GİZLİLİK VE GİZLİLİĞİN ÖNEMİ

1. GİZLİLİK VE GİZLİLİĞİN ÖNEMİ

2. Türk Hukukunda Gizlilik ve Sır Kavramı • Türk hukukunda sır ve gizlilik kavramı oldukça geniş tutulmuştur. • Sır kategorisine giren yaklaşık 50, gizlilik kategorisine giren yaklaşık 75 yasal düzenleme mevcuttur. • Bazı düzenlemeler ise her iki kategoriye girecek şekilde kaleme alınmıştır. • Sır ve gizlilik kavramları arasında mevzuat bazında açık bir farklılık olmayıp, çoğu kez birbirinin yerine kullanılmıştır.

3. Sır: • Prof. Dr. Çetin ÖZEK’in verdiği tanımla, “Sır, bilmek hakkı olan kişiler dışında kalanların bilgiye ulaşamaması anlamına gelir.” • Bu tanımda da sır ve gizlilik kavramları aynı anlamda kullanılmaktadır.

4. Sır: • Prof. Dr. Süheyl DONAY’a göre ise, “Sır, genel olarak herkes tarafından bilinmeyen ve açıklanması sahibinin şeref ve menfaatine zarar verme tehlikesi gösteren hususlar olarak tanımlanabilir.”

5. BİLGİ GÜVENLİĞİ, GİZLİLİK, GİZLİ YAZILAR VE KURALLARI

6. KONUYU DÜZENLEYEN MEVZUAT • 26/10/1994 tarihli ve 4045 sayılı Güvenlik Soruşturması, Bazı Nedenlerle Görevlerine Son Verilen Kamu Personeli İle Kamu Görevine Alınmayanların Haklarının Geri Verilmesine Ve 1402 Numaralı Sıkıyönetim Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun • Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliği, • Koruyucu Güvenlik Esasları Direktifi (Yürürlükten Kaldırıldı), • 13/05/1964 tarihli ve 6/3048 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, • Başbakanlığın 01/10/1982 tarihli ve 2909 sayılı talimatı

7. BİLGİ GÜVENLİĞİ

8. BİLGİ • Bilgi kavramı konumuz açısından; Kamu idare ve kurumları ile yerel yönetimler, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üniversiteler tarafından, askeri, istihbari, dış ilişkiler, teknolojik, bilimsel, ticari ve diğer alanlarda üretilen ve bilgiyi üreten idare ve kurum tarafından, çok gizli, gizli, özel, hizmete özel ve tasnif dışı gizlilik dereceli olarak tasnif edilen bilgiyi ifade eder.

9. BİLGİ GÜVENLİĞİ • Bilgi güvenliği kavramı ise; Ulusal güvenliği ilgilendiren, yetkisiz ellere geçtiği takdirde, Devlet ve kamu kurum ve kuruluşlarının, yerel yönetimlerin, kamu kurumları niteliğindeki meslek kuruluşları ve üniversitelerin faaliyet alanlarında güvenliklerini tehlikeye sokabilecek veya Devlet ve yukarıda belirtilen kurum ve kuruluşlar aleyhine kullanılabilecek, o kurum ve kuruluşlar tarafından, çok gizli, gizli, özel, hizmete özel ve tasnif dışı gizlilik derecelerinde tasnif edilen, belirlenen ve işaretlenen bilgiyi, üretim, kullanım, işlenme, saklanma, nakledilme ve imha sırasında yetkisiz kişilerin erişimine ve olası her türlü fiziksel ve elektronik müdahaleye karşı korumaya, bilgiye erişim ve kullanıma ait usulleri açık şekilde belirlemeye ve bilgiyi gerektiğinde hazır bulundurmaya yönelik tedbirleri ifade eder.

10. Bilgi güvenliğinin sağlanması; • Gerek görülen yer ve tesisler içinde veya çevresinde alınan tedbirler ve koruyucu gözetim engelleri gibi aktif tedbirler yanında, a) Gizlilik disiplini ve sır saklama b) Bilgi ve doküman güvenliği c) Muhabere ve elektronik güvenliği d) Sansür e) Gizleme ve kamuflaj gibi çeşitli unsurları da içerir.

