390 likes | 813 Views
SPİROKETLER. Treponema Borrelia Leptospira. GENEL ÖZELLİKLERİ - Spiral (sarmal=helikal) biçimli gram neg. bakteriler İnce ve uzun (0.1-0.3 x 5-30 m) Işık mikroskobunda görülmez/zor görülür (çok ince olduklarından) - Çok hareketli (rotasyon=burgu hareketi yaparlar)
E N D
SPİROKETLER Treponema Borrelia Leptospira
GENEL ÖZELLİKLERİ • - Spiral (sarmal=helikal) biçimli gram neg. bakteriler • İnce ve uzun (0.1-0.3 x 5-30 m) • Işık mikroskobunda görülmez/zor görülür (çok ince olduklarından) • - Çok hareketli (rotasyon=burgu hareketi yaparlar) • - Aerop, fakültatif anaerop veya anaerop • - Kültürde üretilemez (Treponema spp.) veya zor ürerler • Replikasyon süreleri genellikle uzundur ( 10 saat) • - Çoğu Borrelia ve Leptospira türleri zoonotik patojen
HÜCRE YAPILARI • - Tipik bir bakteriden farklıdır • - Protoplazma silindir şeklinde • Protoplazmayı saran plazma membranı • Tipik gram negatif hücre duvarı (peptidoglikan içerir) • Farklılıkları: • - En dışta glikoz-amino glikan yapıda dış membran (=kın) • - kın ile h. duvarı arasında endoflajel (aksiyal fibril=iç kamçı) • - Endoflajellerin oluşturduğu aksiyal flamanlar bakteriyi boylu boyunca sarar • - Tipik rotasyon hareketinden aksiyal flamanlar sorumludur Spiroketyapısı (transvers kesit)
Şekil: Spiroket hücresinin yüzey görünümü (longitudinal görünüm) Şekil: Spiroketler hareket mekanizması
SpiroketlerinTaksonomisi • Takım: Spirochaetales • Aile: Spirochaetaceae • Cins: Treponema • Borrelia • Aile: Leptospiraceae • Cins: Leptospira
TAKSONOMİ Order (Takım): Spirochaetales Family: Spirochaetaceae Genus: Treponema T. pallidumsubsp. pallidum(venerealsifiliz etkeni) T. pallidumsubsp. endemicum T. pallidumsubsp. pertenue T. carateum Non-patojenler: T. vincentii, T. denticola, T. refringens(oral/genital flora üyesi) Genus: Borrelia B. burgdorferisensulatogenotür kompleksi (B. burgdorferisensustricto, B. garinii, B. afzelli, B. valaisiana) B. recurrentis Family: Leptospiraceae Genus: Leptospira L. interroganssensustricto L. biflexa(nonpatojen)
GENUS: TREPONEMA • GENEL ÖZELLİKLERİ • - Sadece insanda patojen • - Işık mikroskopta görülmezler • - In vitro kültürleri yapılamamıştır • Alttürler (subspecies) morfolojik ve serolojik olarak identik
TREPONEMA PALLIDUM (Sifiliz = sy etkeni) GÖRÜNÜM ve BOYANMA ÖZELLİKLERİ - 0.2 m eninde, 5-15 m boyunda - Spiral (sarmal) şekilde ( 10-20 kıvrımlı) - Aksiyalflamanlarıyla oldukça hareketli - Zor boyanırlar - Karanlık alan ve floresan mikroskopta görülebilir
ÜREME ÖZELLİKLERİ ve DİRENÇLİLİK • - Şimdiye kadar kültürü yapılamamıştır • - Mikroaerofilik bakteriler (%1-4 O2) • - Tam kan ve plazmada +4 oC’de en az 24 saat canlı kalabilirler • (taze kan transfüzyonu ile bulaşabilirler) • Çok dayanıksızlar (kuruluğa, ısıya, antiseptiklere) • Bu nedenle sadece yakın (seksüel) temasla bulaşırlar • Penisiline direnç henüz gösterilememiştir • direnç aktarım elemanları (plazmid ve transpozonu) yok
