به نام خدا

1. به نام خدا

2. با خیر مقدم به حضور گرامیدكتر محمد مولايي (عضو هيات علمي دانشگاه بوعلي سينا)WWW.mowlaei@basu.ac.ir

3. عنوان تحقیق بررسی، مطالعه و توسعه نظام پیمانکاری فرعی و مبادلات مشارکتیSPXبر اساس روش UNIDO (مطالعه موردي : بررسي توانمندي بالقوه و بالفعل صنايع كوچك و بزرگ استان همدان براي پيمانكاري فرعي صنعتي)

4. فهرست مطالب الف- بررسی مستندات SPX ذیل برنامه های چشم انداز 20 ساله کشور بررسی مستندات SPX ذیل برنامه چهارم توسعه کشور بررسی مستندات SPX ذیل قانون اساسی بررسی مستندات SPX ذیل اساسنامه سازمان صنایع کوچکو شركت شهركهايصنعتي بررسی مستندات SPX ذیل سند استراتژی توسعه صنعتی کشور و استان همدان

5. ب- • ایجاد زبان و ادبیات مشترک با SPX تحت حمایت UNIDO • 1-1- ادبیات راهبردی پیمانکاری فرعی • 1-2- ویرایش مستندات موجود اعم از ترجمه های صورت گرفته, اساسنامه و... • بررسی و تحلیل الگوهای مختلف برون سپاری • بررسی و کنکاش در SPXهای موجود در چین، هند، فرانسه، ژاپن، کره جنوبی، تایوان و ایتالیا • نظام های حقوقی و اخلاقی در SPX • مزیت های حضور در SPX • مطالعه توانمندی های تولیدی در پیمانکاری فرعی SPX و اولویت بندی تا صنعت دهم استان همدان • مطالعه 3 اولویت اول شناسایی شده در بند 6 با مشخصات( ظرفیت ها و قابلیت های تولید، تجهیزات و ماشین آلات با مشخصات و ویژگی های فنی آن، کیفیت تولید اضافه برای فعالیت های پیمانکاری فرعی، انواع محصولات و خدمات قابل ارائه توسط پیمانکاری فرعی)

6. مستندات SPX در برنامه های عمرانی قبل از انقلاب الف- در برنامه چهارم عمرانی(1351-1347) دولت با در نظر گرفتن راهبردهای مختلفی از قبیل سیاست جایگزینی واردات و خودکفایی اقتصادی به دنبال گسترش و حمایت از منابع نوزاد و توسعه صنایع سنگین محصولات سرمایه ای و واسطه ای جهت تعمیق توسعه صنعتی بود. ب-در برنامه پنجم عمرانی(1356-1352) ایجاد صنایع جدید و توسعه صنایع بر اساس مزیت نسبی و افزایش صادرات صنعتی مد نظر قرار گرفت و به همین منظور مرکز توسعه صادرات تاسیس شد در این برنامه توسعه صنایع کوچک و متوسط با تشویق بیشتر سرمایه گذاران، احداث صنایع اقماری و تغذیه کننده صنایع بزرگ، اعطای کمک های مالی، فنی، آموزشی، ایجاد مراکز پیمانکاری فرعی بین صنایع کوچک و بزرگ مورد توجه زیاد قرار گرفت.

7. SPXمستندات در برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران الف- در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(1372-1368) سیاست های توسعه صنعتی در برنامه اول دررابطه با صنایع کوچک بدین شرح است: • تاکید برا یجاد صنایع کوچک به منظور ایجاد امکان مشارکت گسترده تر مردم در فعالیت های صنعتی و افزایش اشتغال • حمات و هدایت صنایع کوچک و تقویت قابلیت های تولید و رقابتی آن ها • تشویق و حمایت از ایجاد تشكل های صنعتی معدنی به منظور ایجاد امکانات مشارکت آن ها

8. ب-در برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی(1378-1374) فراهم کردن شرایط لازم جهت تحکیم پیوندهای داخلی و بین بخشی با توسعه اقماری صنایع کوچک و ایجاد توسعه زنجیره های تولید بین واحدهای کوچک ، متوسط و بزرگ صنعتي