11. Kamu idare ve kurumlarında bilgi güvenliği girişlerde: • Daimi giriş kartları, (Çalışan personele verilir.) • Geçici giriş kartları, (Görev, iş takibi vb. için verilir.) • Ziyaretçi giriş kartları, (Ziyaret maksadı ile gelenlere verilir.) ile sağlanır. • Daire içinde: • Geçici veya ziyaretçi kartı ile girenlerin ilgili yerlere gitmelerinin sağlanması • Gizlilik derecesi olan yerlere, girilmesine izin verilmeyen yerlere girmelerinin önlenmesiyle temin edilir.

12. Etkin bir güvenlik için giriş kapıları sınırlı tutulur. • Ziyaretçilerin ilk önce müracaat bürosuna uğramaları sağlanır ve ziyaretçi defterleri iki yıl süre ile muhafaza edilir. Eğer varsa ziyaretçinin çanta, paket v.b eşyaları kontrol edilir. • Kamu kurum ve kuruluşlarında bilgi güvenliği: Muhafaza edilen her türlü gizlilik dereceli belge, evrak, doküman ve malzemenin düşman veya yetkili ve ilgili olmayan kimseler tarafından öğrenilmesine ve elde edilmesine engel olmaktır.

13. GÜVENLİK SORUŞTURMASI VE ARŞİV ARAŞTIRMASI • İnsan faktörü bilgi güvenliği zincirindeki en zayıf halka olarak nitelendirilmektedir. Kişiler kasıtlı veya kasıtsız olarak bilgi ağı ve kurumları tehditlere açık halde bırakmaktadır. • Bu nedenle ilgili mevzuattaki düzenlemeler gereği gizlilik dereceli birim ve kısımlarda çalışacaklar için güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılır. Emniyet Genel Müdürlüğü ve mahalli mülki idare amirlikleri, güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasını; bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim ve kısımlarında çalıştırılacak personel hakkında yapar.

14. Milli  İstihbarat  Teşkilatı  Müsteşarlığı;  güvenlik soruşturmasını  Milli İstihbarat Teşkilatında, kamu kurum ve kuruluşlarının gizlilik dereceli birim ve kısımlarının hiyerarşik olarak bağlı bulunduğu üst kademe yöneticilerinden müsteşar, genel müdür, vali, büyükelçi ve müstakil birim amirleri ile bunların yardımcıları ve ayrıca yurtdışı teşkilatında sürekli görevlendirilecek bütün personel hakkında, arşiv araştırmasını ise sadece gizlilik dereceli birim ve kısımlarda görev alacaklar ile bunların bu fıkrada sayılanlar dışında kalan yöneticileri hakkında yapar.

15. HABERLEŞME GÜVENLİĞİ • Haberleşme güvenliği; Ulusal güvenliği ilgilendiren ulusal bilginin, özellikle haberleşme kanallarından gönderilmesi sırasında yetkisiz kişiler tarafından elde edilmesine ve içeriğinin açığa çıkarılmasına ve diğer her türlü müdahaleye karşı alınan tüm tedbirleri ifade eder. Haberleşme güvenliği; Telli ve telsiz bütün haberleşme araçlarını kapsar.

16. HABERLEŞME GÜVENLİĞİ • Haberleşme güvenliğinin sağlanabilmesi için; çok gizli konular telefonla görüşülmez. Telefon konuşmalarının dinlenebileceği konusunda bütün personel bilinçli olmalıdır. Kamu idare ve kurumlarında izin alınmadan paralel telefon bağlantısı yapılamaz.

17. Açık ve kapalı metinler aynı yerde bulundurulmaz. Şifrelenmiş metin açık olarak gönderilmez.

18. Faks üzerinden gönderilecek gizlilik dereceli bilgiler kriptolanmadan gönderilmemelidir. Kripto; Birbirleri ile haberleşen iki tarafın, haberleşmesi esnasında üçüncü tarafa bilgi sızdırmamak amacıyla bilginin gizlenmesini sağlayan sistemleri ifade eder. Örnek; (Gizlilik ve gizliliğin önemi • Faks ile en fazla gizli gizlilik derecesine sahip evrak gönderilebilir.

