1 / 20

RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 6

RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 6. Dr. Erol Akgül Ç. Ü. SHMYO 1. Sınıf. X-IŞINI CİHAZININ TEMEL KISIMLARI. 1. X-ışını tüpü 2. Kontrol konsolü 3. Yüksek voltaj jeneratörü. YÜKSEK VOLTAJ JENERATÖRÜ (TANKI). Sıklıkla röntgen odasının bir köşesine yerleştirilen yağla dolu tankdır.

ghazi
Download Presentation

RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 6

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. RÖNTGEN CİHAZLARI ve FİZİK PRENSİPLERİ 6 Dr. Erol Akgül Ç. Ü. SHMYO 1. Sınıf

  2. X-IŞINI CİHAZININ TEMEL KISIMLARI 1. X-ışını tüpü 2. Kontrol konsolü 3. Yüksek voltaj jeneratörü

  3. YÜKSEK VOLTAJ JENERATÖRÜ (TANKI) • Sıklıkla röntgen odasının bir köşesine yerleştirilen yağla dolu tankdır. • İçinde voltaj yükseltici transformatör, filaman transformatörü ve rektifiye ediciler (doğrultmaçlar) yer alır. • Yağ elektrik yalıtkanı görevi görerek bu elemanların yanyana yerleştirilmesini sağlar.

  4. YÜKSEK VOLTAJ TRANSFORMATÖRÜ • İkinci taraftaki sargı oranı ile orantılı olarak voltajı yükseltir. • Konvansiyonel transformatörlerde sargı oranı 500-1000 arasındadır. • Konsoldeki kVp seçici ototransformatörden gelen voltaj yükseltilerek 40-150 kVp değerlere çıkarılır.

  5. VOLTAJ DÜŞÜRÜCÜ (FİLAMAN) TRANSFORMATÖR • Konsoldaki mA seçici değişken dirençlerinden gelen voltaj düşürülerek filaman devresinde yüksek akım elde olunur.

  6. REKTİFİYE EDİCİLER (DOĞRULTMAÇLAR) • Doğrultmaç alternatif akımı direkt akıma çeviren cihazdır. • Dolayısıyla akımın sadece bir yöne geçmesine izin verir. • Röntgen tüpünün bizzat kendisi de bir doğrultmaçtır. • Günümüzde doğrultmaç olarak diod tüpler yerine silikondan yapılan solid-state doğrultmaçlar kullanılmaktadır. • Bunlar ucuz, küçük ve uzun ömürlüdür.

  7. TRİFAZE JENERATÖRLER 1 • Voltajı hemen hemen sabit tutarlar. • Ticari elektrik trifaze olarak dağıtılır. • Trifaze güç birbiri üstüne yerleştirilmiş ve aralarında faz farkı olan 3 sinüs dalgası şeklindedir. • Bu trifaze gücün doğrultulması ile saniyede 6 puls ve 12 puls gösteren oldukça stabil bir enerji elde edilir.

  8. TRİFAZE JENERATÖRLER 2 • Ripple faktör denilen voltajın maksimal ve minimal değerler arasında oynaması 6 pulsta % 13, 12 pulsta % 3’tür. • Trifaze güç ile elde olunan x-ışınının hem kalitesi hem de kantitesi artar. • Yüksek enerjili elektron akımı, yüksek enerjili ve daha fazla x-ışını oluşumunu sağlar.

  9. X-IŞINI TÜP DEĞERLENDİRME CETVELLERİ 1 • Tüpte anottaki hedefte oluşan ısı önce anot materyaline geçer, buradan anot bağlantılarına geçerek soğutucu sistemle ilişkilendirilir. • Tungstenin dayanabileceği maksimum ısı 3000 0C ’dir. • Bu düzeyeden sonra erime ve buharlaşma ortaya çıkar. • Elektrik akımında ısı oluşması voltaj, akım ve süre çarpımı kadardır ve birimi ısı ünitesidir.

