KLİNİK MİKROBİYOLOJİYE GİRİŞ

1. KLİNİK MİKROBİYOLOJİYE GİRİŞ Prof Dr Nuri KİRAZ

2. Klinik Mikrobiyolojinin alt dalları Bakteriyoloji Viroloji Parazitoloji Mikoloji Bakteriyoloji Viroloji Parazitoloji Mikoloji

3. Tıbbi Mikrobiyoloji Neden önemli? • Dünyada pekçok enfeksiyon hastalığı hala büyük sorun • Yeni infeksiyon etkenleri tanımlandı • Yeniden önem kazananlar var • Fırsatçı infeksiyonlar arttı (immündüşkün) • Antimikrobiklere direnç hızla artıyor • Viral İnf.da etkin tedavi yok • Moleküler araştırmalarda Mik Org çok önemli • Her hekime gerekli ! !

4. MİKROBİYOLOJİ’NİN ALANLARI • Tıp mikrobiyolojisi (tıbbi = medikal = klinik mikrobiyoloji) • Moleküler mikrobiyoloji • Veteriner mikrobiyolojisi • Toprak & tarım mikrobiyolojisi • Endüstriyel mikrobiyoloji • Besin mikrobiyolojisi • Atmosfer & uzay mikrobiyolojisi

5. MİKROBİYOLOJİ’NİN DALLARI • Tıp mikrobiyolojisi • (Tıbbi = Medikal = Klinik Mikrobiyoloji) • Genel mikrobiyoloji-genetik • İmmünoloji (bağışıklık bilim dalı) • Bakteriyoloji • Mikoloji (mantar bilim dalı) • Parazitoloji • Viroloji

6. İnsan organizması (=konak) yaşam boyu, mikroorganizmalar (MO) ile içiçedir • MO’lara karşı konak, savunma (direnç) mekanizmalarını kullanır. • MO’lar; çeşitli hastalık oluşturma yolları ile, konağın direnç mekanizmalarını aşmaya çalışır

7. Tüm etki ve ilişki sonucunda konak ya ; • Sağlıklı kalacak ya da, • Hastalıkoluşacaktır İnfeksiyonhastalığı oluşması, MO’ların hastalık yapabilme yetenekleri ile, konağın infeksiyon etkenine direncinin (savunma) arasındaki denge ve etkileşim sonucuna bağlıdır

8. Klinik Mikrobiyoloji; - Mikroorganizmaların hastalık yapıcı özelliklerini, - infeksiyonoluşturmalarını, - etkenin tanımlanmasına yönelik laboratuvar işlemlerini, - etkenlerin antimikrobik duyarlılıklarının belirlenmesi v.b. konuları ele alır

9. Etkenle karşılaşmada; A- Hastalık oluşmaz B- İnfeksiyon hastalığı oluşur • Bağışıklık • Taşıyıcılık C- Subklinikinfeksiyon • Bağışıklık (var/yok) • Taşıyıcılık D- Taşıyıcılık Taşıyıcılık (= Portör): İnfekte bir kişinin bir etkeni hastalık belirtileri göstermeksizin çevreye yaymasıdır

10. İnfeksiyon Hastalığı Etkenleri • Prokaryotikler: Bakteri,Riketsiya, Klamidya, Mikoplazma • Ökaryotikler: Mantar (Maya), protozoon • Çok hücreliler: Mantar, helmint, artropod • Aselülleryapı: Virus (20-300 nano metre) Viroid (5 nm küçük, tek iplikli RNA) Prion (5 nm küçük, protein) • İnfeksiyonetkenleri konakta; İNFLAMATUVAR, İMMÜNOLOJİK ve DEJENERATİF değişikliklere yol açarlar

11. Tanımlamalar • Patojenite: - Mikroorganizmanın konakta hastalık yapabilme yeteneği • Patojen: - konakta hastalık oluşturabilen mikroorganizma (bakteri, virus, mantar, parazit) - intrasellüler patojen Xekstrasellüler patojen • Kesin patojen: - Sağlıklı kişilerde hastalık oluşturabilen (Bacillusanthracis→şarbon) • Fırsatçı (opportunistik) patojen: - konağa ait olumsuz koşulların varlığında patojenite gösterirler

12. Virulans: - Patojenitenin derecesidir (kantitatif ) • Virulans faktörleri - bakteriyel enzimler - ekzotoksinler - endotoksinler - kapsül - adezinler (fimbria vb.) - intrasellüler üreyebilme

13. Konak savunma mekanizmaları • Doğal direnç (doğal bağışıklık) - anatomik bariyerler (sağlam deri/mukoza) - fizyolojik ve kimyasal faktörler - fagositoz - inflamasyon (rubor=kızarıklık , tumor=şişlik, calor=sıcaklık artışı, dolor=ağrı) - normal vücut florası • Kazanılmış direnç (bağışıklık) - Aktif bağışıklık (enf.’nın geçirilmesi, aşılama) - Pasif bağışıklık (bağışık serum aktarılması)

14. Hedef hücrelere tutunma (aderens=adezyon) • Adezyonda rol oynayan özelleşmiş yapılar - pili (fimbria) - kapsül - glikokaliks (slime=biyofilm) tabakası fimbria flajel

