Download
1 / 22
E N D
Gąbki są wielokomórkowymi zwierzętami bezkręgowymi znanymi w świecie organicznym od wczesnego kambru do dziś. Reprezentowane są przez 1600 rodzajów współczesnych z około 5000 gatunków. Opisano blisko tysiąc rodzajów kopalnych. Zamieszkują wyłącznie środowiska wodne; większość form żyje w morzach, gatunki słodkowodne są nieliczne. W stadium dorosłym prowadzą osiadły tryb życia. Współczesne gąbki mogą być bardzo kolorowe, przez co te nieruchliwe organizmy czasami swoim wyglądem bardziej przypominają rośliny niż zwierzęta.
Gąbki przyjmują różne formy: workowate, maczugowate, rurkowate, lejkowate, talerzowate. Ich prosta budowa ciała) przystosowana jest do filtrującego sposobu odżywiania, podczas którego woda wnika przez liczne pory (ostia) do kanałów, a następnie do wnętrza jamy paragastralnej (spngocel). Po drodze odbywa się wchłanianie drobnych cząsteczek pokarmowych i tlenu przez komórki kołnierzykowe (choanocyty). Przefiltrowana woda wyrzucana jest na zewnątrz organizmu przez otwór wyrzutowy (osculum) położony na górnym biegunie ciała.
W rozwoju systemu filtracyjnego gąbek występuje tendencja do zwiększania powierzchni filtrującej. Fałdowanie i wpuklanie jamy paragastralnej. doprowadziło do wykształcenia trzech różnych typów morfologicznych gąbek: askon, sykon i leukon.
Gąbki nie mają tkanek ani narządów, a jedynie kilka typów komórek zróżnicowanych pod względem budowy morfologicznej oraz pełnionych funkcji. Komórki pełzakowate (amebocyty) w najmniej wyspecjalizowanej postaci noszą nazwę archeocytów. Porocyty wyściełają ściany porów, sklerocyty (skleroblasty) wytwarzają igły szkieletu, pinakocyty tworzą nabłonek, miocyty mają właściwości kurczliwe (np. zamykają pory), choanocyty wyściełają komory, gdzie odbywa się wchłanianie). Komórki te tworzą dwie warstwy ciała: zewnętrzną ektosomę (komórki nabłonkowe i ameboidalne) i wewnętrzną endosomę (komórki kołnierzykowe, wyposażone w wici i wyściełające komory, gdzie odbywa się wchłanianie). Między warstwami występuje bezpostaciowa mezoglea (mezenchyma). Komórki odznaczają się dużą samodzielnością i odrębnością fizjologiczną. Wykazują również zdolność przekształcania się w inny rodzaj komórek w zależności od potrzeb organizmu.
Miękkie ciało gąbek usztywnia i chroni przed uszkodzeniem szkielet wytwarzany przez wyspecjalizowane komórki ameboidalne - skleroblasty. Składnikiem substancji szkieletowej może być: spongina (substancja organiczna nie zachowująca się w stanie kopalnym), krzemionka lub węglan wapnia. Elementy szkieletowe występują w różnej postaci: przeplatających się włókien sponginy, luźno ułożonych jedno lub wieloosiowych igieł (spikul) wapiennych lub krzemionkowych oraz igieł związanych w mniej lub bardziej regularne, płaskie sieci lub przestrzenne rusztowania krzemionkowe.
