قسمت دوم: انعقاد و تشکیل قرارداد مدرس: دکتر فرهاد بیات

1. قسمت دوم: انعقاد و تشکیل قراردادمدرس: دکتر فرهاد بیات

2. قسمت دوم: انعقاد و تشکیل قرارداد • باب اول- شرایط اساسی صحت عقد • بخش اول- تراضی • بخش دوم- اهلیت و اختیار • بخش سوم- مورد عقد • بخش چهارم- جهت عقد • باب دوم- ضمانت اجرای شرایط اساسی صحت عقد • بخش اول- بطلان • بخش دوم- عدم نفوذ • بخش سوم- قابل ابطال • بخش چهارم- قابل فسخ • بخش پنجم- غیرقابل استناد

3. بخش اول- تراضی • فصل اول- وجود اراده • مبحث اول- مراحل تکوین اراده • گفتار اول- خطور/ادراک/تصور • گفتار دوم- سنجش/تدبر/اندیشه • گفتار سوم- رضا/اشتیاق • گفتار چهارم- قصد • مبحث دوم- اوصاف اراده • گفتار اول- انشایی • گفتار دوم- موجد رابطه حقوقی • گفتار سوم- واقعی

4. مبحث سوم- انواع اراده • گفتار اول- اراده باطنی • گفتار دوم- اراده ظاهری • گفتار سوم- تعارض دو اراده

5. فصل دوم- اعلام اراده • مبحث اول- لزوم اعلام اراده • مبحث دوم- مفهوم اعلام اراده • مبحث سوم- انواع اعلام اراده • گفتار اول- صریح • گفتار دوم- ضمنی • مبحث چهارم- وسایل اعلام اراده • گفتار اول- شفاهی • گفتار دوم- کتبی • گفتار سوم- عملی • گفتار چهارم- اشاره • گفتار پنجم- سکوت • مبحث پنجم- تشریفات اعلام اراده • گفتار اول- اصل رضایی بودن • گفتار دوم- استثنائات • بند اول- تشریفات لازم جهت انعقاد عقد • بند دوم- تشریفات لازم جهت اثبات عقد

6. فصل سوم- توافق دو اراده • مبحث اول- ارکان توافق • گفتار اول- ایجاب • بند اول- مفهوم ایجاب و تمییز آن از دعوت به معامله • بند دوم- شرایط تحقق ایجاب • الف- کامل باشد • ب- مشخص باشد • ج- قاطع باشد • بند سوم- مدت اعتبار ایجاب • الف- ذکر مدت معین • ب- ذکر قید فوریت • ج- عدم ذکر مدت • بند چهارم- التزام ناشی از ایجاب • الف- عدول از ایجاب قبل از اطلاع مخاطب • ب- عدول از ایجاب بعد از اطلاع مخاطب • 1. در فرض ایجاب ساده • 2. در فرض ایجاب همراه با التزام

7. گفتار دوم- قبول • بند اول- مفهوم قبول • بند دوم- شرایط تحقق قبول • الف- مطلق بودن قبول • ب- معتبر بودن ایجاب حین قبول • 1. عدم انقضاء مهلت ایجاب (موالات) • 2. مسبوق به رد نبودن (250) • 3. عدم رجوع • 4. عدم زوال اهلیت (فوت و حجر) • 5. انتفاء موضوع ایجاب • 6. انتفاء شرط در ایجاب معلق • 7. مسبوق به قبول یا عقد معارض نبودن • ج- انشاء قبولی از سوی مخاطب ایجاب • د- رعایت تشریفات قبول

8. بند دوم- مطابقت ایجاب و قبول • الف- مطابقت در نوع قرارداد • ب- مطابقت در موضوع قرارداد • ج- مطابقت در طرف قرارداد

9. مبحث دوم- زمان و مکان تحقق توافق • گفتار اول- زمان انعقاد عقد • بند اول- نحوه تعیین زمان انعقاد عقد • الف- در فرض تصریح • ب- در فرض سکوت • 1. نظریات راجع به زمان انعقادعقد • 1/1. نظریه اعلان • 1/2. نظریه ارسال • 1/3. نظریه وصول • 1/4. نظریه اطلاع • 2. نظریه پذیرفته شده در حقوق ایران • 2/1. قاعده عمومی • 2/2. موارد خاص • 2/2/1. قرارداد فضولی • 2/2/2. قرارداد عینی • 2/2/3. قرارداد الکترونیکی

10. بند دوم- فواید تعیین زمان انعقاد عقد • الف- امکان عدول از ایجاب یا قبول • ب- تاثیر ورشکستگی، حجر یا فوت طرفین • ج- زمان تحقق اثار عقد و التزام به آن • د- تعارض قوانین در زمان • ه- تعیین محل وقوع عقد