HABİTAT-DAĞILIM-EPİDEMİYOLOJİ • - T. pallidum insanın zorunlu parazitidir • - İnsan dışında konağı yoktur • (İstisna:Tavşanlarda deneysel infeksiyon oluşturulabilmektedir) • Tüm dünyada yaygındır • T. pallidum subsp. pallidum venereal (=seksüel) • diğerleri nonvenereal geçişli
ANTİJENİK YAPI • - Kültürü yapılamadığından iyi bilinmiyor • Dış membran • - Antijenik transmembran- ve lipo-proteinlerden oluşur • - LPS içermez • - Zayıf antijenik özelliktedir (Ag’nin miktarı çok az) • - Alttaki Ag’leri gizler (kılıf) • - Spesifik Ab’lar dış membran proteinlerine karşı oluşur
VİRULANS FAKTÖRLERİ • Belirgin bir antijenik yapısı (endo-, ekzotoksin ve kapsül) yok • Yavaş replikasyon (24-30 saat) (immün sistemden kaçış) • - Dış membran proteinleri (aderens) • - Hyaluronidase (yayılma faktörü=invaziv etki) • - Endoflajella (hareket) • Zayıf antijenite (immun sistemden kaçış) • - Konak immün yanıtı (doku yıkımı)
PATOGENEZ - PATOLOJİ - KLİNİK • Bulaşma: Cinsel yolla (major), transplasental ve transfüzyonla • - Cinsel bulaşta derideki sıyrık-çatlaktan ve sağlam mukozadan girer • - İnkübasyon süresi: 10-90 gün • Giriş yerinde lokal çoğalır, ülserasyon (=şankr) oluştururlar • Şankrdan lenfatik ve kan yoluyla çeşitli organ ve dokulara yayılır • Arteriyollere tropizm gösterir (endarterit) • Doku yıkımı görülür (geç tip aşırı duyarlılığa bağlı) • Oluşan immün yanıt koruyucu değil
Sifilizin (frengi) 3 formu vardır: (a) venerealsy (en yaygın seksüel geçişli hastalıklardan biri) (b) konjenitalsy (c) deneysel sy Venerealsifilizin 2 dönemi vardır: -Erken dönem: 1. dönem (primersy=şankr dönemi) 2. dönem (sekondersy=roseol dönemi=disseminesy) - Geç dönem: Latent dönem 3. dönem (tersiyer sy=gom dönemi)
I. Dönem (şankr dönemi=primersy) - Bakteri girdiği yerde “şankr” denen ağrısız ülser oluşturur - Şankr %80-90 dış genitaliada görülür - Şankr oldukça bulaşıcı (%50) - Şankr spontan (3-6 haftada) iyileşir (ancak bakteri tüm vücuda yayılır)
II. Dönem (roseol dönemi=sekondersy) - Şankr kaybolduktan 2-10 hf. sonra görülür - Deride (avuç içi, ayak tabanı, tüm vücutta) roseol denen yaygın makulopapüler döküntüler • %25 olguda nemli bölgelerde (perianal) sulantılı papüller (condyloma lata) - Sekonder lezyonlar da oldukça bulaşıcı(%50) - Lezyonlar 2-6 haftada spontan kaybolur
Erken sifilizde tedavisiz olguların; - %30’u kendiliğinden iyileşir - %30’u latent hale geçer (2-20 yıl sürebilir) Spesifik testler (+) - %40’ı tersiyer döneme ilerler
III. Dönem (gom dönemi=tersiyer sy) • - Aşırı doku yıkımı gözlenir (lezyonlar bakteriye karşı aşırı duyarlılığa bağlı) • Gom denen granülomatöz lezyonlar görülür (deri, kemik) • Dejeneratif değişiklikler • - SSS :nörosifiliz (kronik menenjit) • - KVS: Aortit, aort anevrizması • - Tersiyer lezyonlarda genellikle bakteri gözlenmez
KONJENİTAL SİFİLİZ - Sifilizli hamilelerde gebeliğin 10-15. haftalarında fetüse geçer - Spontanabortus, ölü doğum veya konjenitalsy (canlı doğanlarda) ile sonuçlanır DENEYSEL SİFİLİZ - Tavşanlarda oluşturulabilir - Deri, testis ve göze inoküle edilebilir - Ancak yayılım gözlenmez
