EŞEYSİZ ÜREME

1. EŞEYSİZ ÜREME 10.SINIF BİYOLOJİ

2. Eşeysİz üreme özellİklerİ 10.SINIF BİYOLOJİ

3. Afrika menekşesinden bir yaprak kopartılıp suda bekletilirse köklendiği ve bunun da toprağa dikildikten sonra çiçek açtığı görülür.Bu olay bir eşeysiz üreme örneğidir. 10.SINIF BİYOLOJİ

4. Eşeysiz üremede birey sayısı kısa sürede ve hızla artar. • Ör:Uygun koşullarda bir bakteri ortalama 20 dakikada bir bölünür. 10.SINIF BİYOLOJİ

5. 10.SINIF BİYOLOJİ

6. EŞEYSİZ ÜREME; • Bir hücrelilerde, • Süngerlerde, • Sölenterlerde, • Mantarlarda, • Bitkilerde görülür. 10.SINIF BİYOLOJİ

7. Bazı canlılar, sadece eşeysiz üremeyle çoğalırken;bitkiler ve bazı hayvanlar hem eşeysiz hem de eşeyli üremeyle çoğalırlar. 10.SINIF BİYOLOJİ

8. EŞEYSİZ ÜREME ÇEŞİTLERİ • Bölünerek üreme (ikiye bölünme) • Tomurcuklanma • Rejenerasyonla üreme • Sporla üreme • Vejetatif üreme gibi çeşitlere ayrılır. 10.SINIF BİYOLOJİ

9. 1.) BÖLÜNEREK ÜREME(İKİYE BÖLÜNME) • Prokaryot hücrelerden;bakteri ve arkebakterilerile ökaryot hücre yapısına sahip olan bazı tür mayalar, amip, öglena ve paramesyum gibi protistlerikiye bölünerek çoğalır. • Eşeysiz üremenin en basit şeklidir. • Temeli; mitoz ya da amitoz bölünmeye dayanır. 10.SINIF BİYOLOJİ

10. Bölünerek çoğalmada canlı sayısı genellikle: 2,4,8,16 … gibi geometrik artışla olur. • Bölünme, canlının yapısına göre farklı bölgelerden başlar. • ÖR:Amipte bölünme; herhangi bir yönde, Öglenada bölünme; boyuna, Paramesyumda bölünme; enine olur. 10.SINIF BİYOLOJİ

11. 10.SINIF BİYOLOJİ

12. Bakterilerde ikiye bölünme; • Bakteriler, halkasal bir DNA molekülüne sahiptirler. • Bakterilerde bölünme; DNA’nın replikasyonuile başlar. • DNA eşlenirken, hücre de büyür. • DNA eşlendikten sonra, oluşan DNA’lar birbirinden ayrılır. • Daha sonra, hücre zarı ve hücre duvarı içeri doğru çöker. • Hücre bu şekilde bölünmüş olur. 10.SINIF BİYOLOJİ

13. Bakteriler, doğada laboratuvar ortamındaki kadar hızlı çoğalamazlar. • Çünkü; doğal ortam koşulları her zaman bakteriler için uygun olmayabilir. • Doğal ortamda; sıcaklık, ph, besin yetersizliği, metabolizma atıklarının birikmesi vb… bakterilerin üremesini sınırlandırır. 10.SINIF BİYOLOJİ

14. 2.) TOMURCUKLANMA • Tomurcuklanmada, ana bireyin vücudundan dışarıya doğru bir çıkıntı oluşur. • Oluşan bu çıkıntıya tomurcuk adı verilir. • Tomurcuk büyüyerek yavru canlıyı meydana getirir. 10.SINIF BİYOLOJİ

15. Tomurcuklanma; . Maya mantarı (bira mayası) gibi bazı bir hücreli canlılarda, . Süngerlerde, . Sölenterlerde (hidra, mercan gibi) omurgasızlarda . Ciğer otları, gözyaşı bitkisi gibi bitkilerde vb… canlılardagörülür. 10.SINIF BİYOLOJİ

16. Oluşan canlı, ana bireyden ayrılıp bağımsız yaşayabileceği gibi; ana canlıya bağlı kalarak KOLONİ de oluşturabilir. 10.SINIF BİYOLOJİ