19. GİZLİLİK, GİZLİ YAZILAR VE KURALLARI

20. GİZLİLİĞİN AMACI • Gizliliğin amacı; Kamu kurum ve kuruluşlarının; güvenliğini sağlamak, yürütülen işlemlerin ve muhafaza edilen her türlü gizlilik dereceli bilgi, belge, evrak, doküman ve malzemelerin, düşman veya yetkili ve ilgili olmayan kimseler tarafından öğrenilmesine veya elde edilmesine engel olmaktır. • GİZLİLİK; Sır saklamakla; hayati önemi olan belgelerin, evrakın, dokümanın,malzemenin, tesislerin korunması için alınacak güvenlik tertip ve tedbirleriyle mümkün olabilir. Alınacak tertip ve tedbirler; Fiziki olarak alınan güvenlik tertip ve tedbirleri, personel güvenliği, bilgi, belge, malzeme güvenliği ve haberleşme emniyeti ile gerçekleşebilir.

21. GİZLİLİK DERECELERİ • Milli Gizlilik Dereceleri: Hizmete Özel, Özel, Gizli, Çok Gizli, • NATO Gizlilik Dereceleri: NATO Restricted (NR), NATO Confidential (NC), NATO Secret (NS), Cosmic Top Secret (CTS) • TASNİF DIŞI – NATO UNCLASSIFIED (NU): Gizlilik derecesi olmayan evraklar için kullanılır.

22. ÇOK GİZLİ – COSMİC TOP SECRET • Bilmesi gerekenlerin dışında diğer kişilerin bilmelerinin istenmediği ve izinsiz açıklandığı takdirde Devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğe, iç ve dış menfaatlerimize hayati bakımdan son derece büyük zararlar verecek, yabancı bir devlete faydalar sağlayacak ve güvenlik bakımından olağanüstü önemi haiz mesaj, rapor, doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır. Bu türdeki evraka kontrollü evrak da denir. • Bu türdeki yazılara örnek olarak savaş planları; politik ve ekonomik bakımdan hayati öneme haiz bilgiler, savaş esnasında yurt savunmasına ilişkin alınacak olağanüstü tedbirler verilebilir.

23. GİZLİ – NATO SECRET • Bilmesi gerekenlerin dışında diğer kişilerin bilmelerinin istenmediği ve izinsiz açıklandığı takdirde Devletin güvenliğine, ulusal varlık ve bütünlüğe, iç ve dış menfaatlerimize ciddi şekilde zarar verecek, yabancı bir devlete faydalar sağlayacak nitelikte olan mesaj, rapor, doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır.

24. ÖZEL – NATO CONFIDENTAL • İzinsiz açıklandığı takdirde, Devletin menfaat ve prestijini haleldar edecek veya yabancı bir devlete faydalar sağlayacak nitelikte olan mesaj, rapor, doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır.

25. HİZMETE ÖZEL – NATO RESTRICTED • Kapsadığı bilgi itibarıyla çok gizli, gizli veya özel gizlilik dereceleri ile korunması gerekmeyen fakat bilmesi gerekenlerden başkası tarafından bilinmesi istenmeyen mesaj, rapor, doküman, araç, gereç, tesis ve yerler için kullanılır.

26. GİZLİLİK DERECELİ VE KONTROLLÜ EVRAKA YAPILACAK İŞLEMLER VE UYGULANACAK ESASLAR Her evrak genel olarak 2 grupta toplanır: a) Senetsiz el değiştirecek evrak: Hiçbir gizlilik derecesi taşımayan veya hizmete özel gizlilik derecesini taşıyan dokümanlardır. Alınıp verilmesi zimmet defteri ile yapılır. b) Senetle el değiştirecek evrak 1)Kontrolsüz Evrak:Gizli ve özel gizlilik derecesine giren evraktır. Bunlar senetle teslim alınır, senetle teslim edilir. 2)Kontrollü Evrak: “ÇOK GİZLİ” gizlilik dereceli evrak ve mesajlardır.

27. Kontrollü evrakın el değiştirmesi “Senet” ile belgelenir. Makam ve memuriyetçe bu işi şahsen yapamayacak durumda olmayanlar için gerekli senetleri Özel Kalem Müdürleri, Emir Subayları veya görevlendirilecek bir memur verir.