9. ج-در برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی(1383-1379) تشکیل سازمان صنایع کوچک (در سال 1380) به منظور وجود تصدی گری مستقیم صنایع کوچک ارائه تسهیلات در طرح های اشتغال زا در صنایع کوچک

10. د-در برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی(1388-1384) انحلال سازمان صتایع کوچک و ادغام آن با شرکت شهرک های صنعتی و تأسیس ”سازمان صنایع کوچک و شهرک های صنعتی ایران“ در سال 1384. حمایت از ایجاد پیوند مناسب بین بنگاه های کوچک، متوسط و بزرگ از طریق توسعه شبکه ها، خوشه ها و زنجیره های تولیدی.

11. مستندات SPX در سند چشم انداز 20 ساله کشور دربخشی از سند استراتژی توسعه صنعتی کشور (1404-1385) بر ایجاد و تقویت پیوند بین صنایع کوچک و متوسط با صنایع بزرگ ( پيمانکاری فرعی صنعتی) و تشکیل خوشه های صنعتی تأکید شده است .

12. مستندات SPX در اساسنامه سازمان صنایع کوچک و شرکت شهرک های صنعتی ایران در بخشی از اساسنامه، سازماندهی و پشتیبانی از ایجاد پیوند مناسب بین صنایع کوچک، متوسط و بزرگ در قالب پیمانکاری های فرعی، توسعه شبکه ها و خوشه های صنعتی مورد توجه قرار گرفته است.

13. مستندات SPX در سند توسعه صنعتی استان همدان(1404-1385) در بخشی از سند توسعه صنعتی استان همدان، ضمن تبیین توسعه نیافتگی بخش صنعت به ویژه صنایع بزرگ و مادر در استان همدان، فقدان زنجیره های تولید صنعتی را یکی از مشکلات بخش صنعت در استان همدان مطرح نموده و بر رشد و توسعه صنایع تبدیلی و تشویق پیوند بین صنایع کوچک و بزرگ تأکید شده است.

14. ادبیات مربوط به SPX تعریف پیمانکاری فرعی ( Subcontracting): پیمانکاری فرعی صنعتی یکی از راه های مدرن و موثر سازمانی برای تولید محصولات صنعتی از طریق همکاری واحدهای تولیدی کوچک و بزرگ مکمل می باشد. در نظام پیمانکاری فرعی توافق بین دو گروه یعنی پیمانکار اصلی و پیمانکار فرعی برای تولید قطعه ای از کالای قابل مونتاژ انجام می شود. پیمانکار اصلی( Original equipment manufacturer): اقدام به واگذاری تولید قطعات و اجزا قابل مونتاژ فرعی یا بخشی از خدمات مورد نیاز محصول نهایی به یک یا چند بنگاه تولیدی می کند. پیمانکاری فرعی (Subcontractor): بر اساس مشخصات فنی تعیین شده توسط پیمانکار اصلی، کار انجام می دهد.

15. انواع پیمانکاری: پیمانکاری بین صنایع کوچک و بزرگ بر اساس حجم فعالیت و نوع همکاری به سه دسته تقسیم می شود:

16. الف- پیمانکاری فرعی (Subcontracting): زمانی است که تمام تولیدات واحد کوچک صنعتی در اختیار صنایع بزرگ قرار می گیرد. ب- صنایع اقماری( Ancillary Industries): زمانی است که حداکثر 60% تولیدات واحد کوچک صنعتی در اختیار صنایع بزرگ و 40% تولیدات واحد کوچک صنعتی مستقیماً به بازار عرضه می گردد. ج- مشارکت(Partnership) : زمانی است که یک کارخانه بزرگ به دلیل ناتوانی از عرضه مستقیم تولیدات، مجموعه توانایی و خطوط تولید خود را زیر پوشش تولیدات یک کارخانه دیگر قرار می دهد.

17. انواع پیمانکاری فرعی بین صنایع کوچک و بزرگ: • -انجام پیمانکاری براي ساخت قطعات و کالاهای نیمه ساخته صنعتی • انجام پیمانکاری براي تکمیل و مونتاژ قطعات و کالاهای صنعتی • انجام پیمانکاری براي انتقال اطلاعات و دانش فنی و ارتقای تکنولوژی • انجام پیمانکاری براي برگزاری تحقیق و طراحی صنعتی از یک طرح بزرگ و یا طرح توسعه واحدهای بزرگ.