17. Hidranın tomurcuklanmasıyla oluşan ve ana bireye bağlı kalan ya da zemine tutunarak yaşayan canlıya polip denir. • Polipler, koloni oluşturabilir. 10.SINIF BİYOLOJİ

18. Kolonideki poliplerden eşeysiz olarak çoğalıp ayrılarak yaşamlarını serbest olarak sürdüren bireylere ise medüz (deniz anası) adı verilir. !!! Medüzlerde tomurcuklanma görülmez. 10.SINIF BİYOLOJİ

19. 3.) REJENERASYONLA ÜREME • Bazı canlıların kopan veya zarar gören vücut kısımlarının kendilerini tamamlayarak yeni bireylere dönüşmesi olayıdır. • Bu üreme şekli; - Süngerlerde, - Yassı solucanlarda (ör: planarya) - Bazı sucul halkalı solucanlarda, - Denizyıldızlarında görülür. 10.SINIF BİYOLOJİ

20. ÖR: • Yenilenme yeteneği çok fazla olan planaryalardabölünen her parça, baş bölgesine olan uzaklıkla orantılı olarak eksilen kısımlarını yeniler. • Böylece, her parçadan yeni bir planarya oluşur. 10.SINIF BİYOLOJİ

21. Denizyıldızının bazı türleri kopan kolunu yenilerken (REJENERASYON); bazılarında da kopan her bir kol kendini tamamlayarak yeni bir deniz yıldızı (REJENERASYONLA ÜREME) meydana getirir. • Böylece, eşeysiz üremeyle yeni bireyler oluşur. 10.SINIF BİYOLOJİ

22. Kertenkeleler,kopan kuyruklarını yenileyebilir ancak kuyruk parçası, kendini yenileme özelliğine sahip değildir. • Bu bakımdan, kertenkelelerdeki yenilenme olayı organ düzeyindedir ve eşeysiz üremeye örnek olamaz. 10.SINIF BİYOLOJİ

23. Genel olarak, canlının gelişmişlik düzeyi ile yenilenme yeteneği arasında ters orantıvardır. • Gelişmişlik düzeyi arttıkça, yenilenme yeteneği azalır. • Yenilenme yeteneği, gelişmiş canlılarda doku düzeyindedir. 10.SINIF BİYOLOJİ

24. Memeli hayvanlar ve kuşlarda yenilenme, sadece yaraların iyileşmesi ve kırılan kemiklerin onarılması şeklindedir. • Yenilenme özelliği, canlılar arasında farklılık gösterdiği gibi dokular arasında da farklılık gösterir. • Ör: İnsanda dil ve karaciğer hücrelerinde yenilenme diğer dokulara göre daha yüksektir. 10.SINIF BİYOLOJİ

25. 4.) SPORLA ÜREME • Sporlar, etrafı sağlam bir örtü ile kaplı olan ve olumsuz koşullara dayanabilme özelliği gösteren özelleşmiş hücrelerdir. • Sporlar,uygun şartlarda gelişerek yeni bir canlıyı oluştururlar. 10.SINIF BİYOLOJİ

26. Sporla üremenin görüldüğü canlı grupları şunlardır: 10.SINIF BİYOLOJİ

27. Sporlar; suyla, rüzgarla vb… aracılarla taşınabilir. • Tohumsuz bitkiler, sporla ürerler. • Hayat döngülerinde sporofit denilen döl haploit kromozomlu sporları üretir. • Bu sporlar, etrafa yayılarak başka bir hücre ile birleşmeden, haploit organizma olarak gelişebilir ya da sporlar, mitoz geçirerek gametofitleri oluşturabilir. • Gametofitler, çok hücreli olup gamet üretirler. 10.SINIF BİYOLOJİ

28. 10.SINIF BİYOLOJİ

29. ! ! ! 10.SINIF BİYOLOJİ

30. 10.SINIF BİYOLOJİ

31. 5.) VEJETATİF ÜREME • Ana bitkiden ayrılan bir doku parçasının mitoz bölünme sayesindegelişerek yeni bir bireyi oluşturmasına denir. • Bitkilerde bazı dokular, sürekli bölünebilme yeteneğine sahiptir. • Meristem denilen bu dokuya ait hücreler aynı zamanda vejetatif üremeyi de sağlar. 10.SINIF BİYOLOJİ

