ساختار جمعيت فعاليت و اشتغال و بيكاري، سواد و آموزش، سكونت و مسكن

1. ساختار جمعيت فعاليت و اشتغال و بيكاري، سواد و آموزش، سكونت و مسكن

2. جمعيت فعال • تفكيك جمعيت فعال از غير فعال امري بسيار دشوار و تعريف آن از كشوري به كشور ديگر متغير مي باشد. • ساعات كار،مزد،سن و يا جنس نمي توانند ملاك طبقه بندي علمي جمعيت به دو دسته فعال و غير فعال باشند.مثالهاي زير مشكل را بيان مي كنند. • در ايتاليا زنان خانه دار جزء جمعيت فعال به حساب مي آيند در صورتيكه در بيشتر كشورها از جمله ايران جزء جمعيت غير فعال محسوب مي شوند. • در فرانسه جواناني كه در حال انجام خدمت سربازي هستند جزء جمعيت فعال ولي در اكثر كشورها جزء جمعيت غير فعال هستند.

3. سازمان ملل متحد براي رفع اين مشكل اين اقدام را پيشنهاد نمود: • گروه فعال در برگيرنده مردان و زناني است كه نيروي انساني مورد نياز را براي توليد ثروت و يا عرضه خدمات پديد مي آورند. • اين گروه شامل افراد شاغل و نيزافراد غير شاغلي كه در زمان سرشماري يا آمارگيري شاغل نبوده اند،تشكيل مي شود. • شاغلان و بیکاران جویای کار گروه فعال از نظر اقتصادی و نیروی کار هستند.(جمعیت فعال بالفعل) • جمعیت فعال بالقوه: افرادی که در سن قانونی کار هستند. • نظاميان و ارتشيان اصولا بايد جزء جمعيت فعال محسوب شوند. • سن فعاليت اقتصادي از 15 سالگي شروع و در 64 سالگي پايان مي پذيرد(50 سال).

4. جمعیت غیر فعال • به سه دسته تقسیم می شوند. • وابستگان(وابسته به صاحبان درآمد برای ادامه حیات) • افراد متکی به خود که وسایل امرار معاش خود را تامین می کنند مثل باز نشستگان • سرباران که امکان کارکردن نداشته و از کمکهای عمومی برخوردارند مثل دانش آموزان و زنان خانه دار

5. بيكاري • افرادي از جمعيت بالقوه فعال(15تا65و بيشتر)مي باشند كه در جستجوي كار با مزد بوده و با وجود داشتن سن مجاز كاركردن،داراي هيچگونه شغل درآمدزايي نمي باشند. • در سرشماريهاي انجام يافته توسط مركز آمار ايران بيكار به كسي گفته مي شود كه داراي حداقل سن قانوني كار(15سال)بوده و توانايي و تمايل جهت انجام كار را داشته باشد و درموقع سرشماريها و يا حداقل يك هفته قبل از آن فاقد كار باشد.

7. General Unemployment rate • میزان بیکاری عمومی • تعداد بیکاران به کل جمعیت در صد

8. ميزانهاي اشتغال و بيكاري در سرشماريهاي مختلف در ايران به شرح زير بوده است:

9. انواع بيكاري:داراي انواع مختلف مي باشد1)آشكار 2)پنهان 3)فصلي 4)موقت 5)افرادي كه تازه وارد بازار كار شده اند مثل فارغ التحصيلان و دانشگاهها،ديپلمه هاي در جستجوي كار. • اقتصاد دانان بيكاري را به شرح زير طبقه بندي مي نمايند: • الف)بيكاري اصطكاكي:نوعي است كه يك روز پس از استعفاء از شغل خويش،در پي يافتن شغل جديدي است.اين فرد در اين فاصله زماني به كاري اشتغال ندارد. • ب)بيكاري ساختاري:اين نوع بيكاري ناشي از عدم سازگاري مهارتها و محل جغرافيايي زندگي كارگران با فرصتهاي وجود شغلي مي باشد. • ج)بيكاري ادواري:تاشي از نوسان در فعاليتهاي اقتصادي و اثر آن در تقاضاي صنايع براي كارگر است.

14. جمعيت شاغل • آن دسته از گروه جمعيت فعال را تشكيل مي دهند كه داراي شغلي بوده و در آمد و يا مزدي را از طريقي به دست مي آورند. • در واقع جمعيت شاغل از تفاضل جمعيت بيكار از جمعيت فعال (15 تا 64 سال)به دست مي آيد. • ميزان اشتغال • از تقسيم جمعيت شاغل در هر گروه سني معين به جمعيت فعال همان گروه سني به دست مي آيد و معمولا به درصد بيان مي شود.