  10. X-IŞINI TÜP DEĞERLENDİRME CETVELLERİ 2 • Monofaze cihazlarda bir ısı birimi; HU = akım (mA) x kVp x sn • Trifaze cihazlarda ısı oluşumu daha fazladır. HU= l.35 x mA x kVp x sn

  11. X-IŞINI TÜP DEĞERLENDİRME CETVELLERİ 3 • Bir x-ışını tüpüne uygulanabilecek ısı 3 faktörde belirlenir: 1. Tüpün tek ekspojura dayanaklılığı 2. Tüpün birden fazla ve hızlı ekspojura dayanaklığı 3. Tüpün uzun süreli ve multipl ekspojura dayanıklığı

  12. X-IŞINI TÜP DEĞERLENDİRME CETVELLERİ 4 • Tüpün tek ekspojura dayanaklılığı tüm tüplerle birlikte verilen tüp değerlendirme grafiklerinde belirtilir. • Bu grafilerde maksimum ekspojur süresi ile mA’in hangi kVp ile kullanılabileceği belirtilmiştir. • Tüpün uzun süreli multipl ekspojura dayanıklılığı anod ısı depolama karakteristikleri ile saptanır. Bu karakteristik grafik ile gösterilir. • Bu grafik anodun soğuması için geçen zamanı gösterir.

  13. X-IŞINI TÜP DEĞERLENDİRME CETVELLERİ 5 • Ayrıca tüpün muhafazasınının da ısı kapasitesi mevcuttur. • Bu kapasite çok daha fazla olup 1.500.000 HU civarındadır. • Tüp muhafazası soğuması yaklaşık 1-2 saat zaman gerektirebilir. • Muhafazaya yerleştirilmiş fanlar soğumayı hızlandırırlar.

  14. TÜP HASARININ NEDENLERİ 1 • X-ışını tüp hasarının nedenlerinin hemen hepsi ısı ile ilgilidir. • Döner anodun ömrü genelde targetin elektron bombardımanı sonucu yüzeyinin aşınması ile oluşur. • Bu hasar termal stress ile ortaya çıkar. • Targetin yüzeyi ve derini arasında ısı ile genleşme farklılıkları ortaya çıkar. • Bu farklılıklar yüzeyde distorsiyona yol açar. • Distorsiyonlar sonucu değişken ve azalmış x-ışını oluşur.

  15. TÜP HASARININ NEDENLERİ 2 • Yüzeyde oluşan erimelerle tungsten buharlaşarak cam tüpün iç yüzeyini kaplar. • Eski tüplerde tüp bronz rengini alır. • X-ışınları bu tungsten kaplama ile filtre edilir. Bir süre sonra kısa devre oluşabilir. • Tüp hasarının diğer bir nedeni ani ısı farklılıkları ile anodun dönmesinin bozulması dişlilerin sürtünmesi ve kilitlenmesidir. • Filaman aynı aydınlatma ampullerindeki gibi incelerek kopabilir.

  16. TÜP HASARININ NEDENLERİ 3 • Tüpün uzun ömürlü olması için mümkün olduğu kadar düşük kVp, mA ve eksposur zamanı ile kullanılması gerekir. • Soğuk anod hiçbir zaman maksimal parametrelerde kullanılmamalı tüp önce düşük değerlerde ısıtılmalıdır. • Tüpün kullanma grafiklerine dikkat etmeli tüp ısı kapasitesi aşılmamalıdır. • Ayrıca anod uzun süreli yüksek ısıda bırakılmamalı, tüpün soğuması için zaman tanınmalıdır.

  17. Kaynaklar • Bushong SC. Radiologic Science for Technologist: Physics, Biology and Protection. 3rd ed. St. Louis, The C. V. Mosby Company, 1984. • Oğuz M. Röntgen Fiziğine Giriş: Diagnostik I. Adana, ÇÜ Basımevi, 1992. • Kaya T. Temel Radyoloji Tekniği. Bursa, Güneş & Nobel, 1997.

More Related