15. Epidemiyolojiküçlü • Enfeksiyon hastalığının ortaya çıkmasına yol açan dinamik etkileşimin bileşenleri

16. Enfeksiyon - Mikroorganizmanın konak organizmaya girmesi, burada çoğalması ve konağın reaksiyonu - Eksojen enfeksiyon: Çoğu enfeksiyon bulaşıcı (dışarıdan alınır) - Endojen enfeksiyon (flora kaynaklı) • Enfeksiyon hastalığı - Klinik belirtilerin ortaya çıktığı enfeksiyon

17. Enfeksiyon hastalığının evreleri • Tipik akut enfeksiyon hastalığının evreleri - İnkübasyon (kuluçka) dönemi: Patojenin veya toksinin vücuda girdikten hastalık belirtilerinin ortaya çıkmasına kadar geçen süre - Prodrom dönemi: Nonspesifik belirtilerin (ateş, halsizlik vb.) görüldüğü dönem - Spesifik hastalık dönemi: Hastalığın karakteristik belirti ve bulguları görülür - İyileşme (nekahat) dönemi: - Hastalık belirtileri hafifler ve hasta sağlıklı hale döner

18. Asemptomatik (subklinik) (sessiz=belirtisiz) enfeksiyon • Latent enfeksiyon Xreaktivasyon • Kronik taşıyıcılık • Akut X kronik enfeksiyon • Nozokomiyal (hastane) X toplum kaynaklı enfeksiyon • Lokal X sistemik enfeksiyon

19. Patogenezin aşamaları 1. Eksojen kaynaktan konağa giriş (bulaşma) - Bazı enfeksiyonlar endojen kaynaklıdır - Giriş kapıları: Deri ve mukozalar 2. Konak savunma mekanizmalarından kaçış 3. Hedef hücrelere tutunma (aderens=adezyon) 4. Kolonizasyon (aderens bölgesinde çoğalma) 5. Hastalık oluşumu (invazyon, toxin, enzim vb. ile) 6. Konağın spesifik-nonspesifik yanıtı (3, 4, 5 aşamalarda) 7. Enfeksiyonun ilerlemesi veya iyileşme

21. Mikrobiyolojinin Gelişimi: Mikrobiyolojinin gelişimi: XIX. YY. İnfeksiyon bilgisi : Çok Eski • İbni Sina ( 980-1037 ) “ Hastalık yapan kurtçuk”

22. Akşemseddin ( 980-1037 ) “ Hastalık tohumları”

28. 艾利希，1910

32. Yeni oluşan / Yeniden önem kazanan enfeksiyonlar:

39. Demografik değişim: - Nüfus artışı - Kentleşme - Göçler

40. Globalleşme: Seyahat, Göç, Ticaret.. İspanya:1980 ( Çok ilaca dirençlipnömokok kökenli ) 1992 ABD, 1994 Güney Afrika 1997 Güney Kore…. Global klon - Hayvan ithali ( Kaplumbağa, Kertenkele, diğer sürüngenler ) - Gemi atık suları ___ KOLERA - Sebze, Meyve___ Şigella, Enterotoksigenik E.coli

41. Doğal Afetler ( Deprem,Sel, İç savaşlar…) - Su-gıda tedarikinin aksaması - Geçici sağlıksız mesken alanları ( Kamplar) 1994 Ruanda iç savaşında Mülteci kampında ilk 1 ayda 50.000 kişi kolera, dizanteriden ölmüştür.

42. Toplumsal Değişmeler: - Beslenme tarzları, ticari gıdalar, Fast-food zincirle E.coli 0157/177 salgınları - Hemorajik üremik sendrom - Hemorajik kolit - Cinsel davranış - Kadınların iş hayatı- Çocuk bakım evleri (ishalli hastalık, Solunum hastalığı, Otitis Media)

43. Teknoloji Değişikliği: - Yeni gıda üretim teknikleri ( Kitlesel üretim, kompleks işlemler ) - Tıbbi teknoloji- invaziv girişimler - Biyolojik ürünler - Soğutma/havalandırma sistemleri - Hijyenik ürünler ( 1980’lerde yüksek absorban pedler S. aureus ( TSST-1) )

44. Ekolojik Değişmeler : - Arazi kullanımı Kene kaynaklı enf. ( Lyme, Kırım-Kango ) - İklim değişiklikleri

45. Mikrobik değişmeler: - Mutasyon-Rekombinasyonlar - Antibiyotik direnci

46. Halk Sağlığı Tedbirlerinin İhmali: - 1990’larda Rusya’da difteri salgını - Kızamık vak’aları

47. Diğer Hastalıklarla İlişkiler : • Komplikasyonlar • İmmün sistemin etkilenmesi • Kanser • Mide ülseri, kanseri- Helicobacter pylori • Obezite- adenovirus ilişkisi • Juveril diyabet- Coxsackievirus, B4 • Ateroskleroz, koroner arter hastalığı,Multipl skleroz, romatoid artrit…!

48. Mikrobiyoloji Tanı: • Morfoloji- Kültür • Fizyoloji-Biyokimya • İmmünoloji • Moleküler Yöntemler

49. Ders Planı: • Mikrobiyolojik Kavramlar • Gelişim Süreci • Mikrobiyolojinin bugünü ve geleceği

50. İnfeksiyon Hastalıkları; genellikle MO’ların kolonizasyonu ile başlar Her kolonizasyon infeksiyon hastalığı ile sonlanmaz • MO’lar; konağı etkilemeden uzaklaşabilir, • MO’lar; kolonize bölgede çoğalır. Üreme, metabolik ürünler, doku zararı ve infeksiyon hastalığı gelişebilir