15. میزان اشتغال عمومیGeneral Employment rate • تعداد شاغلین به جمعیت فعال(شاغل و بیکاران جویای کار) در صد

17. ميزان فعاليت اقتصادي ويژه سن • از تقسيم جمعيت فعال (مجموع شاغل و بيكار جوياي كار)در هر گروه سني به مجموع جمعيت فعال و جمعيت غير فعال مربوط به همان گروه سني به دست مي آيد.(اين ميزان به درصد بيان مي شود). • میزان عمومی فعالیت • نسبت جمعیت فعال بالفعل(شاغل و بیکار جویای کار) به کل جمعیت در صد

18. شاخص هاي فوق در سر شماريهاي مختلف كشور به شرح زير بود:

19. از جمعیت فعال کشور بیش از 80% را مردان و کمی بیش از 10% را زنان تشکیل می دهند. • بیشترین میزان فعالیت مربوط به گروه سنی 39-35 سال(بیش از 50% و برای مردان حدود 95%) و کمترین مربوط به گروه سنی 14-10 سال(حدود 5%) است. • بیشترین میزان برای زنان درگروه سنی 29-25 ساله و حدود 15% می باشد.

20. ميزان وابستگي(Dependency Rate) • ميزان وابستگي يا بار تكفل يا ميزان سرباري: • عبارت است از ايجاد ارتباط ممكن بين يك فرد فعال و تعداد افراد بيكاري كه از نظر اقتصادي به فرد ياد شده متكي هستند • در واقع محاسبه تعداد اشخاص غير فعالي است كه يك فرد فعال از نظر تامين مخارج زندگي بايد مسئوليت آنها را به دوش خود بكشد. • افرادي كه هزينه زندگي آنان را اشخاص ديگري بايد تامين نمايند افراد سربار و يا وابسته ناميده مي شوند. • مثل←زنان خانه دار،كودكان و دانش آموزان و دانشجويان جزءاين دسته هستند.

21. براي محاسبه ميزان سرباري جامعه از روش هاي زير استفاده مي كنند: • بار تكفل خالص • از تقسيم(جمعيت شاغل-جمعيت كل)بر جمعيت شاغل به دست مي آيد. • در سال 1370 بار تكفل خالص در ايران 2/3 بوده است يعني يك فرد فعال مي بايست هزينه زندگي 2/3 نفر را تامين نمايد.

22. جمعيت شاغل و توزيع آن در بخشهاي 3 گانه اقتصادي • كولين كلارك(Colin Clarck)استاد دانشگاه لندن و ژان فوراسيته (Jean Fourastie)استاد دانشگاه پاريس فعاليتهاي اقتصادي افراد بشري را در 3 بخش طبقه بندي نموده اند. • 1-كشاورزي شامل:كشاورزي،شكار،ماهيگيري،جنگلباني،دامپروري. • 2-صنعت:فعاليتهاي مربوط به استخراج معادن،توليدات صنعتي،آب،برق،گاز،خدمات بهداشتي،كارهاي ساختماني و غيره. • 3-خدمات:فعاليتهاي مربوط به امور بازرگاني،بيمه،بانكداري،حمل و نقل.

23. توزيع جمعيت ايران در 3 بخش فوق در سرشماريهاي مختلف:

24. بين سالهاي 1335تا1370درصد شاغلين بخش كشاورزي به نفع صنعت و خدمات كاهش چشمگيري داشته است. • قطعا به موازات رشد و توسعه اقتصادي و بويژه مكانيزه شدن بخش كشاورزي،جمعيت از بخش اول به بخش دوم(صنعت)وبخش سوم(خدمات)انتقال مي يابد. • (در كشورهاي فقير علت آن مهاجرت به شهرها و ايجاد مشاغل كاذب و توسعه نيروي انساني در بخش خدمات است).

