به نام خدا

1. به نام خدا بررسی مفاهیم چشم انداز و ماموریت سازمانی در مدیریت استراتژیک دانشگاه آزاد اسلامی سنندج پاییز 1389 مدیریت استراتژیک پیشرفته کارشناسی ارشد جناب آقای دکتر خاکسار دانشجویان: سامان شیخ اسماعیلی علی رحیمیان پور

2. فهرست ارائه 1- فرآیند مدیریت استراتژیک • 2- سلسله مراتب برنامه ریزی استراتژيک 3- چشم انداز 3- 1- تدوین چشم انداز 3- 2- چشم انداز استراتژیک 3- 3- بیانیه چشم انداز 3- 4- خصوصیات چشم انداز 3- 5- مزایا و منافع چشم انداز 4- ماموریت 4- 1- تدوین ماموریت 4- 2- اهمیت ماموریت 4- 3- مزایا و منافع ماموریت 4- 4- روش های تدوین ماموریت 5- مدل های نوین در حوزه ماموریت و چشم انداز 5- 1- مدل بیانیه راهبردی سازمان 5- 2- مدل بیانیه جهت گیری سازمان 6- مقایسه چشم انداز و ماموریت سازمان 7- ارائه چند مثال در تبیین مباحث 8- نتیجه گیری

3. مراحل فرآيند برنامه ریزی استراتژيك مه مقد تحليل، شناخت و هدف‏گذاري(Goal Setting) تدوين استراتژي(Strategy Formulation) اجراي استراتژي(Strategy Implementation) ارزيابي و كنترل(Evaluation & Control)

4. فرآیند مديريت استراتژيک مه مقد 1 2 3 تدوين استراتژي ها اجراي استراتژي ها ارزيابي استراتژي ها • تخصيص منابع • تعيين استراتژي هاي وظيفه اي • تعيين خط مشي ها • تدوين برنامه عملياتي يا اجرايي • نهادينه سازي استراتژيک • تدوين ماموريت و رسالت • تدوين چشم انداز • تجزيه و تحليل عوامل محيطي • تجزيه و تحليل عوامل داخلي • تبیين استراتژي ها • انتخاب استراتژي ها • تعيين اهداف بلندمدت • بيانيه ارزش • بررسی عوامل داخلی و محیطی • محاسبه و سنجش عملکردها • نظارت بر اجرای استراتژی • مقایسه وضع مطلوب و وضع موجود • انجام اقدامات اصلاحی • پشتیبانی از اجرای استراتژی منبع: فیض، داود، «مدیریت استراتژیک»، جزوه درسی، دانشگاه سمنان و تهران، 1388.

5. سلسله مراتب برنامه ریزی استراتژيک مه مقد منبع: سید جوادین، سیدرضا، «مروری جامع بر نظریه های مدیریت و سازمان»، انتشارات نگاه دانش، چاپ اول، تهران، 1383.

6. چشم انداز «چشم‌انداز» که از آن به دورنما، منظر، آیندۀ متصور و یا آیندۀ آرمانی و مطلوب نیز نام برده می شود، توصیفی است از شرایط آینده و به عبارت دیگر، تصویری است از وضعیت آیندۀ یک مجموعه، زمانی که به اهداف و استراتژی‌های خود دست یافته باشد. چشم‌انداز و آرمان‌ها، معمولاً زاییدۀ فکر و خلاقیت مدیران مجموعه بوده و در ابعاد مختلفی همچون فناوری، دانش، وضعیت مالی، بازار و مواردی از این دست، به تصویر کشیده می‌شوند (احمدی و ابراهیمی، 1383). چشم انداز سازمان بايد خلاصه، بياد ماندني، مطلوب و ايده آل مناسب را به تصوير بكشد و همه سطوح را در نظر بگيرد.

7. تدوین چشم انداز • چشم انداز يا دورنما، توصيفی است از شرايط آينده سازمان و به عبارت ديگر، تصويری است از وضعيت سازمان، زمانی که به اهداف و استراتژی های خود دست يافته باشد. بدين ترتيب توجيهی روشن، مشخص و قابل دفاع از اينکه چرا و چه انتظاری از سازمان میرود حاصل می شود و امکان موفقيت سازمان با تصوير روشنی که از آينده آن بدست می آورند محتمل تر خواهد شد. از طرف ديگر توافق به آينده سازمان، همه نيروهای مجموعه را همسو و هم جهت ساخته، آرمان مشترکی را بين اعضاء مجموعه فراهم می سازد. چشم انداز ممكن است به يكي از طرق ذيل تدوين شود: • هدف بزرگ موردنظر به صورت كمي يا كيفي بيان شود. • جلوزدن از يك رقيب اصلي را مبنا قرار دهد. • يك سازمان شاخص را مدل قرار دهد. • تحول دروني به سوي سازماني بزرگ و موفق را محور قرار دهد.