18. تفاوت بین پیمانکاری فرعی(Subcontracting) و برون سپاری(Out- Sourcing): در پیمانکاری فرعی، قسمتی از فعالیت های سازمان با کمک پیمانکاری فرعی انجام می شود، اما تجدید ساختاری در فرآیند تولید رخ نمی دهد. در برون سپاری، یک تجدید ساختار در فرآیند تولید رخ می دهد. در برون سپاری تغییراتی در اجزا و قطعات، فرد، وظیفه و فرآیند بر طبق نظر پیمانکار اصلی رخ می دهد و در حقیقت عمل انتقال بعضی از فعالیت های داخل یک سازمان و واگذار نمودن حق تصمیم گیری به بیرون از واحد تولیدی بر طبق قرارداد رخ می دهد.

19. انواع مدل های پیمانکاری فرعی صنعتی

20. مدل اول : مثلث انجام پيمانکاري فرعي سازمان صنایع کوچک(نماینده دولت) صنایع کوچک صنایع بزرگ قرارداد انجام پیمانکاری فرعی سازمان صنايع کوچک بعنوان نماينده دولت ناظر بر حسن انجام قرار داد بين آنها مي باشد .

21. مدل دوم : مثلث انجام پيمانکاري هاي فرعي ( با حمايت صندوق ضمانت پيمانکاري هاي فرعي ) سازمان صنايع کوچک صندوق ضمانت پيمانكاري هاي فرعي طلب های معوقه صنایع کوچک ناظر صنایع بزرگ صنایع کوچک اجرای قرارداد

22. صندوق ضمانت پیمانکاریهای فرعی زیر نظر سازمان صنایع کوچک فعالیت میکند و وظیفه آن حمایت مالی از صنایع کوچک و نظارت بر حسن اجرای قرارداد پیمانکاری فرعی می باشد.

23. مدل سوم: مثلث انجام پيمانکاري هاي فرعي (با همکاري شوراهاي مشورتي و صندوق ضمانت پيمانکاريهاي فرعي ) سازمان صنایع کوچک صندوق ضمانت پیمانکاری فرعی صنایع بزرگ صنایع کوچک تشکل هاي صنايع کوچک نماينده سازمان صنايع کوچک تشکل هاي صنايع بزرگ شوراهاي مشورتي

24. وظايف شوراهاي مشورتي پيمانکاري هاي فرعي به شرح زير است : • حل اختلافات احتمالي صنايع کوچک با صنايع بزرگ • ارجاع موارد غير قابل حل به دادگاه ويژه ( به کمک نماينده سازمان صنايع کوچک ) • بهره گيري از صندوق ضمانت انجام پيمانکاري هاي فرعي و تأمين مطالبات صنايع کوچک. • ايجاد بانک اطلاعاتي و ارائه اطلاعات انجام پيمانکاري هاي فرعي صنايع کوچک با صنايع بزرگ. • انتقال اطلاعات و تجربيات و راهنمايي در خريد تکنولوژي هاي پيشرفته خارجي. • سرمايه گذاري مشترک و تهيه مواد اوليه جهت تسريع فعاليت های پيمانکاري هاي فرعي . • این مدل در کره جنوبی بطور گسترده هاي مورد استفاده قرار گرفته است.

25. مدل چهارم : مثلث پشتيباني کننده انجام پيمانکاري هاي فرعي با توجه به اهميت توسعه انجام پيمانکاري هاي فرعي صنايع کوچک با صنايع بزرگ و جلوگيري از عدم اعتماد بانک ها به صنايع کوچک، مدل زیر ارائه شده است: صندوق بیمه صنعتی اعلام مشکل پرداخت80%دیون معوقه صنایع بزرگ صنایع کوچک اعلام مشکل

