جلب حمايت همه جانبه در حوزه سلامت (Health Advocacy)

جلب حمايت همه جانبه در حوزه سلامت (Health Advocacy)

مراحل جلب حمايت • اصول و مفاهیم: اهميت راهبرد جلب حمايت همه جانبه • تعیین و تحلیل مشکل • تدوين اهداف برنامه • شناسايي و تحليل دست اندرکاران • تدوين راهبرد (رويکردها، فنون، مواد و پيام ها) • توليد پيام جلب حمايت • تهيه طرح عمل براي جلب حمايت همه جانبه • برنامه ريزي براي پايش و ارزشيابي

مراحل جلب حمايت 1-اصول و مفاهیم: اهميت راهبرد جلب حمايت همه جانبه

اهميت راهبرد جلب حمايت همه جانبه • بسياری از برنامه هايی که در حوزه سلامت با هدف تغيير رفتار طراحي مي شوند، بدون اصلاح ديدگاه تصميم گيرندگان و ايجاد تغيير در سياست هاي عمومي امکان پذير نيست. • براساس منشور اتاوا، در کنار توسعه مهارت هاي فردي و بازنگري در نظام ارائه خدمات، سه مکانيسم ديگر ارتقای سلامت شامل : • اصلاح سياست عمومي مرتبط با سلامت • ايجاد محيط هاي حامی سلامت • تقويت اقدامات جامعه براي مشارکت در برنامه های مربوط به سلامت بدون حمايت افراد، سازمان ها و بخش هاي کليدي جامعه موفقيت آميز نخواهد بود.

جلب حمايت همه جانبه Advocacy • هدايت سياست عمومي به سوی پيشرفت زندگي افرادي که صداي ضعيف تر و قدرت کمتري دارند. • فرآيندي که در آن تلاش می شود بر تصميم گيري هاي مرتبط با سياست هاي عمومي تاثير گذاشته شود. • تلاش برای تاثيرگذاري بر سياست هاي عمومي جامعه با استفاده از اشکال مختلف ارتباطات ترغيب کننده که مخاطب آن افرادي هستند که مسووليت راهنمايي يا کنترل رفتارهاي سازمانی، اجتماعي و گاه فردي را برعهده دارند.

جلب حمايت همه جانبه برای سلامتHealth Advocacy • مجموعه اي از راهبردها، برنامه ها و فعاليت هايي که برای اصلاح سياست ها در جهت منافع برنامه مورد نظر طراحی و اجرا می شود و تلاش آن براي تغيير در سياست هاي عمومي مرتبط با سلامت برای تامين اهداف و منافع مورد نظر است. • استفاده از رويکردها، فرآيندها، دستورالعمل ها، منابع و راهکارهاي اختصاصي از سوي گروه يا جمعيتی خاص است که براي ايجاد تغيير اجتماعي يا سازماني و تاثيرگذاري بر سياست عمومي يا خصوصي به کار گرفته مي شود.

مقايسه دو راهبرد جلب حمايت همه جانبه (Advocacy) و اطلاع رساني، آموزش و ارتباط (IEC) • هدف در Advocacy، کسب حمايت وسيع و همه جانبه از موضوعات مرتبط با سلامت است. به عبارت ديگر قصد دارد کاری کند تاغيرمستقيمولی موثرتر، رفتارها اصلاح شود. به عبارت ديگر، به جاي جلب نظر و تاثير بر دريافت کنندگان برای استفاده از خدمات سلامت، به افرادی که در رده های بالاتر و تاثيرگذارتر قرار دارند (قانونگزاران و سياستگزاران) توجه دارد. • هدف در IECآن است که افراد و جوامع را درباره لزوم ايجاد و منافع خدمات آموزش دهد و به تغيير رفتار ترغيب کند.

فرآيند جلب حمايت همه جانبه Process Output Input سياست هاي جاري مرتبط با سلامت سياست هاي اصلاح شده مرتبط با سلامت رويکردها، فنون، مواد و پيام ها

مراحل جلب حمايت 2-تعيين و تحلیل مشکل و دستورکار برنامه

تصور کنيم ! • مسئوليت برنامه هاي بخش سلامت در شهری با جمعيت بيست هزار نفر و تعداد پنج هزار خانوار به ما سپرده شده است. از شما انتظار می رود در زمان مشخص و با بکارگيری تمام توان خود، رفع مشکلات سلامت شهر را رفع کنيم. براي شروع کار چه می کنيد؟

اولين گام • شناخت دقيق موقعيت و شرايط منطقه و کسب اطلاعات کافي از وضعيت شهر و ساکنان آن برای شناسايي مشکلات سلامت اولين و اساسی ترين گام ما خواهد بود. چه راه هايي براي اين ارزيابي محيط سراغ داريد؟

بررسي وضع موجود- جمع آوری اطلاعات • بررسی ويژگی های دموگرافيک: وضعيت سن، جنس، تحصيلات، وضعيت تاهل، سطح درامد، محل سکونت و ... • بررسی وضعيت دانش، نگرش و عملکرد مرتبط با موضوعات مختلف: بررسی اين ويژگی ها می تواند جهت برنامه ها و مداخلات رفتاری را مشخص کند. • بررسی سياست ها: سياست ها، قوانين، مقررات و دستورالعمل های موجود در نظام مديريتی و شکاف سياستی (فاصله آنچه هست و آنچه بايد باشد) • مشورت با افراد کليدی و مطلع

بررسي وضع موجود- تحليل وضعيت • تحليل SWOT: بررسی نقاط قوت (موارد مثبتی که در درون سيستم و به نفع اهداف مورد نظر وجود دارد)، نقاط ضعف (موارد منفی که در درون سيستم و به ضرر اهداف مورد نظر وجود دارد)، تهديدها (موارد منفی مربوط به بيرون سيستم که به ضرر برنامه است) و فرصت ها (موارد مثبت حاصل از بيرون سيستم که به نفع برنامه است) • تحليل مساله: بررسی دقيق مساله و عوامل موثر بر ايجاد، تداوم و توسعه آن و تفکيک بخش های رفتاری و غيررفتاری از يک طرف و درون بخشی و بين بخشی از طرف ديگر می تواند به طراحان برنامه جلب حمايت ديدگاه مناسبی را ارائه دهد.

قدم بعد از شناسايي مشکلات سلامت • مشخص است که براي پرداختن به تمام مشکلاتی که شناسايي کرده ايم، نه وقت کافی داريم و نه منابع و توان لازم در اختيار ماست. پس اولويت بندی نياز است. • اگر بخواهيد از بين اين مشکلات و موضوعات چند مورد را مشخص کنيم، چه خواهيم کرد و از چه معيارهايي براي اين انتخاب استفاده مي کنيم؟

چارچوب انتخاب موضوع برنامه جلب حمايت:معيارهاي عمومی در انتخاب موضوع • بزرگی مساله: آيا مشکل مورد نظر، تعداد افراد يا گروه هاي زيادی از جامعه را دربرمی گيرد؟ • تاثير بر سلامت جامعه: آيا سلامت جامعه ما تاثير زيادی از مساله مورد نظر می گيرد؟ • همخوانی با ماموريت سازمان ما: آيا برخورد با مشکل مورد نظر با ماموريت سازمان ما تناسب دارد؟ • هزينه پايين: آيا هزينه ای که برای برخورد با اين مساله نياز است، قابل پرداخت است؟

نکته راه حل تمام مشکلات در حوزه سلامت يکسان نيست. • بخشي به عوامل رفتاری و گروهی به عوامل غيررفتاری مانند فقدان شرايط فيزيکی، نيروی انسانی، مالی و مديريتی، ارتباط دارد. • قسمتي در درون بخشي که ما مسئوليت آن را داريد قابل اجرا می باشد و گروهی ديگر به ساير بخش ها بستگي دارد. اگر مشکل از گروه غيررفتاری ها- بين بخشی ها بود، چه بايد کرد؟

چارچوب انتخاب موضوع برنامه جلب حمايت:نمونه معيارهاي اختصاصی 1- مشکل مورد نظر با استفاده از راهبرد جلب حمايت همه جانبه قابل رفع يا اصلاح است. 2- افراد يا گروه های زيادي تحت تاثير آن قرار می گيرند يا از آن متاثر می شوند.

فراموش نکنيم • تعيين راهبرد جلب حمايت همه جانبه و طراحي و اجراي برنامه مبتني بر آن تنها يکي از راه حل هاي موجود براي برخورد با مشکلات سلامت است و براي تمام مشکلات سلامت، راه حل اصلي به شمار نمي رود.

کار گروهي • با شيوه بارش افکار، موضوعاتي را که در حوزه سلامت منطقه خود نيازمند مداخله مناسب است را استخراج کنيد. • با رای گيری درگروه، پنج موضوع را از بين آنها انتخاب کنيد. • با استفاده از معيارهای نوشته شده يا ساير معيارهای مورد توافق اعضاي گروه، يکي از موضوعات را به عنوان موضوع نهايي برای طراحي برنامه جلب حمايت همه جانبه انتخاب کنيد.

مراحل جلب حمايت 3- تدوين اهداف برنامه

هدف کلی • موضوع اصلي برنامه حمايت همه جانبه است و رسيدن به آن نياز به دوره هاي طولانی مدت دارد. • جمله ای کلی، غيرقابل سنجش و تا حدودی مبهم (شبيه آنچه در دورنمای برنامه راهبردی ديده می شود) است.

اهداف اختصاصي • اهداف اختصاصی کوتاه مدت تر و عمل محورتر هستند. • انتخاب اهداف اختصاصی برنامه جلب حمايت همه جانبه به عوامل مختلفي بستگی دارد که از جمله آنها می توان به وضعيت سياسي جامعه، احتمال موفقيت برنامه، اطلاعات موجود، منابع لازم براي پشتيباني از برنامه، ظرفيت سازماني و دانش و مهارت کارکنان بر روي فرآيند تعيين اهداف برنامه اشاره کرد.

قابليت های اهداف اختصاصي 1- قرار است چه سياست، قانون يا تصميمی تغييرکند (Decision or Policy Action) 2- چه کسي قرار است اين تغيير سياست را انجام دهد (Policy Actor or Decision-maker) 3- قرار است تغييردر چه زماني رخ دهد (Timeline) 4- ميزان مورد نظر براي اين تغيير چقدر است (Degree of Change)

ويژگی های اهداف اختصاصي(SMART) • بر اقدام مشخص و ويژه ای متمرکز باشد(Specific) • قابل اندازه گيري باشد (Measurable) • دست يافتني باشد(Attainable) • منطقی باشد(Reasonable) • زمان رسيدن به آن مشخص باشد(Time bounded)

نمونه های اهداف اختصاصی برنامه جلب حمايت • افزايش 20 درصدی تعداد مراکز تسهيلات زايمانی شهرستان کهنوج استان کرمان تا پايان سال .... • ادغام برنامه آموزش تنظيم خانواده در مقطع پيش دانشگاهی در طی دو سال آينده • تامين بودجه لازم برای دو برابر کردن تعداد مراکز مشاوره بيماری های رفتاری در استان کرمانشاه تا پايان سال ... • افزايش ساعت درس ورزش در مقطع دبستان از 2 ساعت به 4 ساعت تا پايان سال ...

نمونه های اهداف اختصاصی برنامه جلب حمايت • اجرای قانون عرضه دخانيات به افراد زير 18 سال در شهرهای با جمعيت کمتر از يک ميليون نفر تا پايان سال ... • تامين نيروی مراقب بهداشت برای کليه مدارس ابتدايي و راهنمايي کشور تا پايان سال ... • تجهيز کليه پارک های سطح شهر تهران به وسايل ورزشی تا پايان سال ... • تدوين/ اجرای قانون استفاده از راديو و تلويزيون برای نمايش کليپ های آموزشی رفتار درست رانندگی

کار گروهی • با توجه به دستورکار انتخاب شده برای برنامه جلب حمايت خود، هدف کلی برنامه را بنويسيد. • برای موضوع انتخاب شده و با توجه به معيارهای نوشتن اهداف اختصاصی، اهداف اختصاصی مناسب بنويسيد. • از بين اهداف اختصاصی نوشته شده، يکی از آنها را برای طی ساير مراحل طراحی برنامه انتخاب کنيد و دلايل انتخاب خود را بيان نماييد.

مراحل جلب حمايت 4- شناسايي و تحليل دست اندرکاران

دست اندرکاران (Stakeholders) • افراد، گروه ها و سازمان هايی که مستقيم يا غيرمستقيم بر برنامه تاثير می گذارند يا از نتايج آن تاثير می پذيرند. • شناسايي و تحليل اين افراد و گروه ها، جهت اصلي برنامه هاي جلب حمايت همه جانبه در حوزه سلامت را مشخص می کند.

گروه های اصلی دست اندرکاران • ذي نفعان (Beneficiaries): کسانی که از نتايج برنامه ما سود خواهند برد و به نحوی گروه هدف مداخلات در حوزه سلامت محسوب می شوند. • شرکا (Partners): افراد، گروه ها يا سازمان هايي که اشتراک منافع با ما دارند و می توانند منابع حمايتی را در اختيار طراحان و مجريان برنامه بگذارند. • تصميم گيرندگان (Decision makers): افرادی که بدون موافقت آنها امکان پيشبرد برنامه ها وجود ندارد. سطوح تصميم گيری در مورد هر موضوعی می تواند متعدد و متفاوت باشد. • مخالفين (Adversaries): افراد، گروه ها يا سازمان هايي که از پيشرفت برنامه و رسيدن به اهداف آن واقعا زيان می بينند و يا تصور می کنند که زيان می بينند.

دلايل تحليل دست اندرکاران • با تحليل دست اندرکاران می توان افراد يا گروه هاي تاثيرگذار بر برنامه را شناسايي کرد و برای تاثيرگذاری بر آنها اقدام نمود. • تحليل دست اندرکاران می تواند به شناسايي و جلب منابع مالي، انساني و پشتيباني مورد نياز برنامه کمک کند. • شناخت مخالفت ها و تلاش براي کاهش آنها، منفعت ديگر تحليل دست اندرکاران است.

معيارهای تحليل دست اندرکاران • شناسايي زيرگروه های هر گروه اصلی از دست اندرکاران • ميزان آشنايي دست اندرکاران با گروه يا سازمان عمل کننده • موافقت دست اندرکاران با جايگاه گروه يا سازمان عمل کننده در برخورد با موضوع • دانش و وضعيت نگرش گروه دست اندرکار نسبت به موضوع

معيارهای تحليل دست اندرکاران • حمايت های قبلی و بالقوه گروه دست اندرکار • گروه های ثانويه تاثيرگذار بر دست اندرکاران • هنجارها، ارزش ها و باورهای غالب در گروه دست اندرکار • اندازه گروه های دست اندرکار و محل استقرار آنها • تاثيرات بالقوه آنها بر موضوع جلب حمايت همه جانبه • موانع ارتباط با دست اندرکاران و نحوه برخورد با آنها

جدول تحلیل دست اندرکاران

کار گروهي • دست اندرکاران برنامه جلب حمايت خود را مشخص کنيد. • مخاطب کلی را دسته بندی کنيد و به دسته اختصاصی برسيد. • درباره معيارهای زير برای هر دسته اختصاصی بحث کنيد: • ميزان آشنايي گروه دست اندرکار با گروه يا سازمان ما • ميزان دانش گروه دست اندرکار از موضوع جلب حمايت همه جانبه • ميزان توافق گروه دست اندرکار با جايگاه ما در برخورد با موضوع • ميزان حمايت قبلی و بالقوه گروه دست اندرکار از موضوع • تاثيرات بالقوه آنها بر موضوع جلب حمايت همه جانبه • گروه های ثانويه تاثيرگذار بر دست اندرکار برنامه ما

مراحل جلب حمايت 5- رويكردهای جلب حمايت همه جانبه و فنون ترغيب کننده

رويکردهاي کليدي جلب حمايت همه جانبه • درگير کردن رهبران (Leaders Involvement) • کار با رسانه های جمعی • ايجاد شراکت و ائتلاف (Partnership & Coalition) • تحرک اجتماعي (Social Mobilization) • ظرفيت سازي (Capacity Building)

درگير کردن رهبران جامعه(Leaders Involvement) • رهبران جامعه، کسانی هستند که در تسهيل فرآيند تغيير در زمينه مشکلات سلامت جامعه تاثير مهمی دارند و مشارکت آنان در مراحل طراحي، اجرا و ارزشيابي برنامه هاي حوزه سلامت می تواند با کاستن از ميزان مخالفت های آنها با برنامه به جلب حمايت آنان منجر شود. • رهبران را می توان به سه گروه تقسيم کرد: • قانونگزارانکه وظيفه وضع قوانين را بر عهده دارند • سياستگزارانکه سياست ها را شکل می دهند • مديران اجرايي که وظيفه دارند که سياست ها را اجرا کنند.

نحوه درگيرکردن رهبران جامعه • محيط های رسمی (نشست ها، سمينارها و کنفرانس ها) • محيط های غيررسمی (تجمع های عمومی، جشنواره ها و رخدادهای ورزشی، داخل منازل) • روش های مستقيم (جلسات، نامه نگاری ها و رسانه ها) • روش های غيرمستقيم (همکاران، دوستان و همسران آنها)

ايجاد شراکت و ائتلاف(Partnership and Coalition) • برای رسيدن به اهداف همسو و مشترک، و نه لزوما يکسان، به يکديگر می پيوندند و با هم کار می کنند. • شراکت می تواند رسمي يا غير رسمي، دائمی يا موقت باشند. • هماهنگی (Coordination): هر کسی وظيفه خود را انجام می دهد و تلاش می شود اين وظايف تزاحم يا تضادی با هم نداشته باشند. • همکاری(Cooperation): تقسيم وظايف صورت گرفته است تا کسی کار تکراری انجام ندهد و منابع درست مصرف شود. • همدستی(Collaboration) يا ائتلاف (Coalition): همه تحت امر يک مديريت واحد هستند و تقسيم دقطق وظايف و منابع شده است و وظايف مکمل يکديگر هستند.

محاسن و معايب شراکت و ائتلاف • محاسن: افزايش قدرت حمايت، امنيت تلاش های جلب حمايت، چند برابر کردن منابع موجود مالي و انساني، تقويت مشروعيت و تاثير تلاش ها، ايجاد رهبری جديد در برنامه ها و تشکيل شبکه های سازمانی • معايب: بازماندن از ساير امور مربوط به گروه يا سازمان، به خطر افتادن احتمالی موقعيت افراد، تاثيرپذيری شراکت از سازمان های بزرگتر و در نهايت به خطر افتادن کليه فعاليت های جلب حمايت در صورت شکست خوردن شراکت

کار با رسانه هاي جمعي • قابل رويت کردن و شناساندن برنامه يا سازمان برای جامعه • اطلاع رسانی به تصميم گيرندگان و جامعه درباره فعاليت ها • تحريک کردن بحث در زمينه مشکل مورد نظر • ايجاد حمايت عمومی از فعاليت ها و سازمان • افزايش جلب منابع، عضويت و يا حاميان جنبش مورد نظر

ملزومات يک پوشش رسانه ای مناسب • سرمايه گزاری روی برقراری ارتباطات رسانه ای • حفظ ارتباط با کمک فنون و تکنولوژی های رسانه ای • تسهيل دستيابی اصحاب رسانه ها به اطلاعات و داده ها • رفتار همراه با احترام با دست اندرکاران رسانه ها • توجه به 5F در ارتباطات رسانه ای: سريع، واقعی، صريح، منصفانه و دوستانه • ايجاد کانالی برای ارتباط منظم با دروازه بان های رسانه ای • قدردانی از خبرنگاران و دست اندرکاران رسانه ها از طريق اعطای جوايز و دادن ساير انگيزه بخش ها)

تحرک اجتماعي(Social Mobilization) تبديل مردم و گروه ها از حالت منفعل به افراد مشارکت جو و فعال که می تواند: • اعتبار، مشروعيت و قدرت اعمال نفوذ بر سياستگزاران را افزايش دهد • اعتماد و کارايي و عزت نفس آحاد جامعه را بالا ببرد • برنامه را از حالت متخصص محوري خارج کند.

اقدامات لازم برای تحرک اجتماعی • درگيرساختن رهبران جامعه، تاثيرگذاران و رهبران مذهبی • شناسايی گروه های کليدی و شاخص موجود • شناسايی کانال های اطلاع رسانی موجود در جامعه • سازماندهی گروه ها شامل شناسايی اعضای گروه ها، رهبران آنها و وجوه مشخصه آنان • بسيج گروه ها از طريق نشست های محلی، بحث های گروهی، رسانه های سنتی و مردمی، سرگرمی

ظرفيت سازي (Capacity Building) • ايجاد زير ساخت هاي لازم برای اجرای برنامه ها شامل: • ايجاد نظام رهبری و مديريت • گسترش شبکه جلب کنندگان حمايت همه جانبه • توانمندسازی و حفظ دانش و مهارت کافی در نيروی انسانی • تخصيص منابع لازم برنامه • ايجاد زمينه شراکت براي حمايت از تغييرات مورد نظر • خلق دست اندرکاران متعدد • تدوين نظام هاي اطلاعاتي براي تقويت نوآوري ها • هماهنگي و مديريت برنامه هاي اجتماعي مورد نياز براي تغيير

فنون ترغيب سازي • اعمال فشار Pressuring • حساس سازی Sensitizing • مذاکره Negotiating • تظلم يا دادخواهی Petitioning • چانه زنی يا اعمال نفوذ Lobbying • مناظره Debating • به تحرک واداشتن Mobilizing • فنون رسانه ای Media techniques

عوامل موثر در انتخاب فنون طبيعت موضوع جلب حمايت همه جانبه گروه های مختلف دست اندركاران ميزان دسترسي به منابع

جلب حمايت همه جانبه در حوزه سلامت (Health Advocacy)