8. چشم انداز استراتژیک • شروع استراتژی با چشم انداز استراتژیک است اما بعضی از سازمان ها اول وضع موجود را نگاه مي‌کنند بعد آينده را طراحي مي‌کنند و سپس تحليل شکاف مي‌کنند اصالت را به وضع موجود داده و تاثيرگذشته بر آينده را تحلیل می کنند. اما دسته دوم شرکتهايي هستند که اول وضع آينده را طراحي مي‌کنند بعد وضع فعلي را بررسي مي‌کنند بعد تحليل شکاف صورت مي‌گيرد این گونه سازمان ها اصالت را به وضع آینده می دهند. این گونه سازمان ها وضع موجود را عوض میکنند که به آن تغییر تحول آفرین گفته می شود. حیطه بحث مدیریت استراتژیک رهبری تحول آفرین است و چشم انداز دیدگاهی است که نسبت به سازمان در آینده داریم. در حقیقت رهبری تحول آفرین، چهار وظیفه اساسی را دنبال می کند: الف) خلق چشم انداز Creating a vision ب) تبیین چشم انداز Communicating the Vision ج) الگوسازی چشم انداز Modeling The Vision د) ایجاد تعهد نسبت به چشم انداز Building Commitment to the Vision

9. بيانيه چشم انداز • فرآيند تهيه بيانيه چشم انداز و بيانيه ارزش مانند بيانيه ماموريت است. اما بطور كلي برای نوشتن بيانيه چشم انداز و ارزش لزومي درکار نمي باشد. چشم انداز تصوير آينده شركت يا سازمان بعد از تحقق ماموريت در افق برنامه ميباشد. براي تحقق چشم انداز بايد ماموريت را طوري تعيين نماييم كه آن چشم انداز محقق گردد. ماموريت دورترين هدف كلان شركت ميباشد (فیض، 1388). • برای مثال: چشم انداز ----------» ايستادن در قله، توسعه يافتن ماموريت -----------» صعود به قله، دستيابي به بالاترين درآمد ملي منطقه اهداف بلند مدت-----» ايستگاه هاي بين راه، درآمد ملي 20 كشور اول دنيا، درآمد سرانه بالاي 100 دلار، بالاترين صادرات و واردات اهداف كوتاه مدت ----» اصلاح قوانين گمركي، افزايش تعداد گمركات كشور

10. خصوصیات چشم‌انداز • آینده‌ای بهتر و مطلوب را به تصویر بکشد. • بلندپروازانه باشد و آینده‌های دور را ترسیم کند. • پسندیده و مطلوب باشد. • واضح و قابل فهم باشد. • حتی‌الامکان تغییرات آینده را پاسخگویی نماید. • دستیابی به ارزش‌های مشترک را سهولت بخشد. • پیامدهای مثبت را بیان دارد. • ایجاد هیجان، انگیزه و تحرک نماید.

11. مزایا و منافع تدوین چشم‌انداز • ارائۀ تصویری از مجموعه در پایان افق برنامه‌ریزی. • ایجاد درکی کلّی از این که موفقیت مجموعه به چه مفهومی است. • ایجاد اتفاق نظر بر آیندۀ مطلوب مجموعه. • روشن ساختن جهت و مقصود حرکت مجموعه. • مشخص نمودن این که مجموعه، در صورت برآوردن مأموریت خود، به چه شکل و چگونه ساختاری خواهد رسید (فرد آر، 1386). • در مواجهه با مسايل پيش آمده سازمان فوق فعال خواهد بود • بكارگيري ابتكار عمل و خلاقيت در سازمان افزایش خواهد یافت • با مشخص شدن هدف غايي تلاش های افراد و فعاليت هاي سازماني جهت می یابند. • هدايت نيروهاي بالقوه و بالفعل و ايجاد هم نیروزایی در آنها • اولويت بندي تخصيص منابع و بهره گيري از امكانات و فرصت ها • جلوگيري از بروز بحران هاي احتمالي و اتلاف منابع

