KRİMİNOLOJİ (I)

1. KRİMİNOLOJİ (I) SUÇUN ÖLÇÜMÜ –I- Prof. Dr. Adem Sözüer Dr. Tuba Topçuoğlu İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKULTESİ

2. SUÇUN ÖLÇÜMÜNDE KAYNAKLAR • Resmi suç istatistikleri: • Polis istatistikleri • Adalet istatistikler • Cezaevi istatistikleri • Uluslararası resmi istatistikler • Resmi olmayan kaynaklar • Suç mağduriyeti anketleri (victimisationstudy) • Kendiliğinden bildirim veya fail itiraf anketleri (self-reportstudy) • Suç korkusu anketleri (fear of crimestudy) • Uluslararası resmi olmayan kaynaklar

3. Resmi Suç İstatistikleri • Suç istatistiği, “belirli bir zaman ve bölge için suçlar, suçlular, mağdurlar ve ceza adalet sisteminin tepkileri üzerine bilgiler içeren düzenli ve sistematik toplama, düzenleme, karşılaştırma ve bir sayı değerinin çok veya az kamuya yayılması” ile oluşur (Demirbaş, 2010:71). • Resmi istatistikler de “çeşitli idari bölgeler (yerel veya ülke çapında) üzerine, sosyal kontrolün çeşitli mercileri vasıtasıyla (polis, mahkemeler, cezanın tecili, ceza infazı) ve ceza muhakemesinin çeşitli aşamaları içinde (ihbar, yargılama ve mahkumiyet, tecil, cezaevinde bulunma) oluşturulur” (Demirbaş, 2010:71).

4. Resmi suç istatistiklerinin kullanımı • Resmi sosyal kontrol mercilerinin (polis, mahkemeler, savcılık, ceza infaz kurumları) çalışmalarını ortaya koymak, bu organların iş yükü üzerine bilgi verir, • Bilimsel araştırma yapma imkanı sağlar, suçluluğun ortaya çıkışına dair teori ve hipotezlerin gelişimine imkan sağlar, • Suçun maliyetinin hesaplanmasına yardımcı olur, • Ceza adalet sistemine ve yeni ceza kanunlarının hazırlanmasına hizmet eder, mevcut sistemin etkinliğinin tespit edilmesine yardımcı olur. Kaynak: Demirbaş, 2010:72

5. Türkiye’deki resmi kaynaklar • Emniyet Genel Müdürlüğü: Terör, asayiş, trafik suçları www.egm.gov.tr • Türkiye İstatistik Kurumu: Adalet istatistikleri, Güvenlik birimine gelen ve getirilen çocuk istatistikleri, Ceza İnfaz Kurumu İstatistikleri www. tuik.gov.tr • Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü: Adli istatistikler www. adlisicil.gov.tr

6. Suçluluk ve Karanlık Sayılar • Yasal suçluluk: Mahkemelerce karar verilen hükümlerin tamamı • Görünen suçluluk: Soruşturmaya yetkili adli ve polis birimlerinin bilgi sahibi olduğu suç olaylarının tamamı • Gerçek suçluluk: İşlenen suçların tamamı (Gassin’den (1998: 101) akt. Polat ve Gül, 2011: 10)

7. Suçluluk ve Karanlık Sayılar • Resmi suç istatistikleri, gerçek suçluluğu değil yasal ve görünen suçluluğu ölçmektedir. • Karanlık sayılar: Gerçek suçluluk ile bilinen suçluluk arasındaki fark.

8. Polis İstatistikleri • Polis istatistikleri, “ihbar ve şikayet üzerine tespit edilen, adli veya idari makamlarca araştırılması istenen ve polis birimlerinin kendi çalışmaları neticesinde ortaya çıkarılan olaylara ilişkin istatistiklerdir” (Polat ve Gül, 2010:12). • Polisin sorumluluk bölgesinde meydana gelen terör, güvenlik, asayiş, kaçakçılık olayları, trafik kazaları ile polisin operasyonel faaliyetleri ve meydana gelen doğal afetlere ilişkin bilgiler EGM Ana Komuta Kontrol Merkezi (AKKM) Dairesi Başkanlığı bünyesinde toplanmaktadır (Polat ve Gül, 2010:12).

