Τέταρτο Πανελλήνιο Συνέδριο Διαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών

1. Τέταρτο Πανελλήνιο ΣυνέδριοΔιαχείριση και Βελτίωση Παράκτιων Ζωνών Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης Αξιολόγηση της εφαρμογής του Eυρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου Κίμων Χατζημπίρος & Παναγιώτης Παναγιωτίδης Μυτιλήνη, 25/9/2008

2. Ακτή Προϊόν διαρκούς ανταγωνιστικής δράσης: • Λιθόσφαιρας • Υδρόσφαιρας • Ατμόσφαιρας • Βιόσφαιρας • Ανθρώπινης κοινωνίας

3. Κύριος στόχος της διαχείρισης παράκτιας ζώνης • Εξουδετέρωση της φυσικής μεταβλητότητας της ακτής και της επίδρασης βίαιων ή μακροπρόθεσμων φυσικών φαινομένων • Άρση ανεπιθύμητων επιπτώσεων από τα ανθρώπινα έργα

4. Ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης Πολυδιάστατη προσέγγιση(ανάλυση + αντιμετώπιση) των φαινομένων του παράκτιου χώρου που προκαλούν ή δυνάμει μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά

5. Οικολογικά χαρακτηριστικά παράκτιας ζώνης • Οικοτόνος(μεταβατική φάση μεταξύ δύο διαφορετικών οικοσυστημάτων • Τρωτή λόγω γεωμετρίας • Αυξημένη ποικιλία βιολογικών ειδώνκαι πυκνότητα πληθυσμών • Υψηλή οικολογική παραγωγικότητα

6. Θετική επίδραση παράκτιας ζώνης σε γειτονικά οικοσυστήματα • Ενδιαιτήματα υδρόβιων, παρυδάτιων, θαλάσσιωνκαι χερσαίων πτηνών • Ανάπτυξη γόνου ψαριών μεγάλης σημασίας για την αλιεία • Αποσύνθεση νεκρής οργανικής ύλης • Ολοκλήρωση διεργασιών κύκλωνC, N, P • Καθίζησηφερτών υλών • Φυσικός καθαρισμός νερών απόχερσαία ή θαλάσσια ρύπανση

7. Ανθρωπογενείς πιέσεις στην ακτή • Διάβρωση • Δόμηση • Λύματα, στερεά απόβλητα από οικισμούς, γεωργία, βιομηχανία, τουρισμό, υδατοκαλλιέργεια • Ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβος • Υπεράντληση υπόγειων νερών • Πετρελαιοκηλίδες, κίνηση αυτοκινήτων και σκαφών • Αποστραγγίσεις υγροτόπων, δασικές πυρκαγιές • Μηχανοκίνητη αναψυχή, αλιεία Αφορούν μεγαλύτερο μήκος ακτών λόγω ευκολότερης πρόσβασης σε απρόσιτες παραλίες

8. Τρωτότητα παράκτιας ζώνης έναντι φυσικών κινδύνων • Φυσική ή ημιφυσική κατάσταση, παράκτια ζώνη αραιοκατοικημένη, παραδοσιακές γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες: επιπτώσεις μικρότερες, αναστρέψιμες • Εντατικές χρήσεις γης: σοβαρότερες απειλές απόπλημμύρες, διάβρωση, τυφώνες, τσουνάμι κ.λπ. • Μεγέθυνση από ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή

9. Ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή • Υψηλή πιθανότητα σύμφωνα με πλειονότητα επιστημόνων και εκτιμήσεις Ε.Ε. • Αναγκαία η αρχή της προφύλαξης • Συμφέρει η πρόληψη παρά η εκ των υστέρων αντιμετώπιση δαπανηρών καταστροφών

10. Ακτή: υποδοχέας μαζικού τουρισμού, παραθεριστικής κατοικίαςκαι συναφών εγκαταστάσεων • Τουριστικές ή παραθεριστικές χρήσεις • Γρήγορα και εύκολα κέρδη => δυσκολία σχεδιασμού • Εντύπωση αδιατάρακτης περιοδικότητας => μη κατανόηση ολοκληρωμένης προσέγγισης • Εντάσεις τουριστικής αιχμής=> δυσανάλογη επιβάρυνση περιβάλλοντος, κοινωνικών υπηρεσιών