12. ماموریت «رسالت» که از آن با عناوینی چون مأموریت، فلسفۀ وجودی، اهداف بنیادین و یا مقصود اصلی نیز یاد می‌شود، عبارت است از فلسفۀ وجودی و یا نقشی که یک مجموعه در قبال جامعۀ خود، بر عهده گرفته تا با ایفای آن و ارائۀ خدمات مورد نظر، نیازهایی از جامعه را برآورده سازد. به عبارت دیگر می‌توان گفت، مأموریت یک بیان کلّی از نیّت مجموعه می‌باشد که با استفاده از نقطه‌نظرات مدیران ارشد آن مجموعه، تعریف و تصریح شده و در قالب «بیانیۀ مأموریت» مجموعه، ارائه می‌گردد (احمدی و ابراهیمی، 1383). بیانیۀ مأموریت را گاهی گزارۀ اعتقادات، بیان مقصود، بیان فلسفه، بیان باورها و بیان اصول مجموعه نیز می‌نامند (نجاتی، 1379). بر اساس الگوهای مدیریت و برنامه‌ریزی استراتژیک، پیش از تدوین استراتژی‌ها، باید مأموریت مجموعه را به شیوه‌ای روشن تهیه کرد.

13. تدوين ماموريت ماموریت (Mission) به معني فلسفه وجودي و چرايي وجود مي باشد. به اين معني كه چرا اين كالا بوجود آمده است. منظور از فلسفه وجودي شركت يعني اينكه چرا اين شركت در اين صنعت بوجود آمده است. بطور كلي فلسفه وجودي بايد بصورت كلي بيان شود و شركتها نبايد فلسفه وجودي خود را طوري انتخاب نمايند كه در يك زمان، فلسفه وجودي شركت به پايان برسد و از بين برود. ماموريت متاثر از چشم انداز (Vision) يا بينش است. چشم انداز نيز ميتواند متاثر از تحصيلات، تجربيات، مطالعات، تربيت خانوادگي، نياز جامعه، تقاضاهاي محيطي و . . . باشد. چشم اندازها در واقع ماموريت شركت را ميسازند. ماموريت بايد تا حد امكان بصورت كلي باشد و اهداف كلي شركت را بيان نمايد اما اين كلي بودن نبايد بگونه اي باشد كه بي محتوا بوده بلكه بايد جهت دهنده باشد(فیض، 1388).

14. اهمیت ماموریت سازمانی • هدف نهائي سازمان را عملا مورد تاكيد قرار مي دهد • مبنا و معيار تخصيص منابع محسوب ميشود • جو شناخته شده اي را بر سازمان حاكم مي كندراهنماي تدوين برنامه ها وفعاليت هاي همه واحدها و افراد قرار ميگيرد • زمينه انعطاف پذيري سازماني را فراهم آورد و از عبارت كلي تر استفاده شود بطور مثال بجاي استفاده از انجام واكسيناسيون هپاتيت ب از عبارت واكسيناسيون بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن ، بجاي توليد دانش مربوط به هپاتيت از توليد دانش مورد نياز جامعه پزشكي و بجاي تربيت كاردان و كارشناس از تربيت نيروي انساني متخصص استفاده شود • برنامه ارزيابي فعاليتها و نتايج حاصله را جهت دهي مي نمايد

15. مزایا و منافع تدوین ماموریت • روشن شدن فلسفۀ وجودی مجموعه، نقش‌ها و وظایف آن • ایجاد توافق در خصوص سمت‌وسوی حرکت مجموعه • ایجاد تمرکز بر بحث و بررسی مسایل اساسی و مهم • ایجاد وحدت رویه بین مدیران، تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان • همسویی در تفکر و تصمیم‌گیری در مورد مسائل کلیدی(احمدی و ابراهیمی، 1383). • مزيت هاي داشتن ماموريت از دیدگاه دیگر: • ايجاد اتفاق نظر در ميان مديران و كاركنان شركت در مورد جهت فعاليتهاي شركت • روشن شدن فلسفه وجودي سازمان • ايجاد عادت تمركز بر روي موضوعات مهم (مسائل واقعا مهم) • ايجاد وحدت رويه بين مديران و تصميم گيرندگان سازمان و همسويي تفكر و تصميم گيري در مورد مسائل كليدي سازمان • توجه به ذي نفعان سازمان • توجه به وجوه مميزه سازمان(جزوه درسی مدیریت استراتژیک دکتر داود فیض)

