240 likes | 864 Views
UFUNDISHAJI WA FASIHI. Nini fasihi ? Ni sanaa inayotumia lugha ambayo inamzungumzia binaadamu na mazingira yake . suali. Unafikiri kuna umuhimu gani kufundisha fasihi mashuleni ?. Umuhimu wa fasihi. Kuwawezesha wanafunzi kufichua ukweli na kupata maarifa yatokanayo na maisha ya wengine .
E N D
UFUNDISHAJI WA FASIHI Ninifasihi? Ni sanaainayotumialughaambayoinamzungumziabinaadamunamazingirayake.
suali • Unafikirikunaumuhimuganikufundishafasihimashuleni?
Umuhimuwafasihi • Kuwawezeshawanafunzikufichuaukwelinakupatamaarifayatokanayonamaishayawengine. • Kuamshahamunaudadisikatikakuwaelewawatuwenginenakujielewawaowenyewepia. • Kuendelezanakudumishautamaduni • Kuwapawanafunzimbinunamitindombalimbaliyakujieleza • Njiayakujiburudisha • Kujengamisimamomipyakatikamaisha
suali • Unafikiri mambo ganimuhimuyanahitajikuchambuliwakatikausomeshajiwafasihi?
Mambo yakuchambuakatikafasihi • Maudhui (lengo la msanii) • Fani (muundo, mtindo, wahusika, mandhari,lugha,…)
Ufundishajiwariwayanatamthilia Mambo yakuchambuakatikariwayanatamthiliani : • kisa (jumlayamatendoyote) • mtindo (jinsiyamasimulizi) • wahusika (ainanahudumazao), • mandhari (mazingirakatikamasimulizi), • matumiziyalugha, • dhamira (kiini au chimbuko la kisa).
Inaend. • Ufanisiutatokananamatayarishoyamwalimunavifaaalivyoviandaa • Wanafunzilazimawashirikishwekatikahatuazote.
UFUNDISHAJI WA USHAIRI Hatuazaufundishaji • Hatuaya kwanza niKuchaguashairi • Pili,Kujuamadhumuniyakusomashairihilo (kutajalengo) • Tatu, Usikilizajiwashairi (shairilisomwemarambili au tatu, lisomwenamwanafunzi, mwalimu au kinasasauti.) Kablayauchambuzikuanzakuwenamazungumzoyajumlayanayohusumaudhuiyashairi)
Inaend. • Hatuayanneniyauchambuziwashairikutokananamadhumuni/malengoyaufundishajiyaliyotolewa. Uchambuziwavipengelembalimbaliuendeleekwanjiayamjadala (Kuwenavipengelemahsusivinavyochambuliakulingananakiwango cha wanafunzi)
Inaend. • Hatuayatanonayamwishoniyamazoeziambayoyataendasambambanamadhumuniyasomo. Mf wamazoeziwaandikeinshajuuyaumuhimuwa... (ikiwalengonikuelewadhamira), waigizesehemuyaushairi (ikiwalengonikuelewautamaduni, tabia, waandikeinsha au ushairikuhusu...(ikiwalengonikutunga au kueleza), Kuelezamaudhuiyashairi au ubetifulanikwalughayakawaida (ikiwalengonimaudhuiyashairi).
Inaend. • (namnayakutathminiitategemeanamalengo, ikiwaniuchambuziwafaniunawezakuwapashairijenginewachambuelugha, fani, muundo, mtindo, nk)
Ufundishaiwafasihisimulizi UFUNDISHAJI WA HADITHI • Hadithizifundishwekwanjiayakutambwa(masimulizindiomsingimkuuwafasihisimulizi) • Vifaaviwepokamavinasasauti au mwalimumwenyeweanawezakuwamsimulizihivyohuwaametumikakamanikifaa cha kufundishia. • Uchambuziufanywekwakuangaliauwasilishajiwenyewemfanowahusika, lugha, muundo, ujumbekilainapowezekana. • Mazoeziyafanywekwakuzingatiamalengo. Mf kuwatakawanafunzikukusanyanakutungahadithimbalimbalinakuzisimulia, kuigizahadithizilizosimuliwa, kuzibadilikuwamethali. (unawezakuwatakawatungehadithiinayoongozwanamethalifulani-tathminipiainategemeanalengo la ufundishaji).
mwisho (KWA JUMLA) • Usimuliaji (story telling)namaigizondionjiazinazopendekezwakatikaufundishajiwafasihisimulizi. • Hatahivyo, mwalimuanawezakufundishatanzunyenginezafasihisimulizikamamethali, vitendawili, nyimbo, ngonjera, nkkwakufuatahatuazinazolingananaufundishajiwatanzunyengine, au katikahaliambayoanahisiitawashirikishawanafunzinakufikialengo. • Jambomuhimu la kuzingatianimalengo, uwasilishajinanamnayakutathmini.
MFAnowahadithi FISI AADHIBIWA • HapozamanikatikambugayaRijeniwanyamawadogowalikutanakwasirikujadiliuovuwaFisi. WalikutanakwasirikwasababuwalijuawanyamakamaSimba, Chui naFisiwalikuwanahamukubwayakuwashambulianakuwala. Swalaalikuwakiongoziwamkutanonaakawaambiawenzake, “Jamani, uonevuumezidi. JumalililopitawatotowawiliwaKongoniwaliliwana Chui, tena Chui alisemahakushiba. AlitakasanaamshikeKongoniamle, lakiniKongonialiwahikukimbia. JuzimwananguAmeliwanaFisi. Nilimpigatekejichonilakiniakatakakunitafuna, nikakimbia, sasatufanyeje?”
inaend • Basiwanyamawalijadilikwauchungunakwamudamrefu. Wotewalitakasana Chui naFisiwauaweharaka. Tatizolaokubwalilikuwajinsiyakuwauwa. Wenginewalishauriwaovu wale wategewemitegoyakambabaadayewapofuliwe. Hatahivyoilionekananihataribado. Hatimaesunguraakatikisamasikioyakenakusema, “Kuwauwaniachienimimi. Nipenisikusabanitawaelezanakuwaoneshanitakachofanya.” BasimkutanoukafungwanakumkubaliaSunguraafanyekazihiyo. UsikuulipoingiaSunguraalikokamotonjeyanyumbayake. Moto ulipokoleavizuriakatiajiwemojandaniya ule moto. Jiwehilolilikuwanaukubwawampirawatenisi. SunguraakaongezakunimekonihalafuakaendakumtafutaFisipangonimwake.
inaend • Sunguraalipofikamlangonimwapangoakasema, “hodikwamzeeFisi!” Fisialifurahimoyoni, kwasababualijuailesautiyaSunguranaalijuakuwaSunguraangewezakuwachakulachake. Fisihakujibuharaka. KwahiyoSunguraakasogeamlangoninakubishatenahodi. HapondipoSunguraalipojikutamakuchanimwaFisi! Sunguraakaonakifowaziwazi .Sunguraakamwambia “rafikiyangumzeeFisivipileo? Nakuleteahabarinzurihalafuunanikamata!” Fisiakasemamimininanjaayasikunnehalafuunileteehabarinzurigani? “Wewenirafikiyangu” Sunguraakampoza , “hatakamautanilahutashiba. Mimi nimekujanikukaribishekwangu. Hukonyamanitele.”
inaend • FisialifurahinakuchekahukuakimwachiaSungura . “Hayaongozanjia. Tenauongezemwendo, sio ule mwendowakowasisimizi”. SunguranaFisiwalifikakwaSungurahuku mate yanamtokaFisimdomonikwahamuyanyama. HapoSunguraakapangavitimbivyakeakasema, “mzeefisinyamaziponyingilakinihizininyamazatambiko. Kwadesturizakwetumnofuwa kwanza nitakulishamimimwenyewe, mradiulalechalinaufumbe macho”. Baadayahaponyamanyengineutakulakwamikonoyako.” KablaSungurahajamalizaFisialikwishalalachali, nakufunguamdomonapiakufumba macho.
Inaend. • Sunguraalichekakimoyomoyoakatwaakibanio, akabanalilejiwe la motonakulitumbukizamdomonimwaFisi. KwakuwaFisialikuwaamejiandaakumezanyama , alilimezajiweharakasana. Looo! Fisialiunguakoo, kifuanatumbo. Fisialibiringikaakiliasananakujitupahukunahukohadiakakataroho. • (Kutoka, Kiswahili 2 - Kidato cha Pili,TaasisiyaElimu, Oxford University Press, Dar Es Salaam, 1996, uk 5-6.)