AÙP XE PHOÅI

1. AÙP XE PHOÅI BS. Nguyeãn Vaên Thoï

2. MUÏC TIEÂU (1) Trình baøy ñònh nghóa cuûa aùp xe phoåi vaø phaân loaïi aùp xe phoåi (2) Trình baøy sinh lyù beänh cuûa aùp xe phoåi (3) Trình baøy ñaëc ñieåm laâm saøng vaø caän laâm saøng cuûa aùp xe phoåi (4) Neâu chaån ñoaùn phaân bieät cuûa aùp xe phoåi (5) Trình baøy bieän phaùp ñieàu trò noäi khoa aùp xe phoåi (6) Neâu caùch phoøng traùnh aùp xe phoåi

3. 1. ÑÒNH NGHÓA • Aùp xe phoåi laø tình traïng hoại tử nhu moâ phoåi vaø thaønh lập hang chứa chất hoại tử hoặc dịch,do vi truøng gaây ra. • Sự thaønh laäp nhieàu oå aùp xe nhoû (< 2cm) : vieâm phoåi hoaïi töû. • Aùp xe phoåi caáp tính: 4-6 tuaàn leã. Aùp xe phoåi maïn tính : > 4-6 tuaàn. • Aùp xe phoåi nguyeân phaùt: do hít hoaëc vieâm phoåi • Aùp xe phoåi thöù phaùt: taéc ngheõn (u, dò vaät), töø ngoaøi phoåi, giaõn pheá quaûn vaø/hoaëc SGMD

4. 2. BEÄNH NGUYEÂN • Vi truøng kî khí : 89% ; 46%: chæ coù vi truøng kî khí; 43%: phoái hôïp caû vi truøng kî khí vaø hieáu khí. • Vi truøng kî khí thöôøng gaëp : Peptostreptococcus, Bacteroides, Fusobacterium species, vaø Microaerophilic streptococcus. • Caùc taùc nhaân khaùc: Staphylococcus aureus, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, amíp (Entamoeba).

5. 3. SINH LYÙ BEÄNH Vi truøng raêng mieäng Ñöôøng hoâ haáp döôùi CƠ CHẾ BẢO VỆ Vieâm phoåi hít Hoaïi töû nhu moâ AÙp xe phoåi

6. 4.TRIEÄU CHÖÙNG HOÏC 4.1 Trieäu chöùng cô naêng: • Trieäu chöùng aâm æ • Soát, ho khaïc ñaøm, ñoå moà hoâi ñeâm, bieáng aên vaø suït caân • Ñaøm raát hoâi vaø beänh nhaân coù hôi thôû hoâi • Ho ra maùu hoaëc khaïc ra nhu moâ phoåi hoaïi töû hoaëc ñau ngöïc kieåu maøng phoåi • Yeáu toá thuaän lôïi gaây hít saëc

7. 4.2 Trieäu chöùng thöïc theå: • Vi truøng kî khí: soát nheï;ï vi truøng khaùc: soát > 38,5oC • Ñoâng ñaëc phoåi • TDMP, muû maøng phoåi hoaëc traøn khí traøn muû maøng phoåi • Ngoùn tay duøi troáng • Beänh cuûa nöôùu raêng

8. 4.3 Caän laâm saøng: 4.3.1 Coâng thöùc maùu : Baïch caàu taêng cao 4.3.2 Xquang phoåi : • Hình hang coù möïc nöôùc hôi beân trong • Thaønh oå aùp xe tieán trieån töø daày ñeán moûng daàn • Hình baàu duïc, hình troøn. Chung quanh: môø khoâng ñoàng nhaát, giôùi haïn khoâng roõ • 1/3 keøm muû maøng phoåi

9. AÙp xe phoåi

10. 17/12/1990

11. 24/12/1990

12. 26/12/1990

13. 04/01/1991

14. 04/01/1991

15. 14/01/1991

16. 4.3.3 CT scan • Chæ ñònh: nghi ngôø u phoåi, dò vaät hoaëc aùp xe coù bieåu hieän khoâng ñieån hình. • Phaùt hieän muû maøng phoåi hoaëc nhoài maùu phoåi • Treân CT, oå aùp xe laø moät sang thöông taêng saùng thöôøng laø hình troøn coù thaønh daày vaø giôùi haïn khoâng roõ. • Caùc maïch maùu vaø pheá quaûn khoâng bò ñaåy leäch nhö trong muû maøng phoåi. • OÅ aùp xe naèm trong nhu moâ phoåi, neáu naèm gaàn maøng phoåi thì seõ taïo moät goùc nhoïn vôùi thaønh ngöïc.

17. 4.3.4 Vi truøng hoïc : • Ñaøm: nhuoäm, caáy vaø laøm khaùng sinh ñoà • Caáy dòch maøng phoåi, caáy maùu  chaån ñoaùn taùc nhaân • 4.3.5 Noäi soi pheá quaûn : • Chæ ñònh: aùp xe chaäm hoài phuïc, thaát baïi vôùi khaùng sinh, nghi ngôø hít dò vaät hay beänh aùc tính

18. 5. CHAÅN ÑOAÙN 5.1 Chaån ñoaùn xaùc ñònh • Khaïc ñaøm muû • Muøi hoâi cuûa ñaøm hay hôi thôû • Hình aûnh oå aùp xe

19. 5.2 Chaån ñoaùn phaân bieät Keùn khí boäi nhieãm

22. Hang lao

23. Hang lao

24. U phoåi hoaïi töû

26. U naám

27. 5.3 Caùc theå laâm saøng: • AÙp xe phoåi do Staphylococcus : • Thöôøng gaëp ôû treû em vaø nhuõ nhi • Thöù phaùt töø nhieãm truøng ngoaøi phoåi (thöôøng da, cô) • X-quang : hình aûnh nhieàu boùng khí khoâng keøm ñoâng ñaëc phoåi. Caùc boùng khí naøy coù kích thöôùc khaù ñoàng nhaát, coù bôø vieàn roõ, khoâng coù möùc nöôùc hôi, thöôøng coù bieán chöùng traøn muû traøn khí maøng phoåi. • Caáy maùu giuùp chaån ñoaùn xaùc ñònh

28. AÙp xe phoåi do Amibe

31. 5.4 Ñaùnh giaù cô ñòa beänh nhaân vaø yeáu toá thuaän lôïi : • Nhuõ nhi, treû nhoû, tieåu ñöôøng: Staphylococcus aureus • Nghieän röôïu : Klebsiella pneumoniae, kî khí • Giaõn pheá quaûn, nhieãm truøng beänh vieän: Pseudomonas • Tình traïng raêng mieäng xaáu: kî khí hay ña vi truøng…

32. 6. ÑIEÀU TRÒ 6.1Ñieàu trò noäi khoa 6.1.1 Khaùng sinh lieäu phaùp 6.1.2 Daãn löu oå aùp xe 6.1.3 Ñieàu trò caùc yeáu toá thuaän lôïi 6.2. Chæ ñònh ñieàu trò ngoaïi

33. Khaùng sinh lieäu phaùp • Nguyeân taéc chung : •  Caàn phoái hôïp khaùng sinh •  Söû duïng caùc loaïi dieät khuaån vaø neân coù khaùng sinh coù taùc duïng treân vi truøng kî khí •  Cho sôùm, ngay sau khi laáy maãu beänh phaåm xeùt nghieäm •  Vieäc löïa choïn khaùng sinh ban ñaàu laø theo kinh nghieäm •  Khôûi ñaàu neân duøng ñöôøng chích

34. Löïa choïn khaùng sinh ban ñaàu • Vi truøng kî khí: • Clindamycin ± Cephalosporin theá heä 2 hoaëc 3 • Metronidazole + -lactam keøm chaát öùc cheá -lactamase hoaëc Cephalosporin theá heä 2 hoaëc 3 hoaëc Penicillin G

35. Caùc tröôøng hôïp khaùc: • Ñieàu trò caùc taùc nhaân gaây beänh + ñieàu trò theâm vi truøng kî khí. • Enterobacter: Cephalosporin theá heä thöù 3 + Aminoglycozides. • Staphylococcus: Penicillin M + Aminoglycozides hoaëc Vancomycin + Aminoglycozides • Amíp: Secnidazole (FlagentylR) 2 g/ngaøy x 5 ngaøy (30 mg/kg/ngaøy)

36. Thôøi gian ñieàu trò • 4-6 tuaàn leã • X-quang phoåi thaáy oå aùp xe hoài phuïc hoaøn toaøn hoaëc chæ coøn moät sang thöông nhoû oån ñònh hoaëc moät keùn khí thaønh moûng

37. Daãn löu oå aùp xe • (1) Vaät lyù trò lieäu daãn löu tö theá, taäp ho khaïc chuû ñoäng. • (2) Noäi soi röûa pheá quaûn • (3) Choïc huùt xuyeân thaønh ngöïc • Ñieàu trò caùc yeáu toá thuaän lôïi

38. Chæ ñònh ñieàu trò ngoaïi • Ñieàu trò noäi khoa thaát baïi, nghi ngôø u phoåi, dò daïng phoåi baåm sinh Ñaùp öùng ñieàu trò : • Ñaùp öùng ñieàu trò laø khi soát giaûm sau 3-4 ngaøy ñieàu trò, heát soát sau 7-10 ngaøy

39. 7. TIEÂN LÖÔÏNG • Tæ leä thaønh coâng töø 75-90%. • Nhöõng tình huoáng laøm taêng tæ leä töû vong: thöù phaùt do u phoåi laøm taéc pheá quaûn, oå aùp xe quaù lôùn (> 6cm), roái loaïn tri giaùc, do caùc loaïi vi truøng nhö S. aureus, K. pneumoniae, ñaëc bieät laø P. aeruginosa

40. 8. PHOØNG NGÖØA • Traùnh hít saëc. Caàn phaûi sôùm ñaët noäi khí quaûn vaø baûo veä ñöôøng hoâ haáp cho nhöõng beänh nhaân maát phaûn xaï ho. • Ñaët beänh nhaân naèm ôû tö theá ñaàu cao 300. Beänh nhaân oùi möûa neân cho naèm nghieâng moät beân. • Veä sinh vaø chaêm soùc raêng mieäng cho ngöôøi giaø hay ngöôøi bò taøn taät.