28. SENET ÖRNEĞİ

29. GİZLİLİK DERECELİ YAZI, DOKÜMAN VE MALZEMEDE OLMASI GEREKENLER • Her sayfaya aynı gizlilik dereceleri yazılır ve damgalanır. • Eklerde aynı gizlilik derecesini taşır. • Gizlilik derecesi doküman kabının üst ve alt kenar ortasına vurulacak damganın harfleri 6 mm olmalıdır. • KIRMIZI ıstampa ile damga vurulur.

30. GİZLİLİK DERECELİ EVRAKIN TABİ TUTULACAĞI İŞLEMLER • Doğru gizlilik derecesinin verilmesinden dokümanı hazırlayan kişiler sorumludur. Evraka öneminden daha yüksek gizlilik derecesi verilmez. • Gizlilik derecesi her sayfanın üst ve alt kenar ortalarına kırmızı harflerle vurulur. • Evrakın gönderilmesinde güvenlik için; • Çok gizligizlilik derecesine sahip evrakı iç içe zarflamak (dış zarfın üzerine gizlilik derecesi vurulmaz), • ve evrakı emin bir kurye ile göndermek gerekir. Kurye; Muhtelif gizlilik derecesini ihtiva eden her evrakı, gereği gibi bir kurumdan diğer kuruma götürüp getirme, teslim etme ve teslim alma görev ve sorumluluğunu taşıyan şahıstır.

31. Çalıştığı odayı terk eden kimse masasındaki evrakın muhafazasından sorumludur. • Gizlilik dereceli evrak, görev gereği beraberinde taşınması gerekiyorsa; kilitli çantalarda taşınabilir. • Çok gizli dereceye sahip evrakı taşıyacak kuryelerin güvenlik belgesine sahip olmaları şarttır.

32. ÇOK GİZLİ YAZILARIN TAKİP VE KONTROLÜ • Çok gizli yazıların takip ve kontrolü için evrak üzerinde; • Çok gizli damgası bulunması, • Giden ve gelen evrak üzerine kontrol numarası verilmesi, • Kopya ve sayfa adedinin yazıda belirtilmesi, • Dosya nüshasında gizlilik derecesini veren personelin imzasının bulunması gereklidir.

33. ÇOK GİZLİ YAZI ÖRNEĞİ

34. ÇOK GİZLİ (KONTROLLÜ) EVRAKIN İMHASI • Gereksiz birikmenin önlenmesi maksadıyla; yerine yenisi gelen kontrollü evrak evrakı çıkaran makama bilgi verilerek, artık ihtiyaç duyulmayan kontrollü evrak ise; çıkaran makamın izni alınarak imha edilir. Evrakı çıkaran makam evrakın imhasını gerçekleştirirse evrakı dağıttığı kurumları da bu durumdan haberdar eder.

35. KOZMİK BÜRONUN ÇALIŞMA ESASLARI • Kurumda kozmik büro kurulmuşsa: • Gizlilik derecesine sahip olan her türlü evrakın kayıtları kozmik büro tarafından gerçekleştirilir. Bunun yanında kurumdan çıkan ve çok gizli gizlilik derecesine sahip evrakın çıkış kontrol numaraları da kozmik büro tarafından verilmektedir. • Kuruma gelen ve kurumdan giden kontrollü evrak Kozmik Büroya ait birim arşivinde muhafaza edilmektedir. • Kozmik büro faaliyetlerini en üst makama bağlı olarak yerine getirir.

36. Kontrollü evrak şifreli mahfuz bir odada muhafaza edilir, • Kontrollü evrak arşivine sadece yetki verilen personel girebilir, • Gerek görüldüğünde şifre değişiklikleri yapılır.

37. Gizlilik dereceli bilgi ve belgelerin bulunduğu bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarındaki makam sıralaması, “gizlilik dereceli birim ve kısım” olarak ifade edilir.