26. توزيع شاغلان 10 ساله و بيشتر كشور بر حسب بخش هاي عمده اقتصادي 85- 1365

29. سواد و آموزش • منظور از سواد عبارت است از توانايي خواندن و نوشتن به يكي از زبانها يا لهجه هاي موجود در دنيا و يا داشتن تحصيلاتي از هر نوع. • فرد باسواد كسي است كه قادر به خواندن و نوشتن باشد.در بعضي كشورها شرط سن هم وجود دارد. • در ايران در سرشماريهاي 1335و1345در محاسبه ميزان سواد،جمعيت 7 ساله و بيشتر را مورد توجه قرار داده اند.ولي در سرشماري 1355 به بعد جمعيت 6 ساله و بالاتر را مد نظر قرار داده اند.ميزان باسوداي از تقسيم شمار كل باسوادان بر جمعيت 7 ساله و 6 ساله بيشتر به دست مي آيد. • ميزان اشتغال به تحصيل از تقسيم كردن شمار كل افرادي كه به تحصيل اشتغال دارند بر حسب 6 يا 7 ساله و بالاتر حاصل مي شود

31. در سرشماريهاي مختلف ميزان باسوادي بر حسب درصد طبق جدول زير بوده است:

32. البته اين ميزان در مقايسه با كشورهاي ديگر پايين است.اين ميزان در هلند 99،در ايتاليا 97،ژاپن 99،مكزيك 90،اندونزي 74 مي باشد.

33. سواد بر نیروی انسانی اثر مستقیم و بر افزایش تولید اثری غیر مستقیم دارد. • سرمایه گذاری در بخش آموزش باید به گونه ای باشد که افزایش تولید ملی را به دنبال داشته باشد. • تعریف پیشنهادی بخش جمعیت سازمان ملل • در سرشماریها، کسی که بتواند متن ساده ای را به زبان فارسی یا هر زبان دیگری بخواند و بنویسد خواه مدرک رسمی داشته با شد یا نه باسواد محسوب می شود. • پس سال اول ابتدایی و سال اول نهضت هم باسواد محسوب می شود. • اختلاف نسبت با سوادی در نقاط شهری و روستایی • وضع اقتصادی اجتماعی • عدم توسعه کافی مراکز آموزشی در روستاها • مهاجرت با سوادان به شهرها

34. در سالهای 65-1355 از سرعت با سوادی در کشور کاسته شد که علت آن وقوع جنگ و عدم انسجام در بخش آموزش در کشور بوده است.

35. شاخصهای جمعیتی مربوط به سواد و آموزش • نرخ سواد(میزان سواد) • نسبت باسوادی مردم در هر 100 نفر جمعیت 6 ساله و بالاتر • نرخ اشتغال به تحصیل • ثبت نام و ادامه تحصیل جمعیت از هر جنس و سن در مدارس و دانشگاههای کشور را اشتغال به تحصیل می گویند. • محصلین شامل دانش آموزان(پیش دبستانی تا پایان متوسطه) و دانشجویان می شوند. • عمومی و و یژه • جمعیت در حال تحصیل در هر 100 نفر جمعیت 6 ساله و بالاتر

39. مسکن و جمعیت

40. مسکن • مسکن • سرپناهی سالم و بی خطر که چون قسمت عمده ای از وقت ساکنین در آن می گذرد تسهیلاتی مناسب برای جسم و روان ساکنین دارد. • واحد مسکونی • جا و مکانی که افراد جمعیت و خانوارها در آن زندگی می کنند. • اهمیت مسکن از نظر جمعیتی • بررسی آماری واحدهای مسکونی که مورد استفاده یک یا چند خانواده قرار می گیرد مشخص کننده درجه رفاه و آسایش ساکنین و شاخصی برای تامین سلامتی افراد جمعیت به حساب می آید.

41. واحد مسکونی فضایی است مشتمل بر حداقل یک اتاق، آشپزخانه و توالت که تمام یا قسمتی از ساختمان را تشکیل می دهند. • اتاق فضایی مستقل در داخل واحد مسکونی که حداقل 4 متر مربع مساحت و 2 متر ارتفاع داشته باشد. • ساختمان فضایی محصور، ثابت و مستقل که تمام یا قسمتی از آن مسقف بوده و برای سکونت یا فعالیت اقتصادی ساخته شده به شرطی که مساحت زیربنای قسمت مسقف حداقل 4 متر مربع باشد.

42. شاخصهای جمعیتی مرتبط با مسکن در ایران • متوسط خانوار در واحد مسکونی • 1375: شهری 1/01 و روستایی 1/02- کل 1/01 • 1385: • 1390: • متوسط اتاق در واحد مسکونی • شهری 3/5 و روستایی 3/1- کل 3/3 • متوسط تعداد نفرات در واحد مسکونی • شهری 4/7 نفر و روستایی 5/3 نفر- کل 4/9 • متوسط تعداد نفرات در اتاق • شهری 1/3 و روستایی 1/7 نفر- کل 1/5 نفر

43. درصد واحدهای مسکونی بر حسب تعداد خانوارهای ساکن

44. خصوصیات مسکن سرشماری 90