32. İnsanlar, süs ve kültür bitkilerini vejetatif üreme yöntemi ile çoğaltırlar. • Vejetatif üreme çeşitleri arasında; • Çelikle üreme, • Sürünücü gövde, • Yumru gövde, • Rizom gövde, • Daldırma yöntemi, • Aşılama, • Klonlama (Doku kültürü) gibi teknikler yer alır. 10.SINIF BİYOLOJİ

33. Çelikle üreme(çekirdeksiz üzüm, muz, kavak, söğüt vb... çoğaltılabilir.) • Bazı saksı bitkileri ve meyve ağaçlarında görülen bu üreme şeklinde bitkinin gövde, yaprak veya kök gibi parçaları ana bitkiden kesilip ayrılarak uygun şartlar altında başka bir yerde köklendirilir. 10.SINIF BİYOLOJİ

34. Sürünücü gövde • Çilek bitkisi, toprak yüzeyine paralel olarak büyüyen sürünücü bir gövdeye (stolon) sahiptir. • Bu gövde üzerindeki “göz” veya “nodyum” denilen düğümlerin köklenmesiyle yeni çilek bitkileri oluşur. 10.SINIF BİYOLOJİ

35. Yumru gövde • Patates, yer elması vb… bitkilerin yumru gövdelerinin üzerinde bulunan gözlerden gelişen sürgünlerden yeni bitkiler ortaya çıkar. 10.SINIF BİYOLOJİ

36. Rizom gövde • Ayrık otu, zencefil gibi bitkilerin rizom gövdeleri üzerinde bulunan gözlerden gelişen sürgünler, yeni bitkileri oluşturur. 10.SINIF BİYOLOJİ

37. Daldırma yöntemi • Bu yöntemde, ana bitkinin dalları kendisinden ayrılmadan toprağa gömülür ve gömülen kısım köklendikten sonra yeni bir bitki elde etmek amacıyla ana bitkiden kesilerek ayrılır. • Süs bitkilerinin birçoğu daldırma ile üretilebilir. 10.SINIF BİYOLOJİ

38. Soğan, sümbül, lale gibi bitkilerin yassı gövdeleri üzerindeki gözlerden yeni bitkiler gelişir. 10.SINIF BİYOLOJİ

39. Aşılama ➣ Aşılama; çoğaltılması istenilen çeşitten alınan bitki parçasının, başka bir bitki üzerine kaynaştırılmasıdır. ➣ Aşılama ile farklı türlerin ya da aynı türün farklı bireylerindeki en iyi özelliklerin tek bir bitkide birleştirilmesi sağlanır. 10.SINIF BİYOLOJİ

40. 10.SINIF BİYOLOJİ

41. KLONLAMA (DOKU KÜLTÜRÜ) • Bu yöntem; nesli tükenen türlerin korunması, üretimi zor olan türlerin çoğaltılması gibi amaçlar için kullanılır. • Araştırıcılar, havuç bitkisinin soymuk hücreleriyle hazırladıkları kültürden tam bir bitki elde etmeyi başarmışlardır. 10.SINIF BİYOLOJİ

42. 10.SINIF BİYOLOJİ

43. PARTENOGENEZ • ➣ Döllenmemiş yumurta hücresinden yeni bir bireyin meydana gelmesine partenogenezdenir. • ➣ Bu tip üremeye; arı, karınca, su piresi, yaprak biti gibi bazı omurgasız hayvanlarda ve omurgalı hayvanlardan bazı balık, kurbağa, sürüngen ve kuş türlerinde rastlanır. • ➣ Bal arılarında döllenmiş yumurtadan (zigot) diploit kromozomlu dişi bireyler oluşur. 10.SINIF BİYOLOJİ

44. ➣ Döllenmiş yumurtadan gelişen larvalar; arı sütü ile beslenirse verimli kraliçe arı,polen ile beslenirse kısır işçi arılaroluşur. • ➣ Erkek arılar, döllenmemiş yumurtanın gelişmesiyle (partenogenez) oluşur ve haploit sayıda kromozom taşır. • ➣ Erkek arılar spermlerini mitoz ile üretir. 10.SINIF BİYOLOJİ

45. 10.SINIF BİYOLOJİ

46. Yumurtaların döllenip döllenmemesi kraliçe arının isteğine bağlı olarak gerçekleştiği için erkek arıların oluşumuyla sonuçlanan partenogenezeİSTEĞE BAĞLI PARTENOGENEZ denir. 10.SINIF BİYOLOJİ