38. Gizlilik dereceli evrak çelik dolaplarda muhafaza edilir. Gerek görüldüğünde personelin güvenirliği yeniden gözden geçirilmelidir. Gizlilik dereceli bilgilerin bilinmesini gerekli kılan görevler ile gizlilik dereceli yerlerde çalışacak personel ve buralarda görev yapacak yardımcı personel çok dikkatli seçilmelidir

39. Belge Güvenliği • Kurum ve kuruluşların görev ve faaliyetlerinin sürdürüldüğü mekanlarda her türlü belgenin korunması, yetkili olmayan kişilerin eline geçmemesi ve gizlilik derecesi ihlalinin önlenmesi için gerekli önlemlerin alınması, evrak içeriğinin ilgili olmayan kişilere açıklanmaması ve bu konuda gerekli görülecek diğer önlemlerin alınması ve uygulanması hizmetidir.

40. Belge güvenliğinin sağlanmasından her seviyedeki amirler ve personel ayrı ayrı sorumludur. Personel ve amirlere yalnız kendilerini ve görev alanlarını ilgilendiren ile gerekli olan yeteri kadar bilgi ve bu bilgiyi taşıyan belge aktarılır. Personelin nüfuz edeceği veya haberdar olabileceği gizlilik dereceli bilgi ve belgeden daha yüksek dereceli bilgi ve belgeye erişmemesi için gerekli önlemler alınır.

41. Belge Bütünlüğü • Belgenin bütünlüğü güvenliği için de en önemli hususlardan bir tanesidir. • Belge ekleri ile birlikte aynı gizlilik derecesi alır ve saklanır. • Belgenin göreceği işlem ekleri için de geçerlidir. • Belgenin göreceği işlem ve taşıdığı önem derecesi eklerini de kapsar.

42. Her hangi bir nedenle görevi sona eren personel veya amir görevi ile ilgili belge ve dokümanı ekleri ile birlikte teslim etmek zorundadır. Odayı terk eden personel çalışma masası üzerinde veya odasında açıkta gizlilik dereceli belge veya eklerini bırakmaz.

43. Küçük bir ihmal veya vurdumduymazlık, büyük güvenlik açığına ve güven kaybına sebep olabilir. Güvenlik ihmalinin en az düzeye indirilmesi veya tamamen ortadan kaldırılması, öncelikle her seviyedeki çalışanın görev ve sorumluluğundadır. Güvenlik ve güvenirlik için her zaman daha fazla önlem gereklidir.

44. Kendisinde gizlilik dereceli belge bulunan kişiler varsa bu belgelerin eklerinin güvenliğinden ve başkasının görmemesinden ve haberdar olmamasından da sorumludur.

45. Bilmesi gerekmeyen kişiler ile belgenin veya eklerinin içeriği ve konusu müzakere edilemez. Belge ve eklerinden edinilen bilgilerin ihlal edilmemesi ve menfaat sağlamak için kullanılmaması gerekir.

46. Bilmesi gerekenler dışındaki kişiler yanında yetkisiz kişiler yanında gizlilik dereceli evrak ve ekleriyle ilgili işlem yapılmaz, yazışma yapılmaz, konuyla ilgili merak uyandıracak konuşma yapılmaz. Belgenin kendisiyle birlikte eklerinin de kayba uğraması, eksilmesi hususunda tedbirler alınır.

47. Gizlilik dereceli bütün yazılar, zaman zaman gizlilik derecelerinin yeniden değerlendirilmesi bakımından gözden geçirilir. Belgeler taşıdıkları gizlilik derecesine göre işleme tabi tutulurlar.

48. Gizlilik dereceli belgelerin derecesi, ancak belgeyi hazırlayan makamın onayından sonra indirilebilir. Yazıyı yazan makam dağıtım listesine göre ilgilileri haberdar eder. Belgeyi elinde bulunduran makamlar gizlilik indirme yayımını alınca belgenin birinci sayfasının üst tarafına “gizlilik derecesini indirme damgası”nı basar.

49. Damganın altına değişikliği yapan memurun adı, soyadı, ve değişikliğin yapıldığı tarih yazılır: GİZLİLİK DERECESİNİ …………… TAMİM İLE ………….GİZLİLİK DERECESİ ……….. DERECESİNE İNDİRİLMİŞTİR Tarih Ad-Soyadı

50. Mesajlarda da aynı işlem uygulanır. Mesajın gizlilik derecesinin tayini ve sorumluluğu bizzat hazırlayana aittir. Birimler hazırladıkları mesajları zaman zaman gözden geçirerek gizlilik derecesini azaltır veya tamamen kaldırabilirler.