11. گفتار دوم- مکان انعقاد عقد • بند اول- نحوه تعیین مکان انعقاد عقد • الف- در فرض تصریح • ب- در فرض سکوت • 1- قاعده عمومی • 2- موارد خاص • 2/1- قرارداد از راه تلفن • 2/2- قرارداد الکترونیکی • بند دوم- فواید تعیین مکان انعقاد عقد • الف- تعیین قواعد تکمیلی (375) • ب- تعیین قانون حاکم (5 و 968) • ج- تعیین دادگاه صالح (13 ق.آ.د.م)

12. مبحث چهارم- توافق بر انشاء عقد (وعده قرارداد) • گفتار اول- مفهوم وعده قرارداد و تمییز آن از واژه های مشابه • بند اول- مفهوم وعده قرارداد • الف- وعده دو طرفه • ب- وعده یک طرفه • بند دوم- تمییز وعده قرارداد از واژه های مشابه • الف- ایجاب همراه با التزام • ب- عقد معلق • گفتار دوم- ویژگی های وعده قرارداد • الف- رضایی • ب- الزام آور • ج- لازم • د- عهدی

13. فصل چهارم- عیوب اراده • مبحث اول- اشتباه • گفتار اول- مفهوم اشتباه و انواع آن • بند اول- مفهوم اشتباه • بند دوم- منابع اشتباه • جزء اول- اشتباه موضوعی و حکمی • الف- اشتباه موضوعی • ب- اشتباه حکمی • جزء دوم- اشتباه در بیان و تعبیر و انتقال اراده • الف- اشتباه در بیان اراده • ب- اشتباه در تعبیر • ج- اشتباه در انتقال اراده

14. گفتار دوم- شرایط تاثیر اشتباه • بند اول- علت عمده عقد باشد • بند دوم- وارد قلمرو تراضی شده باشد

15. گفتار سوم- قلمرو اشتباه • بند اول- اشتباه در معنای عام • جزء اول- اشتباه مانع تراضی • الف- اشتباه در نوع عقد • ب- اشتباه در مورد عقد • ج- اشتباه در هویت مادی طرف عقد • جزء دوم- اشتباه معیوب کننده اراده • الف- اشتباه در خود موضوع عقد (200) • ب- اشتباه در اوصاف اساسی طرف عقد (201)

16. جزء سوم- اشتباهی که عیب اراده نیست ولی التزام را از بین میبرد (اشتباه موجد حق فسخ) • الف- اشتباه در اوصاف غیراساسی مورد معامله • ب- اشتباه در اوصاف غیراساسی طرف معامله، اگر شرط شده باشد • ج- اشتباه فاحش در ارزش مورد معامله • د- اشتباه ناشی از تدلیس • جزء چهارم- اشتباه بی تاثیر • الف- اشتباهی که وارد قلمرو تراضی طرفین نشده باشد • ب- اشتباه در اوصاف طرف معامله، چنانچه علت عمده عقد نباشد • ج- اشتباه غیر فاحش در ارزش مورد معامله • د- اشتباه در اغراض و انگیزه ها • ه- اشتباه در جهت معامله • و- اشتباه در قانون

17. بند دوم- اشتباه به معنای خاص • جزء اول- اشتباه در خود موضوع معامله • الف- مفهوم اشتباه در خود موضوع معامله • 1. مفهوم «موضوع معامله» • 2. مفهوم «خود» در عبارت «خود موضوع معامله» • ب- ضابطه تشخیص • 1. ضابطه عرفی • 2. ضابطه شخصی • 3. ضابطه مورد پذیرش در حقوق ایران

18. ج- بررسی موضوعات ویژه • 1. اشتباه در مواردی که موضوع تعهد، انجام کار یا حقوق معنوی • 2. اشتباه در مقدار مورد معامله • 3. اشتباه در صورت شرط عدم تضمین؛ تبری از فقدان قصد • اشتباه در ارزش

19. جزء دوم- اشتباه در طرف معامله (اشتباه در عاقد) • الف- اشتباه در شخص طرف یا هویت مادی یا جسمی یا فیزیکی او • ب- اشتباه در شخصیت طرف یا هویت مدنی او • ج- اشتباه در اوصاف اساسی

20. مبحث دوم- اکراه • گفتار اول- مفهوم اکراه و تفاوت آن با اضطرار • بند اول- مفهوم اکراه • جزء اول- لغوی • جزء دوم- اصطلاحی • بند دوم- تفاوت اکراه از اضطرار • جزء اول- تفاوت در مفهوم • جزء دوم- تفاوت در آثار • گفتار دوم- قلمرو اکراه • بند اول- در ایقاعات • بند دوم- در حقوق عمومی