SİFİLİZİN LABORATUVAR TANISI • Mikroskobik İnceleme (şankr ve roseoldan)- Karanlık alan ve floresan mikroskopta (DFA) • Serolojik testler (serumda) - Non-treponemal (reaginik) testler - VDRL (Venereal Disease Research Laboratory) - RPR (Rapid Plasma Reagin) - tarama ve tedavi takibinde kullanılır, geç dönemde negatifleşebilir - yalancı(+) sonuç verebilir: Diğer spiroketler, kollajen doku hast., gebelik - Spesifik treponemal (doğrulama) testler - Hem erken hem de geç dönemde (+) - FTA-ABS (flourescent treponema antibody absorption) - TP-PA (T. pallidum partikül aglütinasyon) - MHA-TP (microhemagglutination T. pallidum) - TPI (T. pallidum immobilization) (canlı treponemalarla) - ELISA (IgM/IgG) - Western blot IgG/IgM (özellikle konjenital Sy tanısında kullanılır) • PCR
Taze preparatta karanlık alan mikroskobisindetreponemalar tipik morfoloji ve hareketleriyle tanınırlar Treponemalarınfloresan mikroskoptaki (DFA) görünümü
Korunma ve Tedavi • Aşısı yok • Erken dönemde saptama ve tedavi önemli • Venereal bulaşmayı önleyici tedbirler alınmalı • Sy saptandığında diğer venereal patojenler de aranmalı • Konjenital sy: Gebelikte Sy taraması (TORCHS testleri) • Tedavide seçkin antibiyotik: Penisilin G
NONSİFİLİTİK TREPONEMALAR • T. pallidum subsp. endemicum (endemik Sy=bejel hast.) • T. pallidum subsp. pertenue (frambozi=jaws) • T. carateum (pinta hast.) • - T. pallidum subsp. pallidum ile aynı morfolojiye sahipler • - Daha çok çocuklarda görülür (deride papüllomatöz lezyonlar) • - Direkt temasla bulaşır (cinsel geçişli değil = nonvenereal) • Sifilizdeki serolojik testler pozitiftir (sy’den serolojik olarak ayrılamazlar) • - Tedavide penisilin kullanılır
BORRELIA SPP. • İnsanda patojen >15 Borrelia türü mevcut - İnsana bit veya kenelerle bulaşır • Borrelia genusu: - B. burgdorferi sensu lato genotür kompleksi - B. burgdorferi sensu stricto - B. garinii - B. afzelli - B. valaisiana - B. recurrentis
GENEL ÖZELLİKLERİ • G(-), 0.3 x 10-30 m boyutunda • 3-8 adet gevşek kıvrımlı endoflajeli ile çok hareketli • Giemsa ve methenamin gümüş ile iyi boyanır • Lineer kromozomu, hem lineer hem sirküler plasmidleri var • Dış membranda çok miktarda variabl OMP’ler ve LP’ler mevcut • Lineer plazmidler arasındaki rekombinasyon dış membran - proteinlerinde sıklıkla antijenik değişime yol açar
BORRELIA BURGDORFERI • - Lyme hastalığının etkeni (Kuzey yarım kürede en yaygın zoonoz) • Olguların çoğundan B. burgdorferi sensu stricto sorumlu • - Ixodes cinsi sert kenelerle bulaşır • - Asıl konakları: Kemiriciler (fare) ve geyikler • Spiroketlerin siklusunda insan rastlantısal konak • - Etken, ısırık yerinde çoğalır ve tüm vücuda yayılır • İnkübasyon süresi: 3-30 gün • Bakteri yüzeyinde OspA-G eksprese eder • OspA-B haricindekiler sadece kene kanla beslenirken eksprese olur • Bu nedenle bakterinin bulaşması için kene en az 24-48 saat yapışık kalmalı • Patoloji: Özgül dış yüzey lipoproteinleri (OspA-G) ve otoimmüniteye bağlı • (Osp’ler, oto-Ag’lere benzer, değişkendir, sitokinleri uyarır)