26. صندوق بيمه صنعتي داراي وظايف زير است : • صنايع کوچک، متوسط و بزرگ موظفند در مقابل تمام حوادث پيش بيني نشده ( مانند آتش سوزي، عدم پرداخت به موقع طلب هاي معوقه صنايع کوچک و متوسط به طرف صنايع بزرگ و يا صادرات توليدات صنايع کوچک ) بيمه صنعتي شوند . • در صورتي که صنايع بزرگ ( پيمانکار اصلي ) به موقع طلب صنايع کوچک و متوسط ( پيمانکار فرعي ) را نپردازد، صنايع کوچک و متوسط مي توانند با مراجعه به صندوق بيمه صنعتي و ارائه اسناد مربوطه، موضوع را به اطلاع صندوق بيمه صنعتي برساند. صندوق پس از بررسي

27. وحداکثر ظرف مدت 15 روز، 80 درصد طلب هاي معوقه را به بانک پرداخت خواهد کرد و بدين ترتيب حسن سابقه واحدهاي کوچک صنعتي در نزد بانکها حفظ خواهد شد . 3. صندوق بيمه صنعتي با همکاري سازمان صنايع کوچک و صندوق ضمانت انجام پيمانکاري هاي فرعي، موضوع عدم پرداخت به موقع طلب هاي صنايع کوچک را مورد مطالعه قرار داده و در صورت تأييد، هزينه هاي مربوطه را از صنايع بزرگ دريافت خواهد کرد .

28. مدل پنجم : مثلث انجام پيمانکاري­هاي فرعي ( با همکاري و مشارکت دولت، صنايع کوچک و متوسط و سرمايه گذاران خارجي ) . • در اين مدل، اجراي پيمانکاري هاي فرعي با مشارکت و سرمايه گذاري دولت ( 50 درصد) ، صنايع کوچک و متوسط داخلي (20 درصد) و سرمايه گذاران خارجي (30درصد) با هدف توليد کالا و قطعات نيمه ساخته مورد نياز صنايع داخلي و خارجي و صادرات به تمامي کشورها صورت مي­گيرد .

29. هدف از این مدل، مشارکت دولت در سرمایه گذاری صنایع و حمایت از صنایع کوچک و متوسط داخلی جهت پیمانکاری فرعی با سرمایه گذاران خارجی می باشد. دولت(سازمان صنایع کوچک) سرمایه گذاران خارجی و صنایع بزرگ داخلی صنایع کوچک و متوسط داخلی

30. این مدل در کشور مالزی به اجرا درآمد و دارای اثرات قابل ملاحظه ای در سرمایه گذاری خارجی در صنایع الکترونیک و خودرو سازی این کشور داشته است. دولت مالزي در کنار مثلث فوق، مثلث ديگري با مهندسين داخلي ايجاد کرده تا بتواند به کمک آنها واحدهاي کوچک و متوسط موجود کشور را جهت دستيابي به استانداردهاي بين المللي و حضور در مشارکت هاي سه جانبه (دولت، صنايع کوچک، متوسط و سرمايه گذاران خارجي ) آماده سازد.

31. مثلث خدمات مهندسي توسعه و پيمانکاري­هاي فرعي: دولت (سازمان صنایع کوچک) مهندسين مشاور صنایع بزرگ مهندسين مشاور صنایع کوچک خدمات مشاوره ای

32. مدل ششم : انجام پيمانکاري هاي فرعي ( با بهره گيري از پيمانکاران فرعي فرعي ) در اين روش، واحدهاي بزرگ صنعتي ( پيمانکار مادر يا پيمانکار اصلي ) تمامي قطعات و کالاهاي نيمه ساخته اي را که قرار است از طريق پيمانکاري هاي فرعي تهيه و در اختيارشان قرار داده شود را بر حسب زمينه هاي تخصصي به چند گروه مشخص و تخصصي ( عمدتاً کمتر از ده گروه ) تقسيم نموده و هر يک از مجموعه ها را در اختيار يک پيمانکار فرعي تخصصي قرار مي دهد و بدين ترتيب کارخانجات بزرگ بجاي مذاکره و عقد قرارداد با تعداد انبوه از پيمانکاران فرعي، مستقيماَ با پنج تا ده پيمانکار فرعي ارتباط خواهند داشت.