16. روش هاي تدوين ماموريت سازماني بطور كلي استراتژيست هاي شركت براي تدوين رسالت شركت به اين سوالات پاسخ مي دهند. اين سوالات در قالب پرسشنامه تنظيم ميشوند و پس از پاسخگويي به سوالات، پاسخ ها جمع آوري مي شوند و مورد طبقه بندي قرار مي گيرند و پس از آن نسخه اوليه بيانيه ماموريت تنظيم ميگردد و سپس منجر به تدوين بيانيه نهايي ميگردد. معمولاً یکی از سه روش زیر در ارتباط با تدوین ماموریت سازمانی درنظر گرفته می شوند: 1- روش بدون برنامه: هيچ برنامه خاصي شروع به تعريف ماموريت سازمان مي نماييم و ممكن است در اين روش مواردي از قلم بيافتد، بنابراين روش مطلوبي به شمار نمي آيد. 2- روش سه سوالي: در اين روش اعضاي هيئت برنامه ريزي استراتژيك به اين سه سوال پاسخ ميدهند و بر اساس آن ماموريت سازمان تعريف ميشود. 3- تكنيك 5 سوالي: از نظر ماهيت ونتيجه، تفاوتي با روش قبلي ندارد و اكثر نتايج دو روش با يكديگر يكسان ميباشند(فیض، 1388).

17. مدل بيانيه راهبردی سازمان • با توجه به اين‏ که ماموريت، چشم انداز و ارزش هاي يک سازمان جهت کلي آينده آن سازمان را مشخص مي‏کند، لذا پس از برنامه‏ريزي اوليه بر اساس علائق استراتژيک ذينفعان (مديران، مشتريان، و شركاي تجاري و ...) بيانيه جهت­گيري تدوين مي‏شود. وظيفه اين فعاليت طي مراحلي است که نهايتاً منجر به تدوين بيانيه جهت‏گيري سازمان يا منشور سازماني مي شود که بيانگر و راهنماي تمام فعاليت­ها و تصميم­هاي بلندمدت و کوتاه­مدت و نشانگر مقصود بنيادي سازمان مي­باشد(لشکر بلوکی، 1386). سه عنصر اصلي در اين راستا مأموريت سازماني[1]، چشم‌انداز سازماني[2]، ارزش‌هاي سازماني[3] مي‌باشند. اين سه مفهوم به منزله اتصال­دهنده عناصر سازماني بوده، بيانگر ماهيت، چگونگي و راستاي جهت‌گيري‌هاي سازماني هستند. مأموريت معادل فلسفه وجودي و مقصود نهايي ، ارزش‌ها به منزله اصول اعتقادي ديرپا و اساسي و منشور اخلاق انساني و حرفه­اي و چشم‌انداز حكم تصوير زنده سازمان در آينده‌اي تعريف شده را دارد. البته بايد توجه داشت که بعد از طراحي استراتژي­ها و اهداف کلان دوباره، اين عناصر تطبيق و بهبود داده خواهند شد(لشکر بلوکی، 1386). • [1]Organizational Mission [2]Organizational Vision [3]Organizational Values