KLİNİK BULGULAR - Lyme hastalığı 3 dönemde seyreder: I. Dönem (lokalize infeksiyon) Eritemamigrans (EM) (tipik deri lezyonu) Grip benzeri tablo II. Dönem (erken yayılma = bakteremi) Artralji/artrit (%60) Nörolojik tutulum (menenjit, fasiyal paralizi) Kardiyak tutulum (iletim bozukluğu, miyo-perikardit) III. Dönem (persisteninfeksiyon) (immün kompleks birikmesi görülür) Kronik deri, eklem, nörolojik tutulum Eritemamigrans Ixodesscapularis
TANI • Kültürde (EM lezyonu) yavaş ürer (Modifiye Kelly besiyeri) • Serolojik testler tanıda en çok kullanılan testlerdir • Etkene karşı oluşan IgM ve IgG ELISA veya IFA testleriyle aranır • Hastalığın akut döneminde tanı değeri düşük • Pozitif serolojik sonuç Western blot testi ile doğrulanmalı • - PCR kültürden daha duyarlı (EM, idrar, sinoviyal sıvı, plazma, BOS) • TEDAVİ - KORUNMA • - Doksisiklin, amoksisilin etkili • Lyme aşısı mevcut (OspA içerir) (%75 koruyucu) • Uzun kollu giysi, dikkatli inspeksiyon (kol-bacak), insekt kovucular
BORRELIA RECURRENTIS • - Epidemik dönek ateşi (tekrarlayan ateş) • - Pediculus cinsi insan vücut bitleriyle bulaşır • Etken: B. recurrentis • Asıl konak insan (sadece insanda hastalık yapar) • - Endemik dönek ateşi (zoonozdur) • - Ornithodoros cinsi yumuşak kenelerle bulaşır (bakteri kenelerde transovaryal geçiş gösterir) • - Etken: Çeşitli Borrelia türleri (B. hermsii) • Esas konak kemirgenler (insan rastlantısal konak)
EPİDEMİYOLOJİ - PATOGENEZ • İnkübasyon: 3-10 gün • - Isırık bölgesinde spiroketler çoğalır • - Lenf ve kan yoluyla tüm vücuda yayılır (KC, dalak, böbrek) • Osp’leri kodlayan genlerdeki sürekli mutasyon yüzeyel protein Ag’lerin hastalık sırasında değişikliğine yol açar (yeni Ag’ler eksprese edilir) • - Bir önceki ateş nöbetinde oluşan Ab’lar oluşan yeni Ag’leri tanıyamaz • Bu nedenle dönek ateşinde ateşli ve ateşsiz dönemler birbirini izler
KLİNİK BULGULAR (Dönek ateşi) • - Ateş nöbetleriyle seyreder (3-7 gün sürer) • - Ateşsiz dönem 4-10 gün sürer • - Hastalık süresince 3-10 nöbet gözlenir • - Ateş ile birlikte şiddetli baş ağrısı ve halsizlik (kanda spiroket +) • Ateş periyotları spiroketlerdekiantijenik değişikliklere bağlıdır • (her relapstaOMP’lerantijenik olarak farklı) • Endemik olanı daha hafif seyirli • - İmmünite büyük ölçüde humoral
TANI- TEDAVİ • - Ateşli dönemde kan yaymasında spiroketler gösterilebilir (Giemsa) • - Hayvan inokülasyonu (fare) • - Kültür: Rutinde önerilmez (güvenilir değil) • - Seroloji: Güvenilir değil (sürekli Ag’ik değişim) • - Tedavi: Tetrasiklin, penisilin, eritromisin • Koruyucu aşısı yok • Korunma: İnsektisit, temizlik (bit), kene önlemleri
LEPTOSPIRA • - PatojenLeptospira’lar: • - En önemlisi: L. interrogans sensu stricto (>80 serotipi içerir) • - SaprofitLeptospira’lar: L. biflexa ( >60 serotipi var) • - Rezervuarı hayvanlardır • - İnsana genelde kontamine sularla bulaşır
GENEL ÖZELLİKLERİ • - 5-15 m uzunluğunda, 0.1-0.2 m eninde • Sık sarmallı, ince, hareketli spiroketler • - İnce 2 adet periplazmikflajelli (rotasyon veya yana hareket) • Bir ya da iki ucu kanca şeklinde kıvrık • - Kuruluğa, dezenfektanlara ve aside duyarlı • Hafif alkali durgun sularda/toprakta haftalarca-aylarca canlı kalabilir • - Özel yarı katı besiyerindeaerop koşullarda 27-30 oC’de ürer • - Üremeleri yavaş (1-2 hafta) • G(-)’tir, ancak Gram boyamayla iyi boyanmazlar • Giemsa/Wright ile zayıf boyanırlar
EPİDEMİYOLOJİ • Leptospiroz tüm dünyada yaygın bir zoonoz • Türkiye’de seropozitiflik; İnsanlarda %2-12; hayvanlarda %3.5-63 • En riskli popülasyon: Lağım işçileri, madenciler, çiftçiler, balıkçılar • Rezervuar: • Kemirgenler (en önemlisi fare) • köpek ve domuz • - Hayvanda kronik renal tutulum vardır ve bakteri idrarla atılır • Bulaşma: • - Kontamine su/toprak ile veya enfekte hayvanla temas • - hasarlı deriden giriş (deri sıyrık/kesik) • - sağlam mukozalardan giriş (ağız, burun, konjunktiva)
PATOGENEZ • Bakteri sağlam mukozadan/bütünlüğü bozulmuş deriden girer • Kan yoluyla tüm vücuda yayılır (giriş yerinde lezyon yok) • Küçük damarlarda vaskülit yapar (en çok KC ve böbrekte) • Virulans faktörleri: - fibronektin bağlayıcı protein (adezyon, invazyon) - Hemolipinler (Hb’e affiniteli) - sfingomiyelinazlar - LPS ve OMP’ler
KLİNİK BULGULAR • - İnkübasyon: 7-12 gün • - Hastalık bifazik seyirlidir • 1. dönem (leptospiremik faz):bakteriyemi, ateş, titreme, başağrısı Spiroketler kanda gösterilebilir • KC (hepatit) ve böbrek tutulumu görülür • - 2. dönem (leptospirürik faz=bağışık dönem): Aseptik menenjit • Bakteri idrarda gösterilebilir • - Leptospiroz (%60-75 semptomatik) • - %90’ı anikterik leptospiroz (hafif seyirli) • - %10’u ikterik leptospiroz (Weil hastalığı) Ağır seyirlidir • Weil hastalığında KC, böbrek hasarı ve kanamalar görülür
TANI-TEDAVİ-KORUNMA • - Mikroskopi (kan, idrar, BOS, KC/böbrek biyopsisi) • - Karanlık alan incelenmesi • - Giemsa / Wright boyama, methenamin gümüşleme • - Kültür: Kültürü en kolay yapılan spiroket Leptospira’dır (ancak geç ürer) • - Fletcher’s semisolid ve Tween- 80- albumin besiyeri ( kan, idrar, BOS) • - Seroloji (akut ve konvalesan serumda bakılır) • a) Makroskobik lam aglütinasyon (ölü Leptospira kullanılır, tarama amaçlı) • b) Mikroskobik aglütinasyon testi (MAT) (canlı Leptospira kullanılır) • Standart prosedürdür, ancak zor ve zaman alıcı • c) Mikrokapsül aglütinasyon testi (IgM araştırılır) • d) ELISA • - Moleküler testler: PCR • Tedavi: Penisilin, amoksisilin, doksisiklin • - Korunma: Aşı (evcil hayvan), rodentlerin kontrolü, doksisiklin profilaksisi
DİĞER SPİROKET HASTALIKLARI • - Spirillumminor • - Oldukça küçük (3-5m) spiral görünümlü bakteri • - Fare ısırığı (sodoku) etkenlerinden • - Deride lokal lezyon ve ateş nöbetleriyle seyreder • Fuzospiroketal hastalık (Vincent anjini) • - Ülseratifgingivostomatittir (Vincentstomatiti/anjini) • - Ağız florasındaki spiroketlerle anaerobik Fusobacteria’ların yaptığı sinerjikinfeksiyon - Ağız hijyeni bozuk veya immün düşkünlerde görülür - Bakteriler dişetinden Gram boyalı yaymada gösterilebilir