33. پيمانکار فرعي کارهاي محول شده را بر حسب زمينه هاي تخصصي نيز تفکيک نموده و همراه با نقشه هاي اجرايي و مشخصات فني را در اختيار تعداد بيشتري از پيمانکار فرعي فرعي قرار خواهند داد و پيمانکاران فرعي فرعي، کالاهاي محول شده را در ميان واحدهاي کوچک و متوسط توليد، تقسيم مي­نمايند. پيمانکاران فرعي موظفند با نظارت بر کيفيت کالاها و قطعات ساخته شده و حصول اطمينان از آنها، محصولات نهايي را به پيمانکاران اصلي تحويل دهند و در تمام طول مدت قرار داد، کارشناسان پيمانکاران فرعي و پيمانکاران فرعي فرعي بر حسن انجام کارها و رعايت دقيق مشخصات فني و استانداردهاي موضوع قرارداد نظارت کامل داشته باشند .

34. :: پیمانکار اصلی پیمانکار فرعی پیمانکار فرعی فرعی مسیر سفارش ساخت کالا مسیر برگشت کالا :صنایع کوچک و متوسط      این مدل در کشور ژاپن در حال اجرا است و به مدل تویوتا معروف است

35. مدل تویوتا در ژاپن: ساختار پيمانکاري فرعي در ژاپن، يک ساختار چند طبقه ای است که به مدل تویوتا معروف است.در این مدل کارخانجات بزرگ صنعتی به جای مذاکره و عقد قرارداد با تعداد انبوهی از پیمانکاران فرعی، مستقیما با 5 تا 10 پیمانکار فرعی ارتباط دارند. پیمانکاران فرعی با عقد قرارداد با پیمانکاران فرعی تر، کالاها و قطعات مورد نظر خود را سفارش می دهند و بر نحوه ی تولید آنها نظارت کامل دارند تا کالاهای ساخته شده مشخصات فنی و استاندارد های لازم را داشته باشند. • دولت ژاپن نیز انواع حمایت های مالی را از صنایع کوچک انجام می دهد. • انجمن های توسعه پیمانکاری های فرعی نیز به عنوان واسطه، ناظر و تسهیل کننده ی ارتباط بین صنایع کوچک و بزرگ عمل می کند.

36. ساختار چند طبقه اي پيمانکاري فرعي(مدل تویوتا) در ژاپن: OEM S1 S2 S2 S2 S3 S3

37. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي ( spx ) در کره جنوبي در کره جنوبی نهادهای تسهیل کننده پیمانکاری فرعی بین صنایع کوچک و بزرگ عبارتند از: • صندوق حمایت از ایجاد پیمانکاری فرعی به منظور پرداخت طلب های فوری صنایع کوچک • ایجاد مرکزی برای حل اختلافات صنایع کوچک و متوسط با صنایع بزرگ • صندوق ضمانت توسعه صنعتی که وظیفه بانک اطلاعات و اطلاع رسانی به صنایع کوچک و بزرگ را به عهده دارد. • سازمان های پشتیبانی کننده صنایع کوچک عبارتند از:

38. وزارت صنعت و تجارت • سازمان صنایع کوچک و متوسط • اتحاديه مشاغل کوچک • تشکل های بخشی-تخصصی صنایع کوچک و متوسط • صندوق ضمانت توسعه پیمانکاری های فرعی • اتاق های بازرگانی • انجمن تجارت و صادرات کره • بانک های تخصصی صنایع کوچک و متوسط • واحدهای بزرگ صنعتی

39. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي ( spx ) در ايتاليا در نواحي صنعتي ايتاليا، ساختار ستاره اي پيمانکاران فرعي رايج بوده است، که در آن کارفرماي اصلي داراي ارتباط با پيمانکاران فرعي مختلف مي باشد. (مانند شعب تولیدی بنتون Benetton). همچنین سیستم ساختار طبقه ای پیمانکاری فرعی نیز در ایتالیا وجود دارد ( مانند شرکت اسپوسیتو و رافا Raffa & ESposito).

40. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي ( spx ) در هندوستان در هندوستان گسترش پیمانکاری فرعی در قالب صنایع اقماری رواج زیادی دارد. صندوق ضمانت صنعتی ازتکنولوژی، از جمله نهادهای کمک کننده به صنایع کوچک است.

41. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي ( spx ) در تايوان در تایوان صنایع اقماری بین صنایع کوچک و بزرگ وجود دارد. ضمناً صندوق ضمانت اعتباری، انجمن مدیریت مالی از جمله نهادهای پشتیبانی کننده صنایع کوچک می باشند.

42. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي ( spx ) در چين در چين پیوند بین صنایع کوچک و بزرگ به صورت زنجیره ای می باشد. ضمناً موسسات مالی تسهیل کننده ی مسائل مختلف مالی، رابط بین صنایع کوچک و بزرگ می باشد.

43. نظام پيمانکاري فرعي و مبادلات مشارکتي (spx ) در فرانسه در فرانسه پیمانکاری بین صنایع کوچک و بزرگ به صورت شبکه ای است. در این مدل دولت امکانات مناسبی از جمله راه اندازی صندوق ویژه اعتبارات و قانونمند کردن وظایف را بین صنایع کوچک و بزرگ تحت نظارت خود دارد.

44. نظام حقوقي و اخلاقي در ( spx ) بزرگترین نگرانی صاحبان صنایع کوجک از قرارداد پیمانکاری فرعی با صنایع بزرگ”عدم پرداخت به موقع تعهدات صاحبان صنایع بزرگ“ به آنها می باشد. یکی از عوامل تضمین تعهدات طرفین قرارداد، نحوه انعقاد قرارداد از نظر حقوقی است که مانع تخلف طرفین از تعهدات خود می شود. در زیر نحوه مطلوب انعقاد قرارداد بین پیمانکاران اصلی و فرعی و نکاتی که ملزم به رعایت آن می باشند، مطرح می گردد. در یک قرارداد بین پیمانکار اصلی و فرعی باید نکات زیر رعایت شود:

45. وظایف طرفین قرارداد در زمان عقد قرارداد • وظایف طرفین قرارداد در زمان اجرای قرارداد • وظایف پیمانکار اصلی نسبت به پیمانکار فرعی • وظایف پیمانکارفرعی نسبت به پیمانکار اصلی • وظایف متولیان پیمانکاری فرعی صنعتی ضمنا وجود مراجع و نهادهایی مانند شوراهای مشورتی، انجمن توسعه پیمانکاری فرعی وایجاد صندوق ضمانت و پشتیبانی از صنایع کوچک در ارتباط بین صاحبان صنایع کوچک و بزرگ، رفع مشکلات بین آنها و نظارت بر حسن اجرای قرارداد و حمایت از صنایع کوچک در تشویق صاحبان صنایع برای پیمانکاری فرعی و رفع نگرانی آنها مؤثر می باشد.

46. توانمندی صنایع استان همدان در پیمانکاری فرعی (SPX): • خصوصیات صنایع در استان همدان: بنابر آمار منتشر شده سازمان صنايع استان همدان در سال 1387، تعداد کارگاه هاي صنعتي در حال فعاليت استان همدان در سال 1385، 1306 واحد توليدي مي باشد.

47. جدول (1)، تعداد واحد هاي صنعتي فعال در استان همدان در سال 1385

48. ادامه جدول (1) مآخذ: سازمان صنايع و معادن استان همدان(1387)

49. همچنین بنا بر آخرين آمار منتشر شده توسط مرکز آمار ايران در سال 1385: • تعداد کل واحدهای صنعتی 10 نفر کارکن به بالا در استان همدان277 کارگاه تولیدی • تعداد شاغلان 10 نفر کارکن به بالا در استان همدان 1173 نفر • ارزش افزوده فعالیت های صنعتی 10 نفر کارکن به بالا 1462974 میلیون ریال

50. اولویت بندی صنایع استان همدان در اين تحقيق با استفاده از دو شاخص اشتغال و ارزش افزوده، وبا استفاده از فرمول محاسبه نسبت منطقه اي (LQ)، صنایع استان همدان رتبه بندی گردید: اشتغال منطقه اي در فعاليت صنعتي i در سال T کل اشتغال منطقه اي در سال T (LQ )= نسبت منطقه اي اشتغال در سطح کشور صنعت i در سال T کل اشتغال کشور در سال T