21. گفتار سوم- شرایط تحقق اکراه • بند اول- انجام اعمال تهدید آمیز (عنصر مادی) • جزء اول- عامل تهدید • الف- شخص معامل • ب- شخص ثالث • جزء دوم- موضوع تهدید • الف- مکرَه • 1. جان • 2. آبرو • 3. مال • ب- نزدیکان مکرَه • 1. جان • 2. آبرو • 3. مال • ج- مکرِه

22. بند دوم- نامشروع بودن وسیله یا هدف • جزء اول- نامشروع بودن وسیله • جزء دوم- نامشروع بودن هدف

23. بند سوم- رابطه سببیت (شرایط تاثیر اکراه) • جزء اول- ترس ناشی از تهدید علت عمده عقد باشد • جزء دوم- بر روی مکرَه موثر واقع شده باشد • الف- ضابطه نوعی • ب- ضابطه شخصی • ج- ضابطه پذیرفته شده در حقوق ایران • گفتار چهارم- اثر اکراه • بند اول- اکراه مادی • بند دوم- اکراه معنوی

24. گفتار پنجم- تنفیذ عقد اکراهی • بند اول- اثر اجازه • بند دوم- وضعیت طرف معامله قبل از اجازه • بند سوم- اثر فوت و حجر مکره پیش از اجازه • بند چهارم- اثر فوت و حجر طرف معامله پیش از اجازه • بند پنجم- اجازه در عقد وکالت

25. بخش دوم- اطراف عقد (اهلیت و اختیار) • فصل اول- اهلیت • مبحث اول- مفهوم اهلیت و تفاوت آن با واژه های مشابه • گفتار اول- مفهوم اهلیت • بند اول- اهلیت تمتع • جزء اول- مترادفات • جزء دوم- مبنا • جزء سوم- اصل بودن • الف-حقوق قائم به شخص • ب-تملک زمین زراعی توسط بیگانه • ج-اشخاص ممنوع المعامله • د-محدودیت اشخاص حقوقی به موضوع مندرج در اساسنامه • ه-عدم امکان تعیین محجور به عنوان قیم

26. بند دوم- اهلیت استیفا جزء اول- مترادفات جزء دوم- مبنا جزء سوم- استثناء بودن جزء چهارم-شرایط الف- بلوغ ب- عقل ج- رشد

27. گفتار دوم-تفاوت اهلیت با واژه های مشابه • بند اول- تفاوت اهلیت با اختیار • جزء اول- مفهوم • جزء دوم- ضمانت اجرا • جزء سوم- قلمرو • بند دوم- تفاوت اهلیت با قابلیت انتقال • بند سوم- تفاوت اهلیت با احوال شخصیه • بند چهارم- تفاوت اهلیت با اراده

28. مبحث دوم- اقسام عدم اهلیت (انواع حجر) • گفتار اول- بر اساس هدف • بند اول- حجر حمایتی • بند دوم- حجر سوء ظنی • گفتار دوم- بر اساس قلمرو • بند اول- حجر عام • بند دوم- حجر خاص • گفتار سوم- بر اساس منشاء • بند اول- قانونی • بند دوم- قضایی

29. مبحث سوم- اشخاص فاقد اهلیت (اقسام محجورین و وضعیت حقوقی معاملات آنها) • گفتار اول- صغیر • بند اول- صغیر غیرممیز • بند دوم- صغیر ممیز • گفتار دوم- سفیه • گفتار سوم- مجنون • بند اول- مجنون دائمی • بند دوم- مجنون ادواری

30. فصل دوم- اختیار • مبحث اول- نمایندگی • گفتار اول- مفهوم، اقسام و اوصاف نمایندگی • بند اول- مفهوم نمایندگی • جزء اول- بر اساس منشاء • جزء دوم- بر اساس تحمل آثار عقد از سوی وکیل • جزء سوم- بر اساس میزان دخالت نماینده در انعقاد عقد

31. بند سوم- اوصاف نمایندگی • جزء اول- انعقاد قرارداد ناشی از دخالت اراده نماینده است • جزء دوم- آثار قرارداد متوجه اصیل است • گفتار دوم- شرایط انعقاد قرارداد به نمایندگی • بند اول- لزوم اهلیت و سلامت اراده نماینده • جزء اول- لزوم اهلیت نماینده • جزء دوم- لزوم سلامت اراده نماینده • بند دوم- قصد نیابت و اعلان آن در زمان انعقاد عقد

