بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم • موضوع: • روش تحقیق و مقاله نویسی • مدرس: حامد پوررستمی • هیئت علمی دانشگاه تهران- پردیس قم • purrostami@ut.ac.ir

2. ای مهر طلوع کن که خوابیم همه در هجر رخت در تب و تابیم همه هر برزن وبام از رخت روشن و ما خفاش وشیم و در حجابیم همه

3. تعریف و تببین کار و اهمیت آن • تعریف: اين كلمه، مانند كلمة‌ «حق» از ريشة «ح ق ق» است. اين ريشه به معني ثابت، استوار و مطابق با واقع است. بنابراين، «تحقيق» در لغت، به معني كشف حقيقت و رسيدن به كنه يك امر است. • تحقیق: مواجهه حقیقت جویانه با واقعیتهای طبیعی و قراردادی • تحقيق عبارت است از پردازش روشمند اطلاعات در حوزه‌اي خاص، كه به نو‌آوري مي‌انجامد • تحقيق، کوششی روشمند برای پاسخ‌گويی به مسأله‌های علمی است که منجر به نوآوری و پيشرفت علم می‌شود. • اهمیت: • خلق را تقلیدشان بر باد داد ای دو صد لعنت بر این تقلید باد. مولوی • سخن گفتن جنایت است، تحقیق آنرا را مباح می کند.خواجه عبدالله انصاری، طبقات الصوفیه، ص339 • موضوع بحث: • روش تحقیق و مقاله نویسی براساس محیط document map word و انتقال فیش و مهندسی آنها در این محیط (همراه با تدوین یک مقاله). ر.ک: محیط جهت آشنایی و کار تا جلسه آینده • نکات: • با یادگیری فنون و روشهای تحقیق نوین و الکترونیکی، می توان روش تحقیق دستی و قدیمی را هم آموخت اما با روش تحقیق قدیمی، نمی توان به روش تحقیق نوین و ابزارهای آن دست یازید. • از تحقیق مقلدانه تا تقلید محققانه

4. مراحل تحقیق و تهیه یک اثر علمی • طرح: انتخاب و تبیین موضوع - مهندسی و شاکله بندی آن • اجرا: شناسایی منابع- فیش برداری(تتبع به عنوان یکی از اضلاع تحقیق)- تجزیه و تحلیل داده ها - مرتب کردن و ساماندهی آنها • گزارش: نگاشتن اثر با روش و ساختار استاندارد و فنی

5. مراحل تهیه مقاله از منظر کارل اسلید • انتخاب موضوع • تهیه فهرست منابع • یادداشت بردای از منابع • تدوین چارچوب تحقیق(تعیین ساختار مقاله و عنوانهای آن) • تهیه پیش نویس مقاله • بازنگری و ویرایش مقاله • آماده کردن نسخه نهایی ر.ک: کارل اسلید، سبک و شیوه ص27 به نقل از روش تحقیق، نکونام، ص51

6. مرحله اول انتخاب موضوع و تبیین مساله تحقیق طرح گزینش، طراحی و تشریح روشهای کار مرحله دوم گردآوری اطلاعات و داده‌ها مرحله سوم اجرا طبقه‌بندی و تجزیه و تحلیل و تفسیر داده‌ها مرحله چهارم تدوین گزارش تحقیق مرحله پنجم گزارش

7. انواع مقاله 1)تحقیقی: ارائه نظریه و یافته ای نوین 2)تحلیلی: پرورش یا نقد یا توسعه نظریه ای با استفاده از یافته ها و پژوهشهای دیگران 3)مروری: مرور، توصیف و ارزیابی یک نظریه در آثار و آراء 4) گردآوری: گردآوری و انعکاس آرای گوناگون درباره یک موضوع خاص انواع مجلات علمی: تخصصی- ترویجی- پژوهشی – ,… ISI –ISC

8. 1)طرح 1)انتخاب موضوع و عنوان 2)پی ریزی طرح اولیه ( نقشه راه) 1)انتخاب موضوع و عنوان • تفاوت موضوع با عنوان موضوع: آنچه که پیرامون آن تحقیق و بررسی صورت می گیرد عنوان: عبارتی که عینا و مشخصا در ابتدای مقاله یا رساله می آید • منابع انتخاب موضوع • تاملات و مطالعات دانشجو، مشاوره با اساتید و محققان، بررسی تحقیقات میدانی و مشکلات و معضلات فراروی جامعه، بررسی فراخوان همایشها و جشنواره ها(ر.ک: نمونه فراخوانها)، بررسی نشت ها و میزگردهای مراکز علمی و پژوهشی، بررسی پایگاها و مراجع اینترنتی

