvorenost privrede bi se protivila samom poimanju sistema. • Sistemi mogu postojati samo kao relativno otvoreni

9. 8. Da li je moguć, na dugi rok, opstanak i razvoj zatvorenih sistema ? • Ne jer zatvorenost sistema isključuje razmenu materija, energije i informacija sa okruženjem, a sistemi koji nisu u interakciji sa okruženjem nisu u mogučnosti da se razvijaju pa samim tim i opstanu.

10. 9. Da li privreda kao i društvo pripada klasi dinamičkih sistema i zašto ? • Da. Dinamičkim sistemima smatraju se sistemi čije se stanje upravljanjem menja u vremenu ili sistemi čije stanje okolina želi da promeni, a sistem dejstva upravljačkih akcija to sprečava, težeći da zadrži prvobitno stanje. I privreda i društvo su takvi sistemi.

11. 10. U čemu se sastoji razlika između statičkih i danamičkih sistema ? • Statički i dinamički sistemi su sušta suprotnost. Za razliku od dinamičkih, statički sitemi su oni čije se stanje ne menja, sistemi koji ne teže rastu i razvoju, te tako nemaju potrebe za stalnim promenama što je inače karakteristika sistema gde proces razvoja podrazumeva stalnu promenu stanja sistema što karakeriše dinamičnost.

12. 11. Zašto se privreda smatra kompleksnim sistemom ? • Privreda se smatra kompleksnim sistemom jer se u okviru privrede odvija veliki broj društvenih, tehničkih, ekonomskih, hemijskih, bioloških procesa. Karakterišu je najraznovrsniji oblici objekata i procesa: vremenski neprekidni, vremenski diskretni, deterministički, stohastički, autonomni i neautonomni, objekti sa promenljivom strukturom, itd. • Privreda se smatra kompleksnim sistemom jer se može naći u velikom broju mogućih stanja, karakteriše se velikim brojem mogućih ulaza i izlaza a sastoji se iz izuzetno velikog broja različitih elemenata (promenljivih) i velikog broja njihovih međusobnih i veza sa okolinom.

13. 12. U čemu je razlika između determinističkih i stohastičkih sistema ? • Privreda i društvo spadaju u stohastičke sisteme. • Opšta teorija sistema sistem definiše kao stohastički ako primena određene upravljačke akcije transformiše poznato stanje sistema u jedno iz skupa mogućih stanja, a ne u unapred poznato jedino moguće stanje. • Pre nego što dođe do primene upravljačke akcije potrebno je adekvatnom metodom izabrati odgovarajuću upravljačku akciju iz skupa mogućih upravljačkih akcija. Kada je u pitanju upravljanje privredom ovaj odabir se ne može uvek obaviti primenom egzaktnih metoda. Ako bi to bilo moguće i ako bi sistem na primenu upravljačke akcije reagovao na unapred poznati način radilo bi se o determinističkom sistemu.

14. 13. U čemu je smisao više nivoa i hijerarhijskog odnosa među njima ? • Smisao više nivoa i hijerarhijskog odnosa među njima objašnjava se principom prioriteta upravljačkih akcija. Upravljačke akcije podsistema na višem nivou imaju prvenstvo nad upravljačkim akcijama na nižem nivou. Odluke podsistema na višem nivou direktno utiču i, u određenoj meri, uslovljavaju odluke podsistema na nižem nivou. • Na višem nivou se donose odluke strateškog karaktera za koje je potrebno određeno vreme, dok se na nižem nivou donose odluke, uglavnom operativnog karaktera, koje se donose kako brže tako i češće od strateških odluka na višem nivou.

15. 14. Koja ograničenja nemeće politički sistem ? • Globalni sistem ciljeva se definiše u okviru političkog sistema od strane različitih političkih opcija, što znači da ima više predloga osnovnih privrednih ciljeva. • Politički sistem određuje prirodu svojinskih odnosa, ulogu pojedinačnih društvenih slojeva, interesnih grupa i pojedinaca u odlučivanju i određivanju prioriteta među društvenim potrebama, shvatanje društvene solidarnosti, itd. • Unutar političkog sistema donose se odluke presudne za pravac razvoja privrede, praktično sva privredno-sistemska rešenja uz kontrolu njihovog sprovođenja.

16. 15. Šta se podrazumeva pod privrednim sistemom ? • Pod privrednim sistemom se podrazumeva celokupnost ekonomskih odnosa sa osnovnim mehanizmom, institucijama, organizacionim oblicima, instrumentima i merama kojima se reguliše privredni život određene zemlje u izvesnom vremenskom periodu.

17. 16. Kako biste objasnili strukturu privrednog sistema ? • Sa aspekta strukture, privredni sistem se sastoji iz dva dela: Prvo, iz dela koji podrazumeva istorijski spontano razvijeni deo privrednog sistema, a onda i politički, normativni i institucionalni deo kroz koji privredni subjekti autonomno deluju i integrišu svoju aktivnost kao nosioci sistema. Drugo, iz dela privrednog sistema koji se tiče regulatornog, korektivnog i usmeravajućeg mehanizma kroz koji društvo (država) svesno na temelju nekog plana ili nekih drugih projekcija i proračuna koriguje i usmerava funkcionisanje privrede u pravcu društveno utvrđenih i željenih ciljeva.