9. Kaynak: Polat ve Gül, 2011:12 Diğer cezai suçlar ve idari yaptırım gerektiren fiiller Bireyin maruz kaldığı suçlar Kabahatler Mağdursuz suçlar Trafik suçları Bildirilmeyen Bildirilen Diğer kurumlar Polis Suç İstatistiği POLİS SAVCILIK DÜZEYİ İdari yaptırımlar Takipsizlik Diğer Kamu davası

10. Polis İstatistikleri – Sınırlılıklar 1 • Polis sorumluluk bölgesinde—il ve ilçe merkezlerinde—meydana gelen suçları kapsar. • Sadece görünen suçluluğu ölçmektedirler. • Kamu veya özel diğer kurum ve kuruluşların tespit ettiği, bireylerin doğrudan savcılığa bildirdiği veya savcılığın resen müdahale ettiği suçları içermez. • Suç oranlarının artışı (ya da bazı bölgelerde fazla olması), sanıldığı gibi suçla mücadelede görevli organların etkinliğinin düşük olduğunu değil, aksine yüksek olduğunu gösterebilir (örn., polisin halka yakın olması, bölge sakinlerinin sosyo-kültürel düzeyi).

11. Polis İstatistikleri – Sınırlılıklar 2 • İstatistikler, makro düzeyde kitleler hakkında bilgi verir fakat kişilerle ilgili şüphelilerin yaş, cinsiyet, uyruk gibi özellikleri dışında (sosyalleşme alanları gibi konularda) ayrıntılı bilgi vermez. • Olay formlarının değiştirilmesi geçmişe yönelik karşılaştırılma yapılmasını zorlaştırır, suç trendlerinin incelenmesini sınırlandırır. • Bazı suç tanımlarının değişmesi, geçmişe yönelik inceleme yapılmasına izin vermez. • İstatistikler, metodolojiden ve veri girişinden kaynaklanan eksik ve yanıltıcı bilgiler sunabilir.

12. Polis İstatistikleri – Sınırlılıklar 3 • Polis, ihbar ve şikayetlere ilişkin tüm olayları kayıt altına almaktadır fakat soruşturma sonucu ihbar ve şikayetlerinin yanlış olduğu durumlar ortaya çıkabilir. • İstatistiklerde belirtilen suçlarda henüz kişilerin suçluluğu kesinleşmemiştir. • İstatistikler suçun işlenme şekline göre olan farklılıkları (örn., ani, tasarlayarak), suçun saikleri açısından farklılıkları (örn., maddi menfaat, ani öfke, psikolojik rahatsızlık), suçun manevi unsurundan kaynaklanan farklılıkları (örn., kast, taksir) yansıtmaz.

13. Polis İstatistikleri – Sınırlılıklar 4 • Sistematik olarak takip edilen ve yakalanma riski yüksek suçları işleyen kişilerin şüpheli grubunda bulunması olasılığı daha yüksektir. Dolayısıyla bu istatistikler, failler hakkında yanıltıcı bilgiler sunabilir. • Türkiye'de kolluk güçlerinin tek bir istatistik kayıt sistemi yoktur. Kurum içinde bile farklı birimler farklı suç kayıt metotları kullanmaktadır. • Veri girişi yapan memurlar, suç tanımlarını yanlış değerlendirebilir (örn., hırsızlık mı yağma mı). • Aynı olay içerisinde birden fazla şüpheli ve birden fazla suç fiili söz konusu olduğunda tek suç kaydedilmektedir.

14. Polis İstatistikleri – Sınırlılıklar 5 • Bir ilde olaya karışan faillerin bir başka ilde yakalanması halinde, ikinci veya üçüncü illerde yapılan paralel soruşturmalarda aynı olaya yeni suç numaraları verilmektedir. • Polis istatistikleri, suç tespit yetkisine sahip diğer kurumların (örn., Adli kurumlar, Gümrük Muhafaza Müdürlükleri, Gelir Müdürlükleri, Sosyal Sigorta Kurumu, İl Tarım Müdürlükleri, İl Sağlık Müdürlükleri, Devlet Demiryolları, Belediyeler) istatistiklerini pek hesaba katmadığından suç konusunda sınırlı bir ölçüm aracıdır. Kaynak: (Polat ve Gül, 2010, Sokullu, 2010)

15. Türkiye’nin Suç Haritası 100,000 kişi başına düşen hırsızlık olayları, EGM 2004-2006

16. Adli İstatistikler • Adli istatistik: "Suç anından itibaren başlayan ve kararın kesinleşip mahkum kişi hakkında bir ceza fişi tanzimi suretiyle adli sicile geçirilen ana kadarki süreci sayılarla belirlemeye çalışan istatistik biliminin bir alt dalı olarak tanımlanabilir" (Özkan ve Songür, 2005:227 akt. Polat ve Gür, 2011:24). • Adli istatistikleri, genel olarak savcılık, mahkeme ve ceza infaz kurumlarına ait istatistikleri içerir. • Savcılık tarafından tutulan istatistikler: Takipsizlik kararları, kamu davası açılan dosyalar, faili meçhul dosyalar ile yetkisizlik, görevsizlik ve birleştirmelere ilişkin kararları kapsar. • Mahkemelere ilişkin istatistikler: Mahkemelerde sonuçlanan davaların sanıklarına ilişkin karar türleri ile mahkemelerden gelen ve çıkan davalara ilişkin istatistiklerdir. • Cezaevi istatistikleri: Ceza İnfaz Kurumlarından gelen hükümlü ve tutuklulara ilişkin kayıtlardan oluşur.

17. Adalet İstatistikleri • Adalet istatistikleri: Mahkemeye intikal etmiş olan suçlarla ilgili olarak tutulan istatistiklerdir. • Polise intikal etmiş olan suçların çoğu mahkemeye gelmeden eleneceğinden dolayı Adalet istatistiklerinde görünmezler. Bu eleme yer ve zamana göre de değişiklik gösterebilir. • 1937 yılından beri her yıl yayınlanmaktadır. Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol gereği TÜİK tarafından derlenen bilgiler yıllık olarak yayınlanmaktadır. • Mahkeme istatistikleri, suç grubuna, yaşa ve verilen ceza ve tedbirlere göre mahkumiyet kararlarını içerir.

18. Cezaevi İstatistikleri • Cezaevi istatistikleri: Hürriyeti bağlayıcı cezaya hüküm giyip, infaz için cezaevine girenler ve tutuklular ile ilgili istatistiklerdir. • 1 Ekim 2000 tarihi itibariyle cezaevlerinde 45,150 hükümlü, 774 hükmen tutuklu ve 26,671 tutuklu olmak üzere toplam 72,595 kişi bulunmaktayken, 21 Aralık 2000 tarih ve 4616 sayılı Af Kanununun uygulanmasıyla bu sayı 31 Aralık 2000 tarihi itibariyle 50,628’e inmiştir. • 31 Aralık 2010 tarihi itibariyle cezaevlerinde 76,398’i hükümlü, 40,526’sı tutuklu olmak üzere 116,924 kişi bulunmaktadır.

19. Kaynak: TÜİK, Ceza İnfaz Kurumu İstatistikleri, 2006

20. Kaynak: TÜİK, Ceza İnfaz Kurumu İstatistikleri, 2010

21. Kaynak: TÜİK, Ceza İnfaz Kurumu İstatistikleri, 2006

22. Kaynak: Polat ve Gül, 2011:26 TOPLUM İlk defa suç işleyenler Tespit Tekrar suç işlemeyenler Mükerrer suçlular Suç fiilleri Soruşturma Polis, jandarma, ilgili kurumlar Tespit edilmeyen ve bildirilmeyen suçlar Suç niteliği taşımayan fiiller Savcılık Kovuşturma Takipsizlik, faili meçhul Mahkemeler Beraat, davanın düşmesi, diğer kararlar Ceza İnfazı İnfaz İnfaz kurumları Tahliye Toplum

23. Uluslararası resmi suç istatistikleri • Uluslararası Polis Teşkilatı (Interpol), 1952’den beri üye ülkelerden topladığı suç istatistiklerini 2006 yılına kadar yayınlamaktaydı. • Birleşmiş Milletler (BM), 1970’lerden beri üye ülkelere anketler göndererek elde ettiği verilerle suç trendlerini ve ceza adalet sistemlerinin işleyişini incelemektedirler. 2012 yılı içinde 12. dalgası yürütülmektedir. (UN Surveys on CrimeTrendsandtheOperations of CriminalJusticeSystem) • Avrupa Konseyi, 1999’dan beri üye ülkelerden suç ve ceza adalet sistemlerine ilişkin istatistikler toplamakta ve «EuropeanSourcebook of CrimeandCriminalJusticeStatistics» adı altında yayınlamaktadır.

24. Uluslararası Suç İstatistikleri Uluslararası resmi suç istatistikleri, uluslar arası karşılaştırma yapma imkanı sağlar; ancak kanunlar ve yargılama sistemlerindeki farklılıklar yüzünden gerçek bir karşılaştırma yapmak çok zordur: • Suç tanımlarında ve farklı suç türlerinin sınıflandırılmasında farklılıklar, • Suçların sayımı, kodlanması ve kayıt sistemlerindeki farklılıklar, • Mağdurların veya tanıkların suçu bildirme davranışında farklılıklar.