دومين همايش ملي ارتقاء امنيت غذائي اقشار آسيب پذير

1. دومين همايش ملي ارتقاء امنيت غذائي اقشار آسيب پذير نقش تعاون در تامين امنيت غذاي اقشار آسيب پذير ( با نگاهي موردي به توانمند سازي اقشار آسيب پذير تعاونيهاي صيادي) البرز محمدي مهر ماه 1391

2. فهرست عناوين • مقدمه • كشاورزي و امنيت غذايي در ايران • اهميت امنيت غذايي • استنادات قانوني حمايت از اقشار آسيب پذير در قالب تعاوني • قانون سياستهاي كلي اصل 44 با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار آسيب پذير • مزاياي بخش تعاون • نمونه هاي موفق از اقدامات انجام شده • نگاهي به وضعيت تعاونيهاي صيادي • مشكلات تعاونيهاي صيادي • وضع موجود • نگاه به آينده • برنامه توسعه و توانمند سازي تعاونيهاي صيادي

3. فهرست عناوين • تبيين وضع موجود(نقاط قوت) • تبيين وضع موجود(نقاط ضعف) • تبيين وضع موجود(فرصتها) • تبيين وضع موجود(تهديدها) • چالشها و تنگناهاي اساسي • راهبردها و رويكردها • هدف كلان • اهداف اختصاصي • اهداف كمي • سياستها و خط مشي هاي اجرايي • برنامه ها و اقدامات اجرايي

4. مقدمه • با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و كمبود منابع، تامين و بهبود امنيت غذائي يكي از دغدغه‌هاي اصلي و مهم كشورها در اهداف توسعه اقتصادي مي باشد. سازمان فائو طی گزارشی اعلام کرد که برای تامین غذای جمعیت ۹ میلیارد نفری جهان در سال ۲۰۵۰، باید دو برابر میزان کنونی تولید کرد و برای رسیدن به این هدف باید موانعی مانند محدودیت زمین‌‏های کشاورزی، کمبود آب، قیمت بالای انرژی، افت سرمایه گذاری در زمینه تحقیقات کشاورزی و افزایش ضایعات غذایی را در نظر داشت. سازمان فائو با توجه به چشم انداز امنیت غذایی قرن ۲۱ جهان مربوط به کمبود مواد غذایی، تولید مواد غذایی را در قرن حاضر با مشکلاتی پیش بینی نموده‌است.

5. مقدمه • تقريبا ً۸۵۴ ميليون نفر از جمعيت دنيا از سوء تغذيه به سر مي برند، تنها با سرمايه گذاري در كشاورزي همراه با حمايت آموزشي و بهداشتي مي توان ديوار گرسنگي را فرود آورد. دبير كل پنجاه و يكمين نشست سازمان ملل متحد نيازهاي اوليه جامعه بشري را تغذيه، بهداشت، آب، آموزش، اشتغال و مسكن برشمرده كه مستلزم تلاش جامعه جهاني جهت دسترسي آسان كليه اقشار جامعه به عوامل فوق مي‌باشد.

6. مقدمه • از این رو رقابت بر سر زمین‏های کشاورزی و منابع آب، قیمت بالای انرژی و تغییرات آب و هوایی همگی نشان می‌دهد که باید با منابع کمتر، غذای بیشتری برای مردم سرتاسر جهان تولید شود. رشد پایدار در بخش کشاورزی، عاملی حیاتی برای تغذیه جهان در دهه‏های آتی است. • كاهش اثرات ناشي از كمبود مواد غذائي بر اقشار آسيب پذير جامعه و توانمندسازي آنان جهت تامين منابع مورد نياز خود و ديگران از طريق بخش اقتصادي تعاوني مقوله‌اي است كه در اينجا به آن پرداخته مي شود.

7. مقدمه • در ايران، بعد از انقلاب اسلامي، فائو بيش از ۹۰پروژه به مبلغ تقريبي ۲۴ميليون و ۳۰۰ هزار دلار به اجرا در آورده است كه در زمينه هاي گوناگون مانند امنيت زيستي، تغذيه، سلامت و كيفيت غذا، اقتصاد و آمار، آبياري و ذخائر آبي، ماهيگيري و آبزيان و همچنين توليدات و بهداشت دام، با هدف بالا بردن سطح تغذيه ارتقاء توليدات كشاورزي، بهبود زندگي جمعيت روستايي و توانمندسازي بوده اند.

8. مقدمه • در اجلاس جهانی غذا در سال ۱۹۹۶ میلادی، سران كشورها و دولت های سراسر دنیا متعهد گردیدند كه به منظور تشریك مساعی در هدف كاهش به نصف تعداد گرسنگان تا سال ۲۰۱۵، سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصی را در كشاورزی ارتقاء دهند. •  هدف اول توسعه هزاره نیز بر كاهش گرسنگی و فقر به نصف تا سال ۲۰۱۵ تأكید دارد. این تعهدی بود كه رهبران كشورها در اجلاس جهانی سال ۲۰۰۵ در مقر سازمان ملل متحد در نیویورك، آن را تكرار نمودند.

9. مقدمه • یك راه مهم افزایش سرمایه گذاری در كشاورزی، آن گونه كه دكتر دیوف مدیر كل فائو پیشنهاد كرده ، از طریق بهبود مشاركت های زودبازده میان بخشهای دولتی و خصوصی می باشد.این امر مسئولیت اولیه را به عهده دولت‌ها می گذارد تا شرایط سیاسی ـ اجتماعی پایدار به وجود آورند، چارچوب‌های حقوقی جهت‌دسترسی به آب و زمین را پایه گذاری كنند، رتبه بندی و استانداردها را اعمال نمایند، فضای بهتر برای سرمایه گذاری خصوصی را به وجود آورده و زیربنای روستایی لازم همچون جاده ها، برق و ارتباطات را فراهم آورند. درارزیابی فائو، اگر كشورها به این شرایط دست یابند، منافع سرشار برای كشاورزی و خانوارهای فقیر روستایی محقق می‌گردد كه خود به امنیت غذایی می انجامد.

10. مقدمه • در این مطلب نیز می‌خواهیم بپردازیم به همکاری دولت و بخش خصوصی در ساماندهی قشر آسیب‌پذیر جامعه صیادی برای توانمندسازی این افراد که در نقاط مرزی و ساحلی با خانوار خویش به زندگی و امرار معاش پرداختند. به یک تجربه خوب در کشور ایران که توانسته از طریق بخش اقتصادی مردم محور آنان را ضمن ساماندهی به توانمندسازی برای مطلوبیت در تأمین مایحتاج و زندگی روزمره خود برساند.

11. مقدمه • در اين مقوله نگاهي به وضعيت اقشار آسيب‌پذير تعاونيهاي صيادي و نحوه ساماندهي اين جامعه در قالب شرکتهاي تعاوني پرداخته وازدريچه ي توانمندسازي، تحليلي بر وضعيت زندگي و نوع شغل و درآمد ومشکلات اين افراد از طريق آسيب‌شناسي (جدول SWOT) و ارايه راهکارهاي مناسب با هدف ارتقاء تأمين معاش خانوار براي توسعه و تعالي زندگي افراد و خانوار آسيب پذيرجامعه صيادي که در استانهاي مرزي و ساحلي کشور به زندگي مي پردازند، خواهيم داشت.

12. كشاورزي و امنيت غذايي در ايران • کوچک بودن مالکيت ها و قطعات بهره برداري زمينهاي كشاورزي ،گستردگي فعاليت‌هاي کشاورزي در سراسر کشور، سياست‌هاي محدود کننده، دخالت گسترده دولت در اين بخش، سطح نازل سواد و مهارت‌هاي کشاورزي، ضعف بنيه مالي اکثر کشاورزان و بي بهره بودن آنها از سرمايه کافي براي سرمايه گذاري، انتقال و خروج سرمايه از بخش، توسعه نيافتن صنايع مربوط به توليد برخي از نهاده‌ها و ماشين‌آلات کشاورزي مورد نياز بخش، ضعف خدمات عمومي در زمينه توسعه زير ساخت‌هاي کشاورزي و ارائه خدمات ترويجي و اموزشي و ضعف نظام تحقيقاتي از جمله عواملي است که موجب پايين بودن کارايي تخصيص منابع در اين بخش مي گردد.

13. كشاورزي و امنيت غذايي در ايران • برخي سياستها از قبيل پايين نگهداشتن قيمت محصولات اساسي کشاورزي، پرداخت يارانه براي نهاده هاي مصرفي، محدوديت تامين بودجه براي خريدهاي تضميني، كمبود منابع صندوق بيمه محصولات كشاورزي و تعيين قيمت هاي تثبيتي براي برخي از محصولات کشاورزي موجب گرديده که بخش کشاورزي نتواند از طريق کسب قيمت واقعي محصولات اساسي کشاورزي، سرمايه لازم را براي توسعه فعاليت‌هاي کشاورزي بدست آورد.

14. كشاورزي و امنيت غذايي • اولین مؤلفه مؤثر بر مفهوم امنیت غذایی، غذای سالم است. غذای سالم و به عبارت بهتر تغذیه سالم، یکی از مهمترین و شاید اساسی‏ترین راه دست‏یابی به سلامت جسم و روان است. بدین لحاظ متخصصان تغذیه توصیه می‏کنند که با اتخاذ عادات غذایی سالم، علاوه بر تأمین نیاز بدن به انرژی، حتی‏الامکان خود را از اثرات عوامل بیماری‏زا حفظ کنیم. به عبارتی این که چه می‏خوریم، چگونه و چه مقدار می‏خوریم، بر سلامت جسم و روان ما تأثیر بسزایی دارد. امروزه ارتباط سوءتغذیه با بیماری‏های مختلف کاملاً اثبات شده و نگرانی جوامع امروز، نه بیماری‏های واگیر و عفونی بلکه بیماری‏های غیرواگیر است که معمولاً با عادات غذایی نامناسب مرتبط هستند.

15. مفهوم امنیت غذایی • در بیان کلی امنيت غذايي به مفهوم وجود امکان دسترسي همه مردم، در تمام اوقات به غذاي كافي است که بتوانند زندگي سالمی داشته باشند. این، تعريف جامعي است كه در سطح بين‌المللي هم پذيرفته شده است. • امنیت غذایی بر سه عنصر موجود بودن غذا، دسترسي به غذا و پايداري در دريافت غذا تأكيد دارد. ايجاد و حفظ امنيت غذايي، امروزه حتي بيش از مفهوم كلي امنيت در جامعه بين‌المللي پذيرفته شده است.

16. امنيت غذايي • نتايج سمپوزيوم امنيت غذايي که در مهرماه 1374 در کشور کانادا تشکيل گرديد، دخالت دولت را در تامين امنيت غذايي و بويژه در بخش کشاورزي تاييد و در حول پنج محور زير خلاصه نموده است: 1ـ بازار نمي‌تواند مساله امنيت غذايي را حل نمايد. در اين زمينه بايد حمايت‌هاي لازم اعمال شود. 2ـ دولت در زمينه ايجاد و استمرار تامين غذا بايد نقشي موثر ايفا نمايد. 3ـ قبل از توجه به تجارت خارجي و اقدام به وارد کردن مواد غذايي، بايد کليه امکانات داخلي براي توليد غذا بکار گرفته شود. 4ـ بايد در تشکيل و توسعه سازمان‌هاي اجتماعي بر اساس مشارکت فعال محلي با روحيه‌اي غير متمرکز تسريع کرد. 5ـ گرچه يارانه‌هاي اضافي بايد حذف شود اما حذف کمک‌هاي بخش کشاورزي جايز نيست. (شبکه اطلاع رساني گندم ايران)

17. اهميت امنيت غذايي • امنيت غذايي و توسعه پايدار امنيت غذايي بر سه عنصر موجود بودن غذا، دسترسي به غذا و پايداري در دريافت غذا تأكيد دارد. در قرن حاضر، سنجش دستيابي به توسعه پايدار، براساس ميزان بهره‏گيري شاخص زندگي بهتر و سالم‏تر ارزيابي مي‏شود که به نوبه خود امنيت غذايي يکي از اساسي‏ترين شاخصها مي باشد.

18. اهميت امنيت غذايي • امنيت غذايي و سلامت تقبل افزايش هزينه‌هاي تأمين امنيت غذايي، به مفهوم سرمايه‌گذاري براي ارتقاي بهره‌وري نيروي انساني و كاهش هزينه‌هاي بهداشتيدرماني است كه از اين جهت اين گونه هزينه‌ها را نمي‌توان در شمار هزينه‌هاي سربار و قابل اجتناب تلقي كرد.افزايش سرمايه‌گذاري براي ايجاد و پايداري امنيت غذايي به همراه ارائه و تبيين الگوي مصرف و تغذيه صحيح، سبب مي‌شود كه راندمان اين سرمايه‌گذاريها افزايش يافته و امنيت خاطر جامعه فراهم گردد.

19. اهميت امنيت غذايي • امنيت غذايي و توان اقتصادي كشور در ايران سالانه بين 17 تا 20 درصد توليدات کشاورزي و حدود 30 در صد از مواد غذايي از بين رفته و به ضايعات تبديل مي‌شود. اين ميزان، غذاي 15 ميليون نفر به ارزش بيش از10 ميليارد دلار مي‌باشد،در حالي که مي توان اين ميزان ضايعات را به کمک صنايع تبديلي و بسته‌بندي به حداقل رسانده و گرسنگي و فقر غذايي را به طور نسبي ريشه کن كرد.

20. اهميت امنيت غذايي • توليدصنعت غذا در ايران توليدات محصولات کشاورزي در ابتداي انقلاب اسلامي  در حدود 25 ميليون تن بوده است که هم اکنون با تلاش هاي فراوان اين رقم به 100 ميليون تن رسيده است. ارزش صنايع تبديلي و ساير صنايع پايين دستي بخش كشاورزي حداقل برابر 10 ميليارد در سال مي باشد. ظرفيت فعلي توليد صنعت غذا در ايران حدود 20 ميليون تن مي باشد. ضايعات كشاورزي در ايران حدود 25 درصد درآمد نفتي هر سال است.

21. اهميت امنيت غذايي • 100 میلیون تن تولیدات کشاورزی ایران در حالی است که ظرفیت فعلی صنعت غذا در حدود 20 میلیون تن بوده که به نسبت جمعیت حال حاضر بسیار اندک است. این ظرفیت مربوط به 9 هزار واحد صنایع غذایی است که از حدود 80 هزار واحد صنعتی در کشور به تولید غذای مردم میپردازند. • لازم به ذکر است که حدود 1400واحد این مجموعه ی 9هزارتایی صنایع غذایی کشور به صنعت کنسرو و نیمه کنسرو تعلق دارد.

22. اهميت امنيت غذايي • مشکلات ضایعات کشاورزی از زمان کاشت شروع شده و حتی پس از پروسس نیز ادامه دارد که این امر باعث می شود که برای بهبود وضعیت نیاز به اجرای اعمال بنیادین به شدت احساس شود. • این میزان ضایعات که هر ساله در بخش کشاورزی به وجود می آید معادل 25 درصد درآمد نفتی هر سال کشوری نفت محور همچون ایران است.

23. تعریف تعاون • تعاون از واژه «عون» به معني ياري‌كردن و از باب تفاعل به معني همياري نمودن و مساعدت كردن همديگر آمده است. • در زبان فارسي كلمه «تعاون» را معادل واژه Cooperationبكار برده‌اند. تعاون به معني كاركردن گروهي از افراد براي انجام يك هدف مشترك است. با اين تعريف مي توان پي برد كه تعاون يكي از جنبه‌هاي زندگي اجتماعي است. • با توجه به تعاريف فوق و ساير تعريف‌هايي كه از تعاون ارائه شده است، ملاحظه مي­شود که همكاري يا كار كردن با هم يا كار مشترك را ويژگي اساسي تعاون دانسته اند، ولي صرف با هم كار كردن و يا انجام كار مشترك را نمي‌توان «تعاون» ناميد. مفهوم تعاون بالاتر از كار مشترك مي‌باشد.

24. عوامل تجلی تعاون • از اين رو عوامل زير براي تجلي «تعاون» ضرورت دارند: • 1ـ وجود تعدادي از افراد به نحوي كه تشكيل يك گروه اجتماعي را بدهند. (داراي روابط و كنشهاي متقابل اجتماعي باشند)‌ • 2ـ وجود نياز مشترك و محسوس • 3ـ اشتراك مساعي در جهت رفع نياز مشترك به صورت ارادي و داوطلبانه

25. عوامل تجلی تعاون • علاوه بر سه عامل فوق كه معمولاً در هر كار گروهي و در هر فعاليت  اجتماعي و اقتصادي وجود دارد،  عامل يا عواملي ديگر را بايداضافه كرد كه متضمن مفاهيم رفاه، توسعه، عدالت اجتماعي، تعالي ارزش‌هاي اخلاقي، جلوگيري از سودجويي مفرط  و ممانعت از استثمار ديگران و ... نيز ميباشد. • با توجه به مطالب بيان شده مي‌توان گفت که تعاوني انجمن ارادي و داوطلبانه‌اي از افرادي مي‌باشد كه سازماني را با نظارت دموكراتيك و به منظور تامين كالا و خدمات مورد نيازشان پديد مي‌آورند و مانع از سود بردن كسي به زيان ديگري مي­گردند. در اين سازمان افراد مشاركت منصفانه‌اي در تأمين سرمايه و پذيرش سود و زيان حاصله از فعاليت مشترك خود دارند.

26. مبنای اندیشه تعاون • تعاون بر انديشه‌هاي بنيادي بشر همچون عدالت، دموكراسي، مساوات، انصاف، صداقت و برابري استوار است. واژه انساني و زيباي تعاون در مفهوم عام به معناي همكاري، مساعدت، ياري‌گري، رعايت منافع جمعي و دستگيري از ديگران اشاره دارد.

27. تعاون در جهان • سازمان ملل در سال 1994 طي تحقيقي پيرامون تاثيرتعاوني‌ها در اقتصاد جهان به اين نتيجه رسيد كه زندگي حدود 3 ميليارد نفر ياتقريباً نيمي از جمعيت آن روز جهان، از طريق فعاليت تعاوني‌ها تامين گرديده است.در حدود 800 ميليون نفر در سراسر جهان اكنون عضو  تعاوني‌ها هستند كه اين رقم درسال1960 ميلادي حدود 184 ميليون نفر بود. تعاوني‌ها تامين كننده تقريبا 100ميليون شغل بوده و به ويژه از لحاظ اقتصادي در بسياري از كشورها با تامين موادغذايي، مسكن، اعتبارات مالي و حجم وسيعي از خدمات مصرفي، تاثيرات عمده‌اي از خود به جا گذاشته‌اند. • سهم تعاوني‌ها در اقتصاد كلان را مي‌توان بر حسب سهام بازارهايي كه به خود اختصاص داده‌اند، به وضوح مشاهده كرد.

28. تعاون در جهان • در بوركينافاسو، تعاوني‌هاي كشاورزي بزرگترين توليدكنندگان ميوه و سبزيجات در بازار داخلي هستند و در ساحل عاج 77 %توليد پنبه به تعاوني‌ها اختصاص دارد. • در اروگوئه تعاوني‌ها 90 % شير مورد نيازداخل را توليد و 70 % گندم مازاد را صادر مي‌كنند. در ايالات متحده در سال 1993 ميلادي 33 % محصولات كشاورزي در اختيار تعاوني‌ها بود و بيش از نيمي از خطوط برق روستاها توسط تعاوني‌هاي برق روستايي تامين مي‌گردد، كه برق موردنياز بيش از 25ميليون نفر در 460 ايالت را شامل مي‌شود. همچنين در ديگر كشورها مانند فيليپين،كره، چك و برخي از كشورهاي آفريقايي، تعاوني‌ها بعد از دولت در رده دوم بزرگترين كارفرمايان قرار داشته‌اند.

29. تاریخچه تعاون در ايران • سال 1314را ميتوان آغاز فعاليت تعاوني‌ها در ايران دانست. در اين سال دولت به تشكيل نخستين شركت تعاوني روستايي در منطقه دارآباد گرمسار اقدام كرد. بعدهاتعاوني‌هاي مصرف، مسكن، توليدي، اعتبار، صنعتي، بيمه و آموزش و پرورش و ... شکل گرفتند. • مهم‌ترين زمينه‌‌هاي فعاليت اين تعاوني‌ها صنايع دستي، خدمات،آموزشي، تحقيقاتي، توليد فيلم، امور فرهنگي و ورزشي و انواع فعاليت‌هاي توليدي،فرش، نساجي، پوشاك و بافندگي است. به باور كارشناسان بخش تعاون از چنان استعداد وپتانسيلي برخوردار هستند كه در صورت بها دادن به آنها مي‌توان به راحتي به دروازه‌هاي توسعه و جامعه مدني دست يافت.

30. تعاون واقشار آسیب پذیر • شناسائي و توانمندسازي اقشار آسيب پذير جامعه يكي از اهداف اصلي دولتها جهت برقراري عدالت و كاهش فقر مي‌باشد، توجه به اصول و ارزشهاي تعاون و توسعه مشاركت مردم در امور اقتصادي و اجتماعي يكي از راهكارهاي مناسب براي تامين رفاه اقتصادي و اجتماعي و كاهش فقر مي باشد. درخصوص اقشار آسيب پذير جامعه تقسيم‌بنديهاي متفاوتي به شرح ذيل ميتوان انجام داد: • ـ از نظر توانائي مراقبت و نگهداري از خود و ديگران (زنان باردار، كودكان و سالمندان، معلولين و...)

31. تعاون واقشار آسیب پذیر • از نظر مسئوليتهاي اجتماعي حكومت در حمايت از اقشار آسيب ديده از بحرانها و رخدادها و سوانح طبيعي (سيل، زلزله، جنگ، اعتياد، جرم و جنايت و...) • از نظر تامين اشتغال و در آمد براي اقشار كم در آمد و محروم از نظر سني، جنسيتي و تحصيلي(زنان، جوانان، معلولين، جانبازان، زنان سرپرست خانوار، اقشار تحت پوشش سازمانهاي حمايتي همچون كميته امداد و بهزيستي، خانواده زندانيان، خانواده معتادين به مواد مخدر، فارغ التحصيلان و....)

32. تعاون در ايران • بخش تعاون بالاخص در گروه سوم نقش موثر و فعالي جهت توانمندسازي افراد جوياي كار و به تبع آن كسب در آمد و كاهش فقر ايفا نموده است. • شركتهاي تعاوني مصرف با تامين و توزيع مايحتاج عمومي مردم در زمان جنگ و در شرايط تحريمهاي اقتصادي نقش موثري در تحويل ارزان و فوري كالاها به مردم ايفا نمودند. • شركتهاي تعاوني مسكن مهر توانسته‌اند براي گروه پائين درآمدي جامعه مسكن مناسب و ارزان قیمت تهیه و تدارک ببینند.

33. تعاون در ايران • شركتهاي تعاوني كشاورزي مهر در استفاده مطلوب از منابع طبيعي و بهره مندي از دانش روز كشاورزي و جذب فارغ التحصيلان بيكار اين رشته نقش موثري در تامين امنيت غذائي كشور ايفا خواهند نمود. • شركتهاي تعاوني خدمات بهداشتي و درماني نسبت به گسترش بهداشت و سلامت در مناطق محروم نقش مناسب داشته‌اند. • شركتهاي تعاوني گروههاي خاص مانند زنان، جوانان، فارغ التحصيلان، افراد تحت پوشش سازمانهاي حمايتي و ... نقش موثري در ايجاد اشتغال براي اينگونه افراد با بهره‌مندي از تسهيلات دولتي و سهم آورده پائين‌تر بر عهده داشته‌اند.

34. مزایای فعالیت دربخش تعاون • شيوه تعاونی همکاری را جانشين رقابت در بازار سرمايه داری میکند. • بخش تعاون به اقشار و طبقات پائين جامعه اين فرصت را میدهد که سرمايه دار و سهام دار باشند. • تعاونی‌ها باعث توزيع عادلانه درآمد ملی می باشد. • تعاونی باعث ارتقاء رفاه نسبی جامعه مي شود.

35. مبنای قانونی تعاون در ايران • درقانون اساسي جمهوري اسلامي ايران اصول 2، 3، 28، 29،30،31 و43 و44به ايجاد و دسترسي عادلانه مردم به امكانات فوق اشاره شده است . • بند2 اصل 43 قانون اساسي تأمين شرايط و امکانات کار براي همه به منظور رسيدن به اشتغال کامل و قرار دادن وسايل کار در اختيار همه کساني که قادر به کارند ولي وسايل کار ندارند، در شکل تعاوني، از راه وام بدون بهره يا هر راه مشروع ديگر که نه به تمرکز و تداول ثروت در دست افراد و گروه‏هاي خاص منتهي شود و نه دولت را به صورت يک کارفرماي بزرگ مطلق درآورد بر شمرده است.

36. مبنای قانونی تعاون در ايران • از جمله اهداف بخش تعاون، ايجاد وتامين شرايط و امكانات كار براي همه به منظور رسيدن به اشتغال كامل، قرار دادن وسايل كار در اختيار كساني كه قادر به كارند ولي وسايل كار ندارند،پيشگيري از تمركز و تدوال ثروت در دست افراد وگروههاي خاص جهت تحقق عدالت اجتماعي، جلوگيري از كارفرماي مطلق شدن دولت، قرار گرفتن مديريت و سرمايه و منافع حاصله در اختيار نيروي كار و تشويق بهره‌برداري مستقيم از حاصل كار خود، پيشگيري از انحصار، احتكار، تورم و اضرار به غير و توسعه و تحكيم مشاركت و تعاون عمومي بين همه مردم مي‌باشد كه در راستاي توانمند سازي كليه اقشار جامعه و برقراري عدالت اجتماعي و اقتصادي مي باشد.

37. استنادات قانوني حمايت از اقشار آسيب پذير در قالب تعاوني • ماده 124قانون برنامه پنجم توسعه دولت به منظور تعالي بخش تعاون و ارتقاء سهم آن به بيست ‌و پنج درصد (25%) اقتصاد ملي تا پايان برنامه با رويکرد ايجاد اشتغال، گسترش عدالت اجتماعي و توانمندسازي اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه، با رعايت تکاليف و اختيارات مقرر در قانون اصلاح موادي از قانون برنامه چهارم و اجراي سياستهاي کلي اصل چهل ‌و چهارم (44) قانون اساسي در قالب بودجه‌هاي سنواتي اعطاء تسهيلات بانکي و پوشش خطرپذيري (ريسک) تعاونيهاي فراگير ملي با اولويت تعاونيهاي کشاورزي، روستايي و عشايري را در نظر گرفته است.

38. استنادات قانوني حمايت از اقشار آسيب پذير در قالب تعاوني • سياستهاي كلي اصل 44 قانون اساسي مبني بر تأسيس تعاونی‌های فراگير ملی برای تحت پوشش قرار دادن سه دهک اول جامعه به منظور فقرزدايی. • كمك بلاعوض و پرداخت تسهيلات قرض‌الحسنه براي تأمين تمام يا بخشي از آورده شركتهاي تعاوني‌ كه اعضاء آن درزمان دريافت اين حمايت جزء سه دهك اول درآمدي جامعه باشند. • كمك به تشكيل شركتهاي تعاوني سهامي‌‌عام و تعاوني‌هاي فراگيرملي براي فقرزدايي و ايجاد و گسترش اتحاديه تعاوني تخصصي در قانون اصلاح موادي از قانون برنامه چهارم توسعه. • اجراي طرح كشاورزي مهر جهت ساماندهي افراد فاقد زمين و كم زمين و فارغ التحصيلان بيكار جهت واگذاري زمين به تعاونيهاي متشكله.

39. قانون سياستهاي كلي اصل 44 با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار آسيب پذير • در بند (1) قسمت (ج) ماده 9 اين قانون، کمک بلاعوض و پرداخت تسهيلات قرض‌الحسنه برای تأمين تمام يا بخشی از آورده شرکتهای تعاونی که اعضاء آن در زمان دريافت اين حمايت جزء سه دهک اول درآمدی جامعه باشند منظور گرديده است. • در قسمت (د) ماده (9) کمک به تشکيل شرکتهای تعاونی سهامی عام و تعاونيهای فراگير ملی (70% اعضاء جزء سه دهک پايين درآمدی می‌باشند) برای فقر زدائی لحاظ شده است. • در تبصره (3) قسمت (و) ماده مذکور آورده است حمايتهاي فوق‌الذکر مانع از اختصاص ساير حمايتهای مربوط به اقشار خاص مثل روستائيان، افراد تحت پوشش نهادهای حمايتی، ايثارگران و نظاير آن نخواهد بود.

40. قانون سياستهاي كلي اصل 44 با رويكرد تعاوني حمايت از اقشار آسيب پذير • در بند (الف) ماده 34 قانون سياستهای اصل (44) در مورد دو دهک پائين درآمدی با اولويت روستانشينان و عشاير، پنجاه درصد (50%) تخفيف در قيمت سهام واگذاری با دوره تقسيط ده ساله مصوب گرديده است. • در بند (2) ماده 29 اختصاص سی (30%) از درآمدهای حاصل از واگذاری به تعاونيهای فراگير ملی بمنظور فقرزدايی شامل تخفيف‌های موضوع ماده 34 اين قانون ديده شده است.

41. انواع کارکرد تعاونیها برای اقشار آسیب پذیر • تعاونیها نقش حمایتی دارند هم در زمینه تولید و اشتغال و تأمین مواد اولیه مورد نیاز تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و تعاونیها براساس نیاز افراد و واحدهای تولیدی شکل می‌گیرند و هدف سود نیست، خدمت به اعضاء می‌باشد و تعاونیها در تأمین اقلام مورد نیاز واجدین شرایط (مسکن، کالاهای مصرفی و کمک مالی) نقش آنها بی‌نظیر هست و نمونه حمایت تعاونیها را از افراد کم درآمد که توان خانه‌دار شدن را نداشتند در قالب تعاونیهای مسکن مهر در دولت نهم و دهم شاهد بودیم و همین موضوع را برای بخش کشاورزی بعنوان تعاونیهای کشاورزی مهر با عضویت افراد جویای کار و روستائیان کم زمین و فارغ التحصیلان دانشگاهی داریم و از طرفی نقش تعاونیها در تأمین امنیت غذایی مردم در جنگ 8 ساله عراق علیه ایران بر کسی پوشیده نیست بطوری که علیرغم تعداد کثیر تعاونیهای تولیدی و خدماتی نقش تعاونیهای مصرف در ذهن مردم متبادر گردیده است.

42. انواع کارکرد تعاونیها برای اقشار آسیب پذیر • ـ وزارت تعاون (سابق) سعی نموده با تنظیم تفاهمنامه با نهادهای حمایتی (کمیته امداد، سازمان بهزیستی و ...) و سازمان زندانها نسبت به تشکیل تعاونیها با عضویت دهکهای پایین درآمدی اقدام نموده و تعداد زیادی از این گونه تعاونیها در سراسر کشور تشکیل گردیده و اشتغال برای افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی ایجاد کرده و در خود کفایی و توانمندسازی آنها نقش ایفاء نموده است.

43. انواع تعاونیهای حمایتی • انواع تعاونیهای حمایتی • تعاونیهای سهام عدالت • فراگیر ملی (متعارف و سهامی عام) • تعاونیهای متعارف تشکیل شده در سنوات گذشته با واجدین شرایط تحت پوشش نهادهای حمایتی کمیته امداد در سازمان بهزیستی و زنان سرپرست خانوار

44. نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي مصرف وهمیار: • این تعاونیها با ساماندهی سیستم توزیع ؛کاهش فاصله عمده فروشی تا خرده فروشی وتکمیل زنجیره تامین سبد خانوار توانسته اند علاوه بر کاهش قیمت خرده فروشی مایحتاج اقشار آسیب پذیر بستر لازم جهت اعمال حمایتهای قانونی یا تکلیفی از این قشر از مردم را فراهم سازند

45. نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي مسكن مهر: • شاید تعاونیهای مسکن مهر را بتوان انقلابی در تامین مسکن اقشار آسیب پذیر و نیازمندان واقعی سرپناه در جامعه تلقی نمود این تعاونیها با جمع آوری منابع مالی اندک این افراد حمایتهای دولتی را تجمیع نموده و بصورت مستقیم در اختیار جامعه هدف مورد نظر دولت قرار می دهد.

46. نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي كشاورزي مهر: • این تعاونیها با هدف قرار دادن ابزار کار(زمین ومنابع مالی) در اختیارافراد متخصص در بخش کشاورزی تشکیل وتوانمند سازی فارغ التحصیلان رشته کشاورزی وساکنین مناطق محروم را مورد نظر وحمایت قرار می دهند. این تعاونیها از یکسو کارآفرینی اقشار ضعیف ونیازمندِ حمایت را مد نظر قرار داده واز سوی دیگربا به بهره برداری رساندن طرحهای در دست اجرای آنها نقش به سزایی از تامین موادغذایی جامعه را بعهده خواهند گرفت.

47. مختصری ازنمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي سهام عدالت: • این تعاونیها با هدف تقسیم ثروت عمومی نزد آحاد جامعه وبا اولویت اقشار آسیب پذیر جامعه شکل گرفته ونقش بسزایی در توانمندسازی دهک های پایین درآمدی جامعه بعهده خواهند داشت.توزیع ثروت وترویج فرهنگ سرمایه گذاری وسهیم شدن در بنگاه های اقتصادی بزرگ کشور در بین اقشار آسیب پذیر از پیامدهای مهم این نوع تشکلها بشمار می رود.

48. نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي فراگير ملي(متعارف و سهامي عام): • این تعاونیها با داشتن حداقل 70 درصد عضو قرار گیرنده در سه دهک پایین در آمدی جامعه توانایی جلب حمایتهای دولتی وقانونی را به این اقشار را دارند این تعاونیها در قالب تعاونیهای متعارف ویا سهامی عام دارند.

49. نمونه هاي موفق از اقدامات بخش تعاون درحمایت از اقشار آسیب پذیر • تعاونيهاي متعارف تشكيل شده براي اقشار آسيب پذير تحت پوشش نهادهاي حمايتي: • این تعاونیها با همکاری وتعامل ملی ومنطقه ای دستگاههای حمایتی واجرایی مسئول در ساماندهی وحمایت از اقشار آسیب پذیر جهت توانمندسازی وانجام حمایت قانونمند وموثر از جامعه هدف مورد نظر ایجاد گردیده ونقش موثری در ایجاد اشتغال وتولید ثروت برای افراد کم در آمد دارای تخصص دارند. به عنوان مثال از نمونه های کاربردی این نوع تعاونیها می توان به وجود بیش از 360 گروه همیار تعاونی که با همکاری سازمان بهزیستی در سطح کشور در زمینه هایی همچون دامداری، پرورش مرغ بومی، پوشاک ، دسته بندی مواد غذایی ، شیرینی پزی، نانوایی و خدمات پرستاری و غیره به ثبت رسیده اند اشاره نمود که 145 گروه دیگر نیز در این زمینه در حال شکل گیری و ثبت تعاونی می باشد از جمله حمایتهایی که از این گروه های همیار در قالب تعاونی صورت می پذیرند نیز می توان به اعطای کمکهای بلاعوض، برگزاری دوره های آموزشی، ارائه مشاوره ها و کمکهای فنی و تخصصی و توانمندسازی این تعاونیها از سوی دستگاه های تخصصی ذیربط اشاره نمود

50. نگاهي به وضعيت تعاونيهاي صيادي • جامعه صيادان كشوركه سه دهك پايين درآمدي كشور محسوب ميشوند بدليل حضور فيزيكي صياد براي مدت طولاني در فصول مختلف بر روي آب دريا، با مشقات و استرس‌هاي فراواني مواجه بوده و جزء شغلهاي سخت و زيان آور تلقي مي‌گردد. • دوری هفتگي از خانواده ضمن اينكه سبب آسيبهای اجتماعی خانوادگی گرديده مويد سختی شغل آنان می باشد.عدم پوشش بيمه‌هاي اجتماعي از قبيل درماني، بازنشستگي،ازكارافتادگي با نرخهاي مناسب و منظور ننمودن سخت وزيان آور بودن اين شغل در سالهاي گذشته وهمچنين عدم پوشش بيمه هاي بازرگاني از جمله بيمه وسايل و تجهيزات صيد بر ريسك و نا پايداري و عدم اطمينان اين فعاليت اقتصادي افزوده است.