11. Ανάγκη ολοκληρωμένης (πολυδιάστατης) προσέγγισης των προβλημάτων του παράκτιου χώρου • Αργή και μακροπρόθεσμη διαδικασία • Καλή γνώση των οικολογικών και κοινωνικών δεδομένων και της δυναμικής των αλλαγών • Έγκυρη και έγκαιρη αναγνώριση των απειλών • Κατάλληλα διαχειριστικά και τεχνικάεργαλεία • Δημιουργία βιώσιμων οικονομιών και θέσεων απασχόλησης • Κατάλληλη διακυβέρνηση (συνεργασία αρμόδιων αρχών)

12. Θεσμική πρωτοβουλία για Ολοκληρωμένη Διαχείριση Ακτών (ICZM-ΟΔΠΖ) • Ευρωπαϊκή Ένωση(Συμβούλιο και Κοινοβούλιο):κείμενο «Συστάσεων» 2002 • Επιφυλακτικότητα εμπλεκομένων μερών • «Κάτι για την προστασία των ακτών, όχι πολύ άμεσο και δεσμευτικό, μήπως αποδειχτεί υπερβολικά δραστικό και εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη» • Ήδη υπήρχαν θεσμικά εργαλεία: 79/409, 92/43, 00/60, 85/337, 01/42

13. Με το τέλος 20ου αιώνα: Τροχοπέδη στην τάση φιλόδοξης περιβαλλοντικής πολιτικής παγκοσμίως • Γιοχάνεσμπουργκ (2002): επεκράτησαν επιφυλάξεις ΗΠΑ και αναπτυσσόμενων χωρών έναντι φιλοπεριβαλλοντικών θέσεων Ε.Ε. • Περιβαλλοντική πολιτική Ε.Ε.: Σταδιακή απομάκρυνση από δύσκαμπτα νομικά εργαλεία • Πιο ευέλικτα«bottom up» εργαλεία(συμμετοχή, οικονομικά κίνητρα, εθελοντικές συμφωνίες, δικαιώματα εκπομπών)

14. Αποτίμηση (2007) εφαρμογής Ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου ICZM • Προέχει η αποτελεσματική εφαρμογή υπαρχόντων θεσμικών μέτρων με κατάλληλους μηχανισμούς παρά η δημιουργία πρόσθετων κανόνων • Χρειάζεται κατάλληλος συνδυασμός και επιδέξια χρήση των υπαρχόντων εργαλείων • Αφομοίωση και ομογενοποίηση διαφορετικών οπτικών • Νέα Οδηγία για την θαλάσσια στρατηγική

15. Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-1 • Οδηγία 92/43, περιοχές NATURA 2000 • Τοπία Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους (1950, 1998) • Ύπαρξη περιβαλλοντικής πολιτικής από την εκτελεστική εξουσία

17. Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-2 • Οργάνωση της πληροφορίας (χαρτογραφήσεις, ακτολόγιο...) • Ανάπτυξη και χρήση κατάλληλων ενδεικτών • Επιδέξια χρήση θεσμικών εργαλείων

18. «Ακτολόγιο»: Κύριες παράμετροι • Γεωλογία - Γεωμορφολογία • Υδροδυναμισμός-Κυματικό καθεστώς-Στάθμη • Διάβρωση - Πρόσχωση • Έμβιος κόσμος - Οικολογία • Ποιότητα νερού - Τοξικότητα • Ανθρώπινος πληθυσμός - Δραστηριότητες • Οικισμοί - Τεχνικά έργα

19. Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-3 • Ευαίσθητες προστατευόμενες περιοχές • Λοιπές περιοχές: ανάγκη τάξης στο χώρο (είτε σχεδιασμός χρήσεων γης είτε προσεγγίσεις κατά πρόγραμμα ή κατά έργο με Σ.Π.Ε. ή με Μ.Π.Ε.) • Πρόβλεψη τεχνικών έργων και αποζημιώσεων για βλάβες από ακραία φαινόμενα σε σχέση και με ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή. Νομοθέτηση αποφυγής κρατικής ευθύνης για βλάβες αυθαίρετων κατασκευών