مروری بر حسابداري مالياتي در ایران تهیه و تنظیم : آقای حامد سیار ( عضو کلوپ)

1. مروری بر حسابداري مالياتي در ایران تهیه و تنظیم : آقای حامد سیار ( عضو کلوپ) www.waccounting.blogfa.com تبدیل www.accfile.com

2. "مروری بر حسابداري مالياتي در ایران " 1. نفت و گاز ـ حدوداً 50 تا 60 درصد تركيب منابع درآمدهاي دولت2. ماليات ـ حدوداً 30 درصد 3. ساير درآمدها (شامل درآمد حاصل از انحصارات و مالكيت دولت، فروش كالا و خدمات، حق بيمه و درآمدهاي انتقالي حدوداً 10 تا 20 درصد تعريف ماليات: وجوه اجباري غيرقابل جبراني مي‌باشد كه از درآمد اشخاص وصول مي‌گردد. 1. مستقيم ـ از درآمد اشخاص به طور مستقيم اخذ مي‌گردد. انواع ماليات 2. غير مستقيم ـ به قيمت كالاها و خدمات اضافه و به مصرف‌كننده تحميل مي‌گردد. 1-1. ارث 1. ماليات بر دارائي 2-1. تمبر

3. ماليات مستقيم 1-2. كشاورزي 2-2. املاك 2. ماليات بر درآمد3-2. حقوق 4-2. شاغل 5-2. اشخاص حقوقي 6-2. اتفاقي

4. ماليات غير مستقيم 1. ماليات بر واردات (حقوق گمركي، سود بازرگاني، حق ثبت‌ سفارش، ماليات اتومبيلهاي وارداتي) 2. ماليات مصرف و فروش (توليد الكل طبي، سيگار، نوشابه، نقل و انتقال اتومبيل) تاريخچه قانون مالياتهاي مستقيم: قانون مالياتهاي مستقيم مصوب 3 اسفند 1366 مي‌باشد. اين قانون از تاريخ 1/1/1368 به اجرا درآمده است. قانون مذكور در تاريخ 7 ارديبهشت 1371 و 27 بهمن 1380 براي دو بار اصلاح گرديده است. موارد قابل توجه: 1.  ماده 1 - اشخاصي كه مشمول ماليات مي‌باشند. 2.  ماده 2 - اشخاصي كه مشمول ماليات نمي‌باشند. 3.  مواد 52 تا 80 - ماليات بر درآمد املاك كه به 3 بخش ذيل تقسيم مي‌گردد: 1-3.  درآمد اجاره املاك 2-3.  درآمد حاصل از نقل و انتقال قطعي املاك 3-3.  درآمد حاصل از حق واگذاري املاك (سر قفلي) 4.  ماليات بر درآمد حقوق 5.  مالياتهاي تكليفي ـ ماده 104 6.  ماليات اشخاص حقوقي

5. موارد قابل توجه در درآمد اجاره املاك 1- نحوه محاسبه درآمد اجاره املاك: درآمد مشمول ماليات اجاره = 75% * درآمد اجاره سالانه نرخ ماليات بر درآمد ماليات بر درآمدماده 131درآمد مشمول ماليات اجاره – (اشخاص حقيقي) ماليات بر درآمد 25% مشمول ماليات اجاره – (اشخاص حقوقي) 2- براساس تبصره 9 ماده 53 قانون مالياتهاي مستقيم، هر گاه مستأجر شخص حقوقي باشد بايستي ماليات اجاره توسط مستاجر كسر و ظرف 10 روز به حساب اداره مالياتي پرداخت گردد. موضوع معافيت تبصره 11 ماده 53 قانون مالياتهاي مستقيم به اجاره واحد يا واحدهاي مسكوني مربوط مي‌گردد. لذا چنانچه اجاره ملك جهت استفاده تجاري باشد، مشمول معافيت تبصره مذكور نمي‌گردد. حكم اعمال معافيت اين ماده نيز معمولاً توسط نمايندگان وزارت دارايي انجام مي‌گردد.

6. مثال 1-  آقاي تهراني مالك 3 واحد 50 متري در شهر تهران مي‌باشد كه به صورت مسكوني اجاره داده است. ـ معاف مي‌باشد. 2-  آقاي تهراني مالك 2 واحد 60 و 90 متري در شهر تهران مي‌باشد كه به صورت مسكوني اجاره داده است.ـ معاف مي‌باشد. 3-  آقاي تهراني مالك 3 واحد 100 متري و 70 متري در شهر تهران مي‌باشد كه به صورت مسكوني اجاره داده است.ـ درآمد اجاره تا ميزان 150 متر از كل متراژ اجاره هر دو ملك معاف مي‌باشد.

7. موارد قابل توجه در ماليات نقل و انتقال قطعي املاك نقل و انتقال قطعي املاك اعم از اينكه بين اشخاص حقيقي و حقوقي صورت گيرد مشمول ماليات به نرخ 5 درصد به ماخذ ارزش معاملاتي زمان انتقال مي‌باشد. درآمد حاصل از اين انتقال مشمول ماليات ديگري نخواهد بود.