18. 17.Koje su osnove privrednog sistema ? • Osnove privrednog sistema čine: • oblik i sadržaj vlasništva, • robno biće privrede, • integralna tržišta, • planiranje, • preduzreće, • dobit, • čvrsti principi pravne države, i • ograničeno strukturno prilagođavanje uloge države u upravljanju privrednim sistemom .

19. 18. Zašto je oblik i sadržaj vlasništva ključna determinanta osnovnog proizvodnog odnosa u društvu ? • Zato što oblik i sadržaj vlasništva predstavlja temeljno obeležje privrednog sistema, jer se iz njega praktično deriviraju sva ostala obeležja privrednog sistema, a posebno uslovi raspodele i kriterijumi prisvajanja, a zatim definišu uslovi privređivanja, određuje sistem upravljanja, i na kraju, bitno uslovljava oblik organizovanja privrede i metodi povezivanja osnovnih privrednih subjekata.

20. 19. Koji je osnovni subjekt privrednog sistema ? • Osnovnu subjekt privrednog sistema je čovek organizovan u različite asocijacije koje imaju karakter bilo radne, bilo životne zajednice. • Nosioci (subjekti) privrednog sistema su: • domaćinstvo, • privredno društvo i njegove različite asocijacije, • društveno-političke zajednice, i • društveno-političke organizacije.

21. 20. U čemu je razlika između utvorenih i zatvorenih privrednih sistema ? • Razlika između otvorenih i zatvorenih sistema prevashodno se temelji na stepenu uključenja privrede neke zemlje u međunarodno okruženje i njeno učešće na svetskom tržištu. • Zatvoreni privredni sistemi pripadaju prošlosti jer savremeno doba sa sobom nosi nužnosti povezivanja privrednih sistema između zemalja, protok, robe, kapitala i informacija. • Savremena ekonomska i politička kretanja u svetu ukazuju na to da samo otvoreni privredni sistemi sa aktivnim uključivanjem domaće privrede u međunarodne ekonomske procese mogu pretendovati na uspeh.

22. 21. U kakvom su odnosu privredni sistem i ekonomska politika ? • Privredni sistem predstavlja institucionalni okvir za preduzimanje mera i instrumenata ekonomske politike, čiji je osnovni zadatak da omogući njegovo efikasno funkcionisanje i obezbedi verifikaciju njegovoh fundametalnih principa u praksi. • Privredni sistem i ekonomska politika su funkcije istog cilja, s tim što privredni sistem predstavlja osnovu privrednog života neke zemlje, a ekonomska politika njenu praktičnu realizaciju.

23. 22. Koji su najopštiji elementi privrednog sistema ? • U najopštije elemente privrednog sistema spadaju: • Resursi, • Privredni subjekti, • Privredne aktivnosti, i • Institucije

24. 23. Šta su resursi i koji se među njima smatraju najznačajnijim ? • Raspoloživi materijalni i nematerijalni izvori stvaranja društvenog blagostanja nazivaju se resursima jedne zemlje. • Najznačajni resurs je stanovništvo, i on se smatra resursom nad resursima. Ljudi su uvek, u svakoj zemlji, najznačajniji resurs, jer za ljude ne postoji supstitut.

25. 24. Šta se u tržišnoj privredi smatra osnovnim privrednim subjektom u oblasti proizvodnje ? • U tržišnoj privredi, osnovni privredni subjekt u oblasti proizvodnje jeste privredno društvo.

26. 25. Koja se društvena ćelija smatra osnovnom potrošačkom jedinicom ? • Domaćinstva su osnovne ćelije društva i osnovne potrošačke jedinice, a ujedno i najbrojniji subjekti u jednom društvu.

27. 26. Kakva je struktura privredne (ekonomske) aktivnosti svake zemlje ? • Ukupna privredna aktivnost svake zemlje sastoji se iz: • proizvodnje, • raspodele, • razmene, i • potrošnje

28. 27. Šta se smatra institucijom ? • Institucijom se smatra ustaljen odnos između privrednih subjekata čime se garantuju određena pravila ponašanja ljudi.

29. 28. Koje su osnovne ekonomske institucije u svakom društvu ? • To su: privatno vlasništvo, tržište i planiranje.

30. 29. Koja institucija opredeljuje sve što se događa u ekonomiji i u drštvu ? • Privatno vlasništvo je ključna institucija koja opredeljuje sve što se događa u ekonomiji i u društvu uopšte.

31. 30. Zašto je bitan odnos između ekonomskih i pravnih institucija ? • Odnos između ekonomskih i pravnih institucija je, po pristalicama Američke institucionalne škole, najbitniji, jer transakcija treba da bude osnovni predmet analize, a ekonomska organizacija najčešće ima svrhu da harmonizuje odnose između strana koje bi inače mogle da budu u sukobu.