9. نکاتی پیرامون موضوع مقاله • به روز بودن و مبتلا به بودن • پاسخگوي خلأهاي معرفتي بودن • پاسخگوي نيازهاي اجتماعي و جهاني • محدود و دارای دامنه مشخص بودن و ضرورت تناسب با نوع تحقیق(مقاله، پایان نامه و..) • مساله محور بودن • نکاتی پیرامون عنوان مقاله • تكراري نباشد، • تطويل بلاضرورت نداشته باشد، • عدم ابهام و نارسايي و ناظر به محتوا بودن، • خطابي يا شعرگونه نباشد. • عدم استفاده از عباراتی مانند"آشنايي با"، "نگاهي به"، "درآمدي بر" و امثال آنها در ابتدای عنوان، • ناظر به مساله بودن • مثال: تحقیقی پیرامون عقل و علم تعامل عقل و علم در روایات اهل بیت (ع)

10. از موضوع محوری تا مساله محوری 1-1) اثر موضوع محور: تحقیق و گردآوری داده پیرامون یک موضوع بدون در نظر گرفتن سوال اصلی و فرعی مثال: معانی صبر در روایات- بررسی عقل در فلسفه – اصول مدیریت از منظر اسلام – بررسی احادیث مهدویت در جوامع روایی متقدم اهل سنت – یا در صحیح بخاری نکته: ممکن است در دل یک تحقیق موضوع محور، به چند مسئله و سوال بنیادین پاسخ داده شود. 1-2)اثر مساله محور: تحقیق و پژوهش بر اساس شکل گیری یک مسئله با فرضیه معین؛ مثال:کیفیت تعامل عقل و علم در اندیشه شیعه؟ فرضیه:(ممکن است فرد عالم باشد ولی در عین حال جاهل اما اگر عاقل باشد دیگر جاهل نیست ولو علم کمی داشته باشد). بدون فرضیه نامعین؛ مثال: علت شهرت و رواج مکاتب چهارگانه اهل سنت چیست؟ فرضیه = ؟

11. فرق سوال با مسئله سؤال: بر اثر جهل و ندانستن ايجاد مي‌شود. پاسخ‌گويي به آن با رجوع به افراد و يا منابع امكان‌پذير است. مجهولي است كه فرد، پاسخ آن را نمي‌داند. مسأله: بر اثر دانستن كلية اطلاعات موجود در يك زمينه ايجاد مي‌شود. براي يافتن پاسخ آن، مراجعه به افراد و يا منابع ديگر، سودي ندارد. مجهولي است كه جامعة علمي به آن نپرداخته است و پاسخ آن را نمي‌داند. فرآيند پاسخ‌گويي به سؤال‌ها، نوعي آموزش است؛ در حالي كه فرایند پاسخ‌گويي به مسأله،‌ پژوهش و تحقيق است. مثلا جریان افتادن سیب از درخت زمانی مساله بود اما حالا دیگر ممکن است یک سوال باشد.

12. فرضیه : پاسخ اولیه و اجمالی به مساله تحقیق نقش فرضیه در انجام تحقیق: 1)مطالعه منابع و ادبیات مربوط به موضوع جهت‌دار شود. 2)پژوهشگر را نسبت به جنبه‌های موقعیتی و معنی‌دار مساله پژوهش حساس‌تر می‌نماید. 3)فرضیه باعث می‌شود تا محقق مساله پژوهش را بهتر درک کرده و روشهای جمع‌آوری اطلاعات را بهتر تعیین نماید. 4)فرضیه چارچوبی را برای تفسیر اطلاعات جمع‌آوری شده و نتیجه‌گیری از آن ارائه می‌دهد.

13. شاخصه های یک طرح مطلوب • ارائة فرضیة جدید، نقد جدید و حرفی جدید • پاسخ به شبهة ای نو • پاسخی نو به شبهه • اقامه دلیلی جدید برای ادراک و اثبات مدعا مثلا ارائه دلیلی نو برای معاد جسمی یا برای ضرورت وجود معاد • تبیین مبنا و اصلی جدید در منطق کشف دین • پردازش قاعده یا ضابطه‌ای نو • به روز بودن و مبتلا به بودن • پاسخگوي خلأهاي معرفتي بودن • پاسخگوي نيازهاي اجتماعي و جهاني

14. تمرین: انتخاب موضوع و عناوین پژوهشی استاندارد و مطلوب مثال: راهکارهای رعایت عدالت در نظام پرداخت و جبران خدمات مثال: آسیب شناسی اخلاق اقتصادی در الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی مثال: آسیب شناسی اخلاق