32. بند سوم- وجود نمایندگی و عمل در حدود نمایندگی • جزء اول- لزوم رعایت حدود نمایندگی معطی نیابت • الف- تعیین حدود نمایندگی • ب- ضمانت اجرای تجاوز از حدود نمایندگی • جزء دوم- لزوم رعایت مصلحت و غبطه • الف- مفهوم مصلحت و غبطه • ب- ضمانت اجرای عدم رعایت مصلحت و غبطه

33. گفتار سوم- آثار نمایندگی • بند اول- در رابطه نماینده و اصیل • بند دوم- در رابطه نماینده و طرف عقد • بند سوم- در رابطه اصیل و طرف عقد

34. گفتار چهارم- معامله با خود • بند اول- مبنا و ماهیت معامله با خود • بند دوم- وضعیت حقوقی معامله با خود

35. مبحث دوم- معامله فضولی • گفتار اول- مفهوم معامله فضولی • گفتار دوم- قلمرو معامله فضولی

36. گفتار دوم- قلمرو: • بند اول- اعمالی که مصداق معامله فضولی هستند • جزء اول- معامله برای غیر یا معامله به مال غیر • جزء دوم- تملیکی یا عهدی • جزء سوم- عقد یا ایقاع • جزء چهارم- وجود منع سابق یا فقدان آن • جزء پنجم- وجود رضای باطنی یا فقدان آن • بند دوم- اعمالی که مصداق معامله فضولی نیستند • جزء اول-وفای به عهد • جزء دوم- قراردادهایی که موضوع آنها وفای به عهد است • جزء سوم- اعطای نیابت ضمنی • جزء چهارم- اداره امور غیر به قصد احسان • جزء پنجم- تعهد به فعل ثالث

37. گفتار سوم- وضعیت حقوقی عمل حقوقی فضولی • بنداول- اصل • بند دوم- استثنائات • جزء اول- عقدی که شخصیت طرف علت عمده عقد است • جزء دوم- امری که قابل نیابت نباشد • جزء سوم- وصیت به مال غیر • جزء چهارم- برخی از ایقاعات • گفتار چهارم- مبنای معامله فضولی

38. گفتار پنجم- اجازه و رد معامله فضولی • جزء اول- اجازه • الف- شرایط اجازه • 1. لزوم اعلام اجازه • 2. مسبوق به رد نباشد • 3. با اعتقاد به مالک بودن یا نمایندگی داشتن باشد • 4. لزوم اهلیت و اختیار اجازه کننده • 5. لزوم مطلق بودن اجازه • 5.1. اجازه مشروط • 5.2. اجازه معامله مشروط • 5.2.1. فرضی که شرط به سود مالک است • 5.2.1.1. فرضی که مالک عالم به شرط است • 5.2.1.2.فرضی که مالک جاهل به شرط است • 5.2.2.فرضی که شرط به ضرر مالک است • 5.2.2.1. فرضی که مالک عالم به شرط است • 5.2.2.2فرضی که مالک جاهل به شرط است

39. 5.3. تبعیض در اجازه • 5.3.1. اصل جواز تبعیض • 5.3.2استثنائات • 5.3.2.1. جایی که مبیع قابل تجزیه نیست و ثمن قابل تعیین نیست • 5.3.2.2. اجازه معامله مشروط بدون شرط

40. ب- زمان اجازه • ج- اجازه از سوی وراث • د- اثر اجازه • مفهوم کشف و نقل • 1.1.مفهوم کشف • 1.1.1.کشف حقیقی یا واقعی • 1.1.2.کشف حکمی • 1.2.مفهوم نقل • 2.نظریه مورد پذیرش و مقایسه آن با سایر نهادهای مشابه • 2.1.در فرض تصریح • 2.2.در فرض سکوت • 2.2.1 معامله فضولی • 2.2.2.معامله اکراهی • 2.2.3.معامله معلق • 2.2.4.وصیت تملیکی • ه. قلمرو اجازه

41. جزء دوم- رد • الف- شرایط رد • لزوم اعلان رد 2.لزوم اهلیت رد کننده ب- اثر رد • بطلان معامله 2. ضمان ناشی از بطلان 2.1.در رابطه مالک با فضول و اصیل 2.2.در رابطه فضول با اصیل

42. گفتار ششم- اثر معامله فضولی(قبل از تنفیذ) بند اول- اصل التزام اصیل به عقد بند دوم- استثنائات جزء اول- جایی که تاخیر موجب ضرر می شود جزء دوم- جایی که شخصیت فضول علت عمده عقد باشد جزء سوم- فوت و حجر یکی از رفین در عقد اذنی

43. بخش سوم- مورد عقد • فصل اول- مفهوم مورد عقد و تفاوت آن با مورد تعهد • مبحث اول- مفهوم مورد عقد(موضوع عقد) • مبحث دوم- مفهوم مورد تعهد (موضوع تعهد) • فصل دوم- شرایط مورد عقد • مبحث اول- مالیت داشته باشد • مبحث دوم- منفعت عقلایی داشته باشد • مبحث سوم- مشروع باشد • مبحث چهارم- مشخص باشد

44. مبحث چهارم- مشخص باشد گفتار اول- معین باشد گفتار دوم- معلوم باشد بند اول- شرایط معلوم بودن جزء اول- جنس جزء دوم- وصف جزء سوم- مقدار بند دوم- اصل لزوم علم تفصیلی و استثنائات جزء اول- اصل لزوم علم تفصیلی جزء دوم- استثنائات مبحث پنجم- ملک انتقال دهنده یا متعهد باشد مبحث ششم- ملک آزاد باشد (قابل نقل و انتقال باشد)

45. مبحث هفتم- مقدور یا مقدور التسلیم باشد • جزء اول- شرایط تحقق عدم قدرت بر تسلیم • الف- مربوط به وضع مال یا کار باشد، نه متعهد • ب- مطلق باشد، نه نسبی • ج- در زمان «تسلیم» باشد، نه انعقاد عقد • جزء دوم- آثار عدم قدرت بر تسلیم • الف- دایمی • 1. اگر متعهد له، جاهل باشد • 2. اگر متعهد له عالم باشد • ب- موقتی • 1. تعهد تعدد مطلوب است • 2. تعهد و مدت مطلوب است

46. مبحث هشتم- موجود باشد • جزء اول- مواردی که مورد عقد باید حین العقد موجود باشد • الف- تملیک عین معین یا کلی در معین • ب- تعهد به تملیک عین معین یا کلی در معین • ج- ایجاد هرگونه حق عینی(مانند رهن) یا تعهد به ایجاد آن نسبت به عین معین یا کلی در معین • جزء دوم- مواردی که نیازی نیست مورد معامله حین العقد موجود باشد • 1. وصیت به موصی به معدوم • 2. کفایت سبب در عقود مسامحه ای • 3. عرفا مال در آینده ایجاد می شود و به عنوان مال موجود تملیک نمی شود • 4. عین کلی

47. بخش چهارم- جهت عقد • فصل اول- مشروعیت جهت عقد • مبحث اول- مفهوم جهت مشروع • گفتار اول- مفهوم “جهت” عقد و تفاوت آن با جهت تعهد • گفتار دوم- مفهوم “مشروعیت” جهت • مبحث دوم- شرایط بطلان معامله با جهت نامشروع • گفتار اول- جهت نامشروع باید انگیزه اصلی باشد • گفتار دوم- طرف معامله از نامشروع بودن جهت معامله آگاه باشد • گفتار سوم- اثبات جهت نامشروع

48. فصل دوم- معامله به قصد فرار از دین • مبحث اول- مفهوم و تفاوت معامله به قصد فرار از دین با معامله صوری • مبحث دوم- مبنای معامله به قصد فرار از دین • مبحث سوم- قلمرو معامله به قصد فرار از دین • گفتار اول- اعمالی که مصادیق معامله به قصد فرار از دین می باشند • بند اول- عمل حقوقی اعم از اینکه معوض باشد یا مجانی • بند دوم- عمل حقوقی اعم از اینکه عقد باشد یا ایقاع • بند سوم- عمل حقوقی اعم از اینکه تملیکی باشد یا عهدی • بند چهارم- عمل حقوقی اعم از اینکه نقلی باشد یا رهنی

49. گفتار دوم- اعمالی که مصداق معامله به قصد فرار از دین نمی باشند • بند اول- وقایع حقوقی • بند دوم- اعمال حقوقی غیر مالی ولو با آثار مالی • بند سوم- وصیت • بند چهارم-حقوق قایم به شخص • بند پنجم-خودداری از تملک • بند ششم- پرداخت دیون • بند هفتم-فروش مال موضوع قولنامه

50. مبحث چهارم- شرایط تحقق معامله به قصد فرار از دین • گفتار اول- انعقاد معامله • گفتار دوم- قصد اضرار به بستانکاران • گفتار سوم- اضرار به بستانکاران • گفتار چهارم- آگاهی طرف معامله از قصد معامل • گفتار پنجم- مسلم، منجز و حال بودن طلب بستانکاران