18. مدل بيانيه راهبردی سازمان - ادامه 1- تدوين ماموريت سازماني: مأموريت‌ يك‌ سازمان‌، خط‌ يا خطوط‌ فعاليت آن‌ را تشريح‌ مي‌كند. محصولات‌ و خدمات‌ آن‌ را تعيين‌ مي‌نمايد و محدوده فعاليت را ‌در حال‌ و آينده‌ مشخص مي‌كند. مأموريت‌، باورهاي‌ كلي‌ مديران‌ يك‌ سازمان‌ دربارة‌ مقصود‌، قابليت ها و جايگاه‌ سازمان‌ در کشور است‌ كه‌ موجوديت‌ سازمان‌ را توجيه‌ مي‌كند. مأموريت‌، بيان‌ رسمي‌ هدف‌ اساسي‌اي‌ است‌ كه‌ در پشت‌ موجوديت‌ يك‌ سازمان‌ قرار دارد يا به‌عبارت‌ ديگر دليل‌ وجودي‌ سازمان‌ است‌. 2- تعيين چشم انداز سازماني: چشم انداز (آرمان) بيانيه كلي آن چيزي است كه سازمان در آينده مي خواهد باشد و با هدف آفريدن آينده و نه پيش بيني آينده ترسيم مي شود. چشم انداز بايد واقعي باشد و چشم انداز به مثابه ستاره قطب شمال است و نقش يك نيروي جهت دهنده و يك عامل يكپارچه كننده را بازي ميكند. در صورت اتفاق نظر روي يك چشم انداز سازماني، فرهنگ حمايت از استراتژي‌هاي سازماني شكل خواهد گرفت و باور مشترك در سازمان ايجاد خواهد شد. چشم انداز تصوير زنده سازمان در آينده است.  3- تعيين ارزش هاي سازماني: ارزش هاي بنيادي اصول اعتقادي و اخلاقي اساسي سازمان است ارزش هاي بنيادي اهميت ذاتي دارند و نه توجيه اقتصادي. ارزش هاي بنيادي به سادگي با تغيير شرايط تغيير نمي‌كنند. ارزش­هاي بنيادي واقعي حتي در صورت بروز ضرر نيز ترك نمي‌شوند. ارزش هاي بنيادي را نبايد با سياست هاي كاري كه ارزش پايدار نيستند (نظير كيفيت، اگر واقعاً ارزش نباشد) اشتباه گرفت. نكته مهم در ارزش هاي بنيادي اين است كه بايد عميقاً مورد اعتقاد و عمل مديران سازمان باشد. اين متن مي‌تواند به عنوان مبناي منشور اخلاق انساني- حرفه اي کارکنان سازمان پذيرفته و تبليغ شود.

19. مدل بيانيه جهت گيري سازمان جمع بندي سه متن ماموريت، چشم انداز و ارزش ها به صورت بيانيه جهت گيري خواهد بود. اين‌ بيانيه‌ بايد به‌ قدر كافي‌ كلي‌ باشد كه‌ امكان‌ تغيير در مجموعه‌ محصول‌ يا خدمات‌ تا زماني‌ كه‌ فعاليت‌ اصلي‌ ثابت‌ باقي‌ مانده‌ است‌ وجود داشته‌ باشد، اما به‌ اندازه‌ كافي‌ هم‌ بايد مشخص‌ باشد كه‌ ‌ را در بين‌ ديگر سازمان هاي‌ هم‌نوع‌ خود متمايز گرداند. اين متن در تعامل انديشه هاي متفاوت درون و برون سازماني از طريق مصاحبه، پرسشنامه، جلسات و حتي گفتگوهاي غيررسمي شکل مي گيرد و توسط کميته کارشناسي تنظيم اوليه مي‌شود و توسط کميته عالي تأييد نهايي و با اصلاح و در نهايت ابلاغ مي‌شود. خروجي اين فعاليت متن خلاصه و فشرده ولي پرمحتوايي است كه تدوين برنامه‌هاي استراتژيك و توسعه را هدايت مي‌كند. در هر صورت تدوين يا بازتدوين سالانه مأموريت، ارزش ها و چشم‏انداز نقطه شروعي مي باشد براي تشخيص و تعيين مسايل و موضوعات استراتژيک پيش روي و اين تعيين و تشخيص خود مقدمه اي است بر فرموله کردن مسايل استراتژيک سازمان که در مراحل بعدي بايد به آنها پاسخ گفت (لشکربلوکی، 1386).

20. مقایسه چشم انداز و ماموریت سازمانی در فصل سوم کتاب « قدرت چشم انداز » نوشته ی دکتر مایلس مونرو، ترجمه ی خانم فرزانه شاه ولایتی تفاوت های میان این دو مقوله بیان شده است:

21. مثال در تبیین چشم انداز • چشم انداز نظام آماری عتف: نظامی است پیشرو و مرجع در جمع آوری، تولید، تحلیل و انتشار آمار و اطلاعات مورد نیاز سیاست گذاران، برنامه ریزان و پژوهشگران کشور با استفاده از فناوری های هوشمند و مشارکت توانمند و علمی تمام بخشهای ذی ربط بر اساس شاخص های کیفیت و استانداردهای نظام آماری. چشم انداز شبکه پزشکی مولکولی کشور: استفاده كارآمد و اثر بخش از توانائيهاي بالفعل و بالقوه كشور در زمينه پزشكي مولكولي جهت بسط و ارتقاء سطح علمي تحقيقاتي كشور به منظور اعتلاي سطح سلامت جامعه، هدف آرماني يا چشم انداز شبكه پزشكي مولكولي كشور مي باشد.