8. مثال انتقال‌دهنده آقاي (ا)/ شركت( ب) ارزش معاملاتي در زمان انتقال: 280 ميليون ريال قيمت فروش طبق سند معامله: 2.500 ميليون ريال ارزش دفتري ملك در شركت B: 220 ميليون ريال ماليات نقل و انتقال 14.000.000= 5% * 280.000.000

9. موارد قابل توجه در ماليات انتقال حق واگذاري اعم از اينكه توسط مالك عين و يا مستاجر صورت گيرد مشمول ماليات به نرخ 2% به ماخذ حق واگذاري دريافتي مي‌باشد و به درآمد مذكور ماليات ديگري تعلق نمي‌گيرد. انتقال‌دهنده : شركت(ب) ارزش دفتري : 4 ميليارد حق سرقفلي دريافتي : 5 ميليارد ماليات اجاره سرقفلي 100.000.000 = 2% * 5.000.000.000 در مواردي كه انتقال مالكيت ملك توام با حق واگذاري محل باشد ماليات نقل و انتقال قطعي به ماخذ 5% ارزش معاملاتي محاسبه مي‌گردد و همچنين حق واگذاري به ماخذ 2% سرقفلي خواهد بود.

10. مالياتهاي تكليفي مالياتهايي هستند كه پرداخت‌كنندگان وجوه قانوناً تكليف دارند در موقع پرداخت وجه به سايرين ماليات متعلق را كلاً يا جزئاً محاسبه و ظرف مدتي كه در قانون تعيين شده به حساب سازمان امور مالياتي كشور به نام دريافت‌كنندگان وجوه واريز و رسيد آن را به ذينفع (دريافت‌كننده وجه) تسليم نماييد. مالياتهاي تكليفي عبارتند از: 1-      ماليات بر درآمد اجاره املاك در مواردي كه مستأجر داراي شخصيت حقوقي باشد. 2-      ماليات بر درآمد حقوق 3-      ماليات صاحبان سرمايه در معاملات مضاربه‌اي (ماده 102) 4-      ماليات حق‌الوكاله وكلا (ماده 103) 5-      ماليات حق‌الزحمه‌ها و وجوه پرداختي موضوع ماده 104 قانون مالياتهاي مستقيم

11. ماليات بر درآمد حقوق حقوق و مزاياي مستمر نقدي: 1- حقوق اصلي + 2- مزاياي شغل + 3- حق مقام + 4- حق فني + 5- حق مسكن + 6- حق اياب و ذهاب + 7- حق تغذيه + 8- فوق‌العاده كسر صندوق + 9- فوق‌العاده بدي آب و هوا + 10- فوق‌العاده محل خدمت +11- فوق‌العاده محروميت از تسهيلات زندگي 12- فوق‌العاده اشتغال خارج از مركز 13- فوق‌العاده مزاياي نقاط مرزي + 14- فوق‌العاده جذب +15- فوق‌العاده كشيك + 16- فوق‌العاده نوبت كاري 17- ساير عناوين مزاياي غير مستمر نقدي و غير نقدي 1-اضافه كار 2-بازخريد مرخصي در ضمن خدمت بازخريد مرخصي در خاتمه خدمت -3 بازخريد خدمت در ضمن خدمت4- بازخريد خدمت در خاتمه خدمت -5 خسارت اخراج - 6 سفر -7 فوق‌العاده مسافرت مربوط به شغل8- پاداش يا عيدي آخر سال معادل يك دوازدهم حداقل بخشودگي سالانه از پرداخت ماليات معاف است9- پاداش پرداختي طي سال10- ساير عناوين11-

12. مالياتهاي تكليفي ـ ماليات موضوع ماده 104 قانون مالياتهاي مستقيم 1. اگر قراردادهاي موضوع ماده 104 در موعد مقرر تسليم نشود 1% مبلغ قرارداد جريمه محاسبهخواهد گرديد. (197 ق.م.م.) جرايم موضوع ماده 104 2.اگر ماليات در موعد مقرر پرداخت نشود 20% ماليات تكليفي (ماده 199 ق.م.م.) و همچنين 1% مبلغ قابل كسر بابت عدم ارائه ليست جريمه (ماده 197 ق.م.م.) ماليات كسر مي‌گردد. مهم: "دارايي موظف است مواردي كه مي‌خواهد به موضوع ماده 104 اضافه شود تا آخر ديماه سال بعد به آگهي عموم برساند."

13. مثال صورت وضعيت شماره "1" 1.200.000.000 در تاريخ 14/6/81 به كارفرما تسليم و مبلغ 1.000.0000 ريال آن را تأييد و در تاريخ 30/6/81 به پيمانكار پرداخت مي‌نمايند. كارفرما: دانشگاه تهران پيمانكار: شركت الف موضوع پيمان: احداث خوابگاه تاريخ انعقاد پيمان: 14/4/81 مبلغ پيمان: 5.000.000.000 ريال *طبق قرارداد در هر پرداخت 10% بعنوان حسن انجام كار كارفرما كسر مي‌نمايد

14. وظايف كارفرما 1-     ظرف سي روز از تاريخ انعقاد قرارداد رونوشت قرارداد به حوزه مالياتي تسليم و رسيد دريافت شود. در صورت عدم تسليم در موعد مقرر بايستي 1% مبلغ قرارداد جريمه پرداخت نمايد. 50.000.000 = 1% × 5.000.000.000 2 2-     در هر پرداخت معادل 5% آن را كسر و ظرف سي روز به حساب سازمان مالياتي كشور واريز و رسيد آن به پيمانكار تسليم دارد.

15. مبلغ تأييد نشدهصورت وضعيت ارسالي صورت وضعيت تأييد شده 1.000.000.000 = 200.000.000 – 1.200.000.000 000/000/100 = 10% * 000/000/000/1 = سپرده حسن انجام كار پرداخت نشده مبلغ قابل پرداخت به پيمانكار 900.000.000 = 100.000.000 – 1.000.000.000 ماليات پرداخت اول 45.000.000 = 5% × 900.000.000 كه بايستي ظرف سي روز از تاريخ پرداخت وجه توسط كارفرما به پيمانكار پرداخت گردد. اگر در موعد مقرر پرداخت ننمايد ضمن مسئوليت قضايي بايستي 20% جريمه به علاوه يك درصد عدم ارائه ليست را نيز پرداخت نمايد (ماده 199 و 197). 9.000.000 = 20% × 45.000.000

16. نحوه محاسبه ماليات پايان سال شركتهاي پيمانكاري با مفروضات مختلف فرض ـ 1) پيمانكار فقط اين درآمد را داشته باشد. 2) روش شناسايي درآمد: پيشرفت كار. 3) سود ابرازي: 80 ميليون ريال 4) حوزه مالياتي با قبول دفاتر100.000.000 = 20.000.000 + 80.000.000 20 ميليون ريال از هزينه‌ها را برگشت نمايد. ماليات بر درآمد قطعي 25.000.000 = 25% × 100.000.000 ماليات پرداخت‌شده(پيش‌پرداخت ماليات)(45.000.000) پيش‌پرداخت ماليات در پايان دوره(25.000.000) كه قابل استرداد مي‌باشد. فرض 2: حوزه مالياتي دفاتر را مردود تشخيص داده باشد. (ضريب علي‌الرأس شركتهاي پيمانكاري) درآمد مشمول 108.000.000 = 12% * 900.000.000 درآمد ماليات تشخيصي 27.000.000 = 25% * 108.000.000 پيش‌پرداخت ماليات 18.000.000 = 45.000.000 – 27.000.000 28/07/81 تاريخ پرداخت هر مبلغ از ماليات كه قبل از سررسيد پرداخت شود به ازاي هر ماه 1% بخشودگي تعلق مي‌گيرد. 31/4/82 تاريخ تسليم اظهارنامه و پرداخت ماليات بر درآمد 30/7/81 تاريخ پرداخت 8 ماه قبل از موعد مقرر پرداخت شده باشد. 3.600.000 = 8 ماه * 1% * 45.000.000 جايزه خوش حسابي كه از مبلغ 27 ميليون ريال فوق كسر مي‌شود.

17. پيمانكار خارجي: (بند الف ـ ماده 107 ق.م.م.) موضوع پيمان: انجام امور ساختماني، تاسيسات فني و تاسيساتي، نظارت، محاسبات فني و تهيه طرح ساختمانها و تاسيسات نقشه‌كشي، نقشه‌برداري حمل و نقل، دادن تعليمات و كمكهاي فني، انتقال دانش فني در ايران 12% دريافتي سالانه پيمانكار خارجي درآمد مشمول ماليات خواهد بود. 12.000.00= 12% * 100.000.000 پرداختي به پيمانكار خارجي توسط كارفرما ماليات 3.000.000 = 25% * 12.000.000

18. در مواردي كه پيمانكار خارجي كار را انجام و كارفرما وزارتخانه، شركت دولتي، موسسه دولتي و شهرداري باشد. (تبصره 2 بند ج ماده 107) آن مبلغ از پيمان كه بابت خريد تجهيزات از داخل و يا خارج انجام شود مشمول ماليات نمي‌گردد. مثال: مبلغ قراداد 1.000 ريال هزينه تجهيزات 800ميليون ريال انجام كارهاي ساخت و ساز (دريافتي) 200 ميليون ريال درآمد مشمول ماليات 24 = 12% * 200 ميليون ريال ماليات 6 = 25% * 24 ميليون ريال ساير موارد: -       در مواقعي كه سپرده حسن انجام كار توسط كارفرما كسر مي‌گردد بايستي سپرده جزء وجوه دريافتي پيمانكار تلقي نگردد. تا زماني كه 10% سپرده به پيمانكار مسترد ميگردد كه در آن زمان بايستي 12% آن به عنوان درآمد مشمول ماليات محاسبه و بر آن اساس ماليات مربوطه احتساب گردد. -       قراردادهايي كه از اول سال 82 منعقد شود درآمد آنها از طريق رسيدگي به دفاتر خواهد بود. (تبصره 5 ماده 107 ق.م.م.)‌ قرادادهايي كه تا آخر 81 باشد ادامه آن در سال 82 باشد، مشمول مقررات قبلي مي‌باشد. قراردادهايي كه از سال 82 به بعد باشد عملاً مشمول ماده 104 خواهند گرديد و رسيدگي به دفاتر مطابق پيمانكار ايراني بايستي گردد..

19. ماليات بر درآمد اشخاص حقوقي (شركتها) اشخاص حقوقي نسبت به كليه درآمدهايي كه از منابع مختلف تحصيل مي‌كنند. به استثناي درآمدهايي كه مشمول ماليات به نرخهاي مقطوع مي‌باشند. مشمول پرداخت ماليات بر درآمد بر اساس مقررات ماليات بر درآمد اشخاص حقوقي خواهند بود. اشخاص حقوقي مكلف به نگهداري دفاتر قانوني روزنامه و كل مي‌باشند و بايد دفاتر خود را با رعايت مقررات آيين‌نامه مربوطه نگهداري نمايند. اشخاص حقوقي مكلفند براي درآمد هر سال تا 4 ماه پس از انقضاء سال مالي اظهارنامه مالياتي به همراه ترازنامه و حساب سود و زيان به حوزه مالياتي محل فعاليت عمده خود تسليم وماليات متعلق را ظرف همين مدت پرداخت نمايند. نرخ ماليات بر درآمد اشخاص حقوقي 25% مي‌باشد. و شركتهاي سهامي كه در بورس پذيرفته شده‌اند. مشمول معافيت مالياتي معادل 10% ماليات نرخ ماليات متعلق خواهند بود. اشخاص حقوقي و نرخ مالياتي آنها شامل موارد ذيل مي‌باشد: 25% درآمد مشمول ماليات 1- شركتهايي كه صددر صد سهام آنها به طور مستقيم يا با واسطه متعلق به دولت باشد. 25% درآمد مشمول ماليات 2- شركتهايي كه قسمتي از سرمايه آنها متعلق به دولت باشد. 25% درآمد مشمول ماليات 3- شركتهايي كه صد در صد سهام آنها متعلق به شهرداري يا مؤسسات وابسته به شهرداري باشد. 4- شركتهايي كه قسمتي از سرمايه آنها به شهرداريها و .......... نرخ ماليات 25%5- شركتهاي حقوقي غيرتجاري كه به منظور تقسيم سود تشكيل نشده‌اند.  6- اشخاص حقوقي خارجي و مؤسسات مقيم خارج از كشور. 7- ساير اشخاص حقوقي

20. 1. شركت سهامي خاص و عام 2. شركتهاي تعاوني 3. شركتهاي با مسئوليت محدود نرخ ماليات 25%4. شركتهاي تضامني 5. شركتهاي نسبي 6. شركتهاي مختلط سهامي 7. شركتهاي مختلف غير سهامي  در صورتيكه داراي فعاليت انتفاعي باشند ثبت به درآمد حاصل از فعاليت انتفاعي مشمول ماليات به نرخ 25% مي‌باشد. (صندوق قرض‌الحسنه، موسسات خيريه و عام‌المنفعه) مثال: شركت سهامي الف در عملكرد سال 1381 داراي درآمدهاي ذيل بوده است: 1- درآمد حاصل از فعاليت تجاري 500.000.000 2- درآمد حاصل از فعاليت توليدي غير معاف 1.500.000.000 3- اجاره ملك دريافتي 400.000.000 (75% مشمول 300 ميليون ريال درآمد مشمول اجاره) 4- سود سهام دريافتي از شركت سرمايه‌پذير به صورت خالص 1.000.000.000 5- درآمد حاصل فروش ملك با ارزش دفتري 200 ميليون ريال و ارزش فروش 900700.000.000 جمع 4.100.000.000

21. پيش‌پرداخت اجاره از ماليات فوق قابل كسر خواهد بود. در كليه مواردي كه در موقع تقسيم درآمد توسط پرداخت‌كنندگان وجوه ماليات كسر و به حساب سازمان امور مالياتي واريز شده باشد به عنوان پيش‌پرداخت ماليات تلقي و از ماليات متعلقه كسر خواهد شد. در صورتيكه كه شركتها با توجه به مالياتهاي پرداخت‌شده دارايي اضافه پرداختي باشند اضافه پرداختي مذكور قابل استرداد مي‌باشد. درآمد مشمول درآمد معاففعاليت تجاري 000/000/500 1/500/000/000 توليدي 300/000/000 100 درآمد اجاره 1/000/000/000 سود سهام 000/000/7/000 درآمد حاصل فروش ملك

22. "ماليات نقل و انتقال سهام" 1-  نقل و انتقال سهام و حق تقدم در بورس مشمول ماليات به نرخ 5/0% نرخ فروش مي‌باشد و به آن ماليات ديگري تعلق نمي‌‌گيرد. 2.400 ريالقيمت خريد از طريق بورس 28.000 ريالقيمت فروش ماليات نقل و انتقال 140 = 5/0% × 28.000 به اين مبلغ ماليات ديگري تعلق نخواهد گرفت 25.600 = 2.400 – 28.000 2-  نقل و انتقال سهام شركتهاي سهامي و غيرسهامي (غيربورسي) مشمول ماليات به نرخ 4% بر مأخذ ارزش اسمي آنها تعلق مي‌گيرد و به درآمد حاصل از فروش اينگونه سهام ماليات ديگري تعلق نخواهد گرفت. 10.000 ارزش اسمي سهام 1.000.000 قيمت فروش ماليات نقل و انتقال 400 = 4% × 10.000 به اين ماليات ديگري تعلق نمي‌گيرد 990.000 = 10.000 – 1.000.000 3-  در شركتهاي سهامي عام پذيرفته شده در بورس به اندوخته صرف سهام در زمان انتقال مشمول ماليات به نرخ 5/0 درصد خواهد بود و به اين مبلغ ماليات ديگري تعلق نخواهد گرفت. (به اندوخته صرف سهام در زمان ايجاد ماليات تعلق نمي‌گيرد). 2 در هزار افزايش سرمايه بر روي ارزش اسمي سهام محاسبه مي‌گردد و تا زماني كه اندوخته صرف سهام به سرمايه تبديل نگردد به 2 در هزار افزايش سرمايه تعلق نمي‌گيرد.

23. قانون تجارت قانون تجارت كشور ما در سال 1311 تقريباً همزمان با قانون مدني به تصويب رسيده است كه اقتباسي از قانون تجارت 1807 فرانسه مي‌باشد. مقررات قانوني تجارت راجع به شركتهاي سهامي (مواد 21 تا 93) به موجب لايحه قانون اصلاح قسمتي از قانون تجارت مصوب 24/11/1347 نسخ و 300 ماده جايگزين آنها گرديده است. براساس مفاده ماده 6 قانون تجارت هر تاجر به استنثاي كسبه جزء مكلف است دفاتر ذيل يا دفاتر ديگري را كه وزارت عدليه به موجب نظام‌نامه قائم مقام اين دفتر قرار مي‌دهد داشته باشد: 1-  دفتر روزنامه 2-  دفتر كل 3-  دفتر دارايي (ترازنامه) 4-  دفتر كپيه (دفتر مراسلات و مخابرات و صورتحسابهاي صادره به ترتيب تاريخ) در اين خصوص براساس مفاد ماده 95 قانون مالياتهاي مستقيم: صاحبان مشاغل موضوع اين فصل مكلف‌اند اسناد و مدارك مثبته كافي براي تشخيص درآمد مشمول ماليات خود نگاهداري كنند. صاحبان مشاغل از لحاظ تشخيص درآمد مشمول ماليات به گروههاي زير تقسيم مي‌شوند: الف‌ـ صاحبان مشاغلي كه به موجب اين قانون مكلف به ثبت فعاليتهاي شغلي خود در دفاتر روزنامه و كل موضوع قانون تجارت هستند و بايد دفاتر و اسناد و مدارك مربوط را با رعايت اصول و موازين و استانداردهاي پذيرفته شده حسابداري نگاهداري كنند. ب ـ صاحبان مشاغلي كه برحسب اين قانون مكلف به ثبت فعاليتهاي شغلي خود در دفاتر درآمد و هزينه مي‌باشند. نمونه‌هاي دفاتر مذكور توسط سازمان امور مالياتي كشور تهيه مي‌گردد و در دسترس قرار مي‌گيرد. ج ـ صاحبان مشاغلي كه مشمول مقررات بندهاي (الف) و (ب) فوق نيستند مكلف‌اند صورت خلاصه وضعيت درآمد و هزينه خود را طبق ضوابط و نمونه‌هاي تعيين شده از طرف سازمان امور مالياتي كشور نگاهداري كنند. تبصر 1‌ـ سازمان امور مالياتي كشور در صورت تشخيص ضرورت تا پايان دي ماه هر سال فهرست مشاغل افزوده شده به بندهاي (الف) و (ب) ماده (96) و مشمول از آغاز سال بعد را تهيه و از طريق تشكل‌هاي صنفي و درج آگهي در روزنامه رسمي و يكي از روزنامه‌هاي كثيرالانتشار به مؤديان اعلام مي‌دارد. تبصره 2_ آئين‌نامه مربوط به روشهاي نگهداري دفاتر و اسناد و مدارك و نحوه ثبت وقايع مالي و چگونگي تنظيم صورتهاي مالي نهايي براساس نوع فعالتي و همچنين رعايت اصول و موازين و استاندرادهاي پذيرفته شده حسابداري توسط سازمان امور مالياتي كشور با كسب نظر از جامعه حسابداران رسمي تهيه و به تصويب وزير امور اقتصادي و دارايي خواهد رسيد.

24. انواع شركتهاي تجاري(ماده 20 قانون تجارت) 1-   شركت سهامي 2-   شركت با مسئوليت محدود 3-   شركت تضامني 4-   شركت مختلط غيرسهامي 5-   شركت مختلط سهامي 6-   شركت نسبي 7-   شركت تعاوني توليد و مصرف

25. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 1-  در شركتهاي سهامي تعداد شركاء نبايد از 3 نفر كمتر باشد. (ماده 3 ل.ا.ق.ت) 2-  شركتهاي سهامي به دو نوع تقسيم مي‌شود. (ماده 4 ل.ا.ق.ت) 1.                        سهامي عام 2.                        سهامي خاص 3-  عبارت "شركت سهامي خاص " يا "شركت سهامي عام" بايد قبل از نام شركت يا بعد از آن بروي فاصله با نام شركت در كليه اوراق و اطلاعيه‌ها و آگهي‌هاي شركت به طور روشن و خوانا قيد شود. (ماده 5 ل.ا.ق.ت) 4-  در موقع تأسيس سرمايه شركت‌هاي سهامي عام از 5 ميليون ريال و سرمايه شركتهاي سهامي خاص از يك ميليون ريال نبايد كمتر باشد. 5-  سهام شركتها ممكن است با نام و يا بي‌نام باشد. (تبصره 1 ماده 24 ل.ا.ق.ت.)

26. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 6-  در صورتيكه براي بعضي از سهام شركت با رعايت مقررات اين قانون مزاياي قائل شدند اين سهام، سهام ممتاز ناميده مي‌شود. (تبصره 2 ماده 24 ل.ا.ق.ت.) 7-  اوراق سهام بايد متحدالشكل و چاپي و داراي شماره ترتيب بوده و به امضاي لااقل 2 نفر كه به مقررات اساسنامه تعيين مي‌شوند برسد. (ماده 25 ل.ا.ق.ت.) 8-  تا زماني كه اوراق سهام صادر نشده است شركت بايد به صاحبان سهام گواهينامه موقت سهم بدهد اين گواهينامه در هر حال ظرف مدت يكسال پس از پرداخت سهام مبلغ اسمي سهم بايد ورقه سهم صادر و به صاحب سهم تسليم و گواهينامه موقت سهم مسترد و ابطال گردد. (ماده 27 ل.ا.ق.ت.) 9-  تا زماني كه شركت به ثبت نرسيده صدور ورقه سهم يا گواهينامه موقت سهم ممنوع است. 10-                     در شركتهاي سهامي عام مبلغ اسمي هر سهم نبايد از ده هزار ريال بيشتر باشد. (ماده 29 ل.ا.ب) 11- انتقال سهم بي‌نام به قبض را قباض به عمل مي‌آيد. 12- انتقال سهم با نام بايد در دفتر ثبت سهام شركت به ثبت برسد و انتقال‌دهنده يا وكيل يا نماينده قانوني او بايد انتقال را در دفتر مزبور امضاء كنند. 13-  انواع مجامع عمومي : 1.  مجمع عمومي مؤسس 2.  مجمع عمومي عادي ساليانه 3.  مجمع عمومي عادي به طور فوق‌العاده 4.  مجمع عمومي عادي فوق‌العاده

27. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 14-  در مواردي كه كليات مجامع عمومي در يكي از موارد ذيل باشد يك نسخه از صورت جلسه مجمع بايد جهت ثبت به مرجع ثبت شركتها ارسال گردند. (ماده 106 ل.ا.ق.ت.) 1.  انتخاب مديران و بازرس يا بازرسان. 2.  تصويب ترازنامه 3.  كاهش يا افزايش سرمايه و هر نوع تغيير در اساسنامه 4.  انحلال شركا و نحوه تصفيه آن 15-  هيأت‌مديره شركت سهامي از بين صاحبان سهام انتخاب شوند. (ماده 107 ل.ا.) 16-  عده اعضاي هيأت‌مديره شركت سهامي عام نبايد از 5 نفر كمتر باشد. 17-  مديران شركت توسط مجمع عمومي مؤسس و مجمع عمومي عادي انتخاب مي‌شوند. 18- مديران بايد تعداد سهامي را كه اساسنامه شركت مقرر كرده است دارا باشند. در صورتيكه مديري در هنگام انتخاب مالك تعداد سهام لازم به عنوان وثيقه نباشد از نظر اين قانون مستعفي محسوب خواهد شد. (مواد 114 و 115 اصلاحيه قانون تجارت) 19-  جلسات هيأت‌مديره حدود بيش از نصف اعضا هيأت‌مديره لازم است. تصميمات بايد به اكثريت آراء حاضرين اتخاذ گردد. مگر آنكه در اساسنامه اكثريت بيشتري مقرر شده باشد. 20- در صورتيكه مديرعامل شركت در عين حال رئيس هيئت‌مديره شركت نيز مي‌باشد اطمينان حاصل نمائيد كه مصوبه سه چهارم آراء حاضر مجمع عمومي اخذشده باشد (ماده 124). 21- اطمينان حاصل شود كه مديرعامل شركت در عين‌حال مديريت عامل شركت ديگري را ندارد (ماده 126). در صورت وجود هرگونه ترديدي از مديرعامل تأئيديه اخذ گردد. 22- اطمينان حاصل شود كه نام، مشخصات و حدود اختيارات مديرعامل با ارسال نسخه‌اي از صورتجلسه هيئت‌مديره به مرجع ثبت شركتها اعلام و پس از ثبت در روزنامه رسمي آگهي شده باشد (ماده 128).

28. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 23- اطمينان حاصل شود كه در مورد كليه معاملاتي‌ كه اعضاي هيئت‌مديره و مديرعامل شركت و همچنين مؤسسات و شركتهائي كه اعضاء هيئت‌مديره و يا مديرعامل شركت شريك يا عضو هيئت‌مديره يا مديرعامل آنها باشند با شركت انجام مي‌دهند مقررات زير رعايت گرديده است (ماده 129):- (الف) مصوبه هيئت‌مديره اخذ شده باشد. عضو هيئت‌مديره يا مديرعامل ذينفع در معامله هنگام اخذ تصميم نسبت به معامله مذكور رأي نخواهد داشت. (ب) بازرس شركت از معامله‌اي كه اجازه آن داده شده است فوراً مطلع شده باشد. (ج) معاملات انجام شده به اولين مجمع عمومي عادي صاحبان سهام گزارش شده باشد. (د) بازرس قانوني نظر خود را ضمن گزارش خاصي كه حاوي جزئيات معاملات فوق است به همان مجمع تقديم كرده باشد. (هـ) مصوبه مجمع عمومي عادي صاحبان سهام اخذشده باشد عضو هيئت‌مديره يا مديرعامل ذينفع در معامله در جلسه هيئت‌مديره و نيز در مجمع عمومي عادي هنگام اخذ تصميم نسبت معامله مذكور حق رأي نخواهد داشت. در صورت عدم رعايت هريك از مقررات فوق‌الذكر، معاملات در هرحال ولوآنكه توسط مجمع عادي تصويب نشود در مقابل اشخاص ثالث معتبر است مگر در موارد تدليس و تقلب كه شخص ثالث در آن شركت كرده باشد. در صورتي‌كه در انجام معامله به شركت خسارتي وارد آمده باشد جبران خسارت برعهدة هيئت‌مديره و مديرعامل يا مديران ذينفع و مديراني است كه اجازة آن معامله را داده‌اند (ماده 130). تذكر: معاملات مشمول مفاد ماده 129 مي‌بايستي بعنوان قسمتي از برنامه حسابرسي "معاملات با اشخاص وابسته" مشخص و رسيدگي گردد. اما توجه شود كه براساس استاندارد حسابرسي تنها معاملات قابل اهميت مي‌بايست افشاء گردد ليكن در مورد بازرس قانوني، كليه معاملات بايستي گزارش شود.

29. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 24-  كنترل شود كه مديرعامل شركت و اعضاء‌ هيئت‌مديره نماينده شخص حقوقي عضو هيئت‌مديره در جلسات هيئت‌مديره و با اقدام آنها به استثناء اشخاص حقوقي هيچگونه وام با اعتبار از شركت تحصيل نمايد و شركت ديون آنها را تضمين يا تعهد ننموده باشد (ماده 123) با نام همسر،‌ پدر و مادر، اجداد، اولاد، برادر و خواهر اشخاص در ماده مي‌باشد. تبصره: در مورد بانكها و شركتهاي مالي و اعتباري، معاملات مذكور در اين ماده بشرط آنكه تحت قيود و شرايط عادي و سيار انجام گيرد معتبر خواهد بود. در هر حال اطمينان كامل از عادي بودن شرايط اعتبار هميشه ميسر نيست و مي‌بايست بصورت تأئيديه اخذ نمود. 25- اطمينان حاصل شود كه حق حضور اعضاي غيرموظف هيئت‌مديره به تصويب مجمع رسيده است. (134) 26- اطمينان حاصل شود كه پاداش اعضاء هيئت‌مديره در صورتي پرداخت مي‌گردد كه در اساسنامه پيش‌بيني (ماده 45) و يا توسط مجمع عمومي تصويب شده باشد (ماده 134)، پاداش مزبور به هيچ وجه نبايد در شركتهاي سهامي عام از 5% و در شركتهاي سهامي از 10% سودي كه در همان سال به صاحبان سهام پرداخت مي‌كند. مقررات اساسنامه و هرگونه تصميمي كه مخالف با مفاد اين ماده باشد باطل و بلااثر است (ماده 241). 27- اطمينان حاصل شود كه گزارش بازرس قانوني حداكثر 15 روز از مجمع عمومي در مركز شركت آماده باشد (139).

30. "موارد قابل توجه در شركتهاي سهامي" 28- اطمينان حاصل شود كه گزارش بازرس قانوني متضمن اظهارات وي نسبت به حساب سود و زيان،‌ ترازنامه و گزارش هيئت‌مديره مجمع مي‌باشد. در صورتيكه حقوق صاحبان سهام در حدودي كه قانون و اساسنامه شركت تعيين كرده است بطور يكسان رعايت نشده باشد، بازرس مكلف است گزارش خود به اين مطلب اشاره نمايد (ماده 148). گزارش بازرس بايد 10 روز قبل از تشكيل مجمع عمومي عادي جهت مراجعه صاحبان سهام در مركز شركت آماده باشد (ماده 150). حساب سود وزيان و ترازنامه بدون گزارش قانوني نمي‌تواند مورد تصويب قرار گيرد (ماده 152). 29- اطمينان حاصل شود كه در صورت مشاهده هرگونه تخلف يا تقصير در امور شركت از ناحيه مديران و يا مديرعامل، مراتب بازرس قانوني به اولين مجمع عمومي اطلاع داده خواهد شد. در مورد مرجع قضائي اعلام نموده و نيز جريان را به اولين مجمع عمومي گزارش دهند (151).

31. مقررات تأمين اجتماعي 1-  تعاريف برابر قانون تأمين اجتماعي: 1-1-  بيمه شده، شخصي است كه راساً مشمول مقررات تأمين اجتماعي بوده و با پرداخت مبالغي به عنوان حق بيمه از مزاياي متعلقه استفاده مي‌كند.(بند 1 ماده 2) 2-1-  خانواده بيمه شده، شخص يا اشخاصي هستند كه به تبع بيمه شده از مزاياي دريافتي و يا مستمري ناشي از فوت بيمه شده استفاده مي‌كند.(بند 2 ماده 2) 3-1-  كارگاه، محلي است كه بيمه شده به دستور كارفرما يا نماينده او در آن محل يا در دفاتر و شعب مربوط به آن كار مي‌كند.(بند 3 ماده 2) 4-1-  كارفرما، شخصي حقيقي يا حقوقي است كه بيمه شده به دستور يا به حساب او كار مي‌كند. افرادي كه به عنوان مدير يا مسئول عهده‌دار اداره كارگاه هستند نماينده كارفرما محسوب مي‌شنود و كارفرما يا نمايندگان او مسئول انجام كليه تعهداتي هستند كه قانون تأمين اجتماعي براي آنان مقرر كرده است.(بند 4 ماده 2) 5-1-  مزد يا حقوق يا كارمزد شامل كليه وجوه و مزاياي نقدي يا غير نقدي مستمر است كه در قبال كار به بيمه شده پرداخت مي‌شود.(بند 5 ماده 2) 6-1-  حق بيمه عبارت از وجوهي است كه به حكم قانون براي استفاده از مزاياي متعلقه، به سازمان تأمين اجتماعي پرداخت مي‌شود. مزاياي قانوني متعلق به بيمه شدگان موارد بسياري را براي بيمه شده و خانواده وي شامل مي‌شود، از جمله تسهيلات رفاهي، درماني و تأمين آتيه.

32. مقررات تأمين اجتماعي 2- مقررات تكليفي در مورد كسر حق بيمه كارفرمايان مكلفند از حقوق و مزاياي پرداختي به كارگران و كارمندان، حق بيمه مقرر را كسر و با افزودن سهم خود به سازمان تأمين اجتماعي پرداخت نمايند. مهلت پرداخت و تاديه حق بيمه مربوطه به هر ماه حداكثر تا آخرين روز ماه بعد مي‌باشد.(برابر مواد 36 و 39 قانون تأمين اجتماعي) 2-1-  مزد يا حقوق و مزاياي مشمول كسر حق بيمه عبارتند از: 1-1-2- مزد يا حقوق 2-1-2- مزاياي مستمر شغلي (فوق‌العاده شغل) 3-1-2- اضافه كار 4-1-2- حق‌الزحمه 5-1-2- نوبتكاري 6-1-2- فوق‌العاده كارهاي سخت و زيان‌آور 7-1-2- حق حضور در جلسات 8-1-2- كار شب و فوق‌العاده كشيك 9-1-2- مزد ايام تعطيل و مرخصي 10-1-2- كمك هزينه مسكن 11-1-2- پاداش مستمر 12-1-2- دريافتي افرادي كه به طور كارمزدي به كار اشتغال دارند. 13-1-2- دريافتي كارآموزان(در مواردي كه افراد جهت يادگيري مشاغل در كارگاهها وجهي دريافت دارند.) 2-2-  پرداختهايي كه مشمول كسر حق بيمه نمي‌باشند: 1-2-2- كمك عائله‌مندي 2-2-2- هزينه سفر 3-2-2- هزينه اياب و ذهاب 4-2-2- عيدي 5-2-2- پاداش(در صورتي كه بيش از حقوق دو ماه در سال پرداخت نشود)

33. مقررات تأمين اجتماعي 3- افرادي كه از پرداخت حق بيمه معاف مي‌باشند. 1-3- كاركنان شاغل يا بازنشسته دولت (اعم از لشكري و كشوري) 2-3- كاركنان شاغل يا بازنشسته مؤسسات وابسته به دولت از قبيل: بانكهاي دولتي، شركت ملي نفت ايران، سازمان برنامه و ساير مؤسسات مشابه. 4- ماخذ احتساب حق بيمه در اين قسمت نرخ حق بيمه كارگران كارگاههاي كوچك صنفي مورد بحث قرار نمي‌گيرد و فقط نرخ حق بيمه و تغييرات حاصله مربوط به كاركنان شركتها، مؤسسات داراي شخصيت حقيقي يا حقوقي، كارخانجات و پيمانكاران بحث مي‌شود. نرخ حق بيمه از اول سال 1355 به ميزان 30 درصد مزد و مزاياي پرداختي بوده كه به ترتيب 7 درصد آن سهم بيمه شده، 23 درصد سهم كارفرما مي‌باشد.

34. مقررات تأمين اجتماعي 5- اتباع بيگانه 1-5-  اتباع بيگانه كه طبق قوانين و مقرران مربوطه،‌ در ايران به كار اشتغال دارند (جز در مواردي كه طبق مقاوله‌نامه‌ها و قراردادهاي دو جانبه يا چند جانبه بين ايران و ساير كشورها، ترتيب خاصي براي آنها مقرر گرديده است) مشمول مقررات قانون تأمين اجتماعي خواهند بود. 2-5-  هرگاه اتباع بيگانه طبق گواهي مقامات صالح دولت متبوع خود در مدت اشتغال در ايران، بر اساس موارد پيش‌بيني شده در ماده 3 ق.ت.ا كلاً يا بعضاً در خارج از كشور ايران، بيمه شده باشند، پس از تأييد توسط سازمان تأمين اجتماعي، در همان موارد مشمول مقررات تأمين اجتماعي معاف خواهند بود. 3-5-  آن عده از كارشناسان خارجي كه طبق قرارداد براي انجام خدمات فني از قبيل نصب ماشين‌آلات مراكز تعليمات حرفه‌اي در ايران بكار اشتغال دارند و از دولت ايران حقوق دريافت نمي‌دارند مشمول مقررات تأمين اجتماعي نخواهند بود. 4-5-  كليه اتباع بيگانه كه پس از 16/4/55 در مؤسسات مشمول تأمين اجتماعي استخدام شده‌اند اعم از اينكه در كشور خود يا كشور ديگر بيمه بوده يا نبوده‌اند مشمول مقررات قانون مزبور قرار دارند و حق بيمه آنها بايد با نرخ 27% پرداخت شود. 6- پيمانكاران نظر به اينكه انجام كار به صورت پيمان، غالباً به گونه‌اي است كه تعداد كاركنان در دوره قرارداد، متغير مي‌باشد و اين امر بازرسي را غير مفيد مي‌سازد، لذا سازمان براي جلوگيري از تضييع حقوق بيمه‌شدگان، نسبت مزد به كل كار انجام يافته (ضريب دستمزد) را تعيين و حق بيمه متعلقه را به همان نسبت مطالبه و وصول مي‌نمايد. 1-6-  حق بيمه قراردادهاي دستمزدي مشمول 15% مبلغ قرارداد به علاوه (پانزده درصد مذكور) خواهد گرديد. 2-6-  حق بيمه قراردادهاي با مواد و مصالح مشمول 7% مبلغ قرارداد به علاوه (7 درصد مذكور) خواهد گرديد.