22. مثال در تبیین ماموریت ماموریت شرکت فایزر: شركت فايزر در زمينه مراقبت هاي بهداشتي در دنيا تحقيق ميكند. ماموريت اصلي آن ها برآن است كه در سراسر جهان با استفاده از دانش و روشهاي علمي، زندگي بهتر، طولانيتر، سالمتر، پربارتر و لذت بخشتر براي مردم فراهم نمایند. شركت داراي چهار بخش اصلي است: مراقبتهاي بهداشتي، لوازم پزشكي و داروئي، صنايع غذائي و درمانگاههاي حيوانات. آن ها در 39 كشور جهان واحد توليدي داشته و محصولاتشان در سراسر جهان عرضه ميشود ماموریت دانشکده بازرگانی دانشگاه سمیوستن: ماموريت دانشكده مديريت بازرگاني اين است كه در تاييد و تقويت دانشگاه ايالتي سميوستن به دانشجويان آموزش و تجريه لازم را بياموزد تا آنها از نظر بازرگاني شهرونداني مولدشوند و بتوانند بعنوان عضوي ارزنده به جامعه خود خدمت نمايند و نيز دانشكده ميكوشد كه وسايل لازم را براي مطالعه و تحقيق در رشته هاي ذيربط و براي دانشجويان علاقمند فراهم سازد برنامه هاي آموزشي در مقاطع كارشناسي و كارشناسي ارشد بگونه اي طراحي شده اند كه دانشجويان با استعدادهاي گوناگون بتوانند در محيط تجاري و بازرگاني پويا موفق شوند

23. نتیجه گیری بنابر آنچه گفته شد، ماموریت عبارتست از فلسفه وجودی و یا نقشی که یک مجموعه در جامعه بر عهده گرفته تا با ایفای آن، خدمات مورد نظر را ارائه دهد. ماموریت یک کسب و کار و تجارت عبارتست از منظور خاص و پایه‏ای که تشکیلات را از کسب و کارهای دیگر متمایز نموده و رسالت آن را در زمینه محصولات و خدماتی که ارائه می‏دهد، مشخص می‏نماید. به عبارت دیگر می‏توان گفت ماموریت، یک بیان کلی از نیت شرکت می‏باشد. ماموریت اهداف بنیادین سازمانی را به تصویر می‏کشد، در حالیکه چشم‏انداز تصویر شرکت را در صورتیکه به اهداف سازمانی ذکر شده در ماموریت خود برسد، نشان می‏دهدچشم‏انداز یا دورنما، توصیفی است از شرایط آینده سازمان یا شرکت و به عبارت دیگر، تصویری است از وضعیت شرکت، زمانی که به اهداف و استراتژی‏های خود دست یافته باشد. بدین ترتیب، توجیهی روشن و مشخص و قابل دفاع از این‌که چرا و چه انتظاری از سازمان می‌رود، حاصل می‌شود و احتمال موفقیت سازمان، به واسطه تصویر روشنی که از آینده خود دارد، افزایش می‌یابد.

24. منابع • 1- ‌احمدی، علی‌رضا؛ ابراهیمی، مهدی؛ سلیمانی ملکان، حجّت؛ « برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و ارتباطات »، تهران، انتشارات تولید دانش، 1383. 2- دیوید، فرد آر؛ « مدیریت استراتژیک »، ترجمۀ: پارسائیان، علی؛ اعرابی، سیّدمحمّد؛ چاپ دهم، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی، 1386. 3- نجاتی؛ « ایجاد و توسعۀ رسالت وجودی و چشم‌انداز»، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی استراتژیک ایران خودرو، 1379. 4- لشکر بلوکی، مجتبی، «برداشتی آزاد و کاربرد گرايانه از مطالب برايسون و استيسی و آنسوف در مورد مدیریت موضوعات و مسايل استراتژيک»، گزارش پژوهشی، دانشگاه شهید بهشتی، 1386. 5- سید جوادین، سیدرضا، «مروری جامع بر نظریه های مدیریت و سازمان»، انتشارات نگاه دانش، چاپ اول، تهران، 1383. 6- محمدی، ناصر؛ امامی حسن، «برنامه ريزي استراتژيك: تبيين بيانيه رسالت»، پاورپوینت آموزشی، 1386. 7- « سند برنامه راهبردی نظام آماری علوم، تحقیقات و فناوری»، موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی، 1389. 8- فیض، داود، «مدیریت استراتژیک»، جزوه درسی، دانشگاه سمنان و تهران، 1388. - david، goss; principles of human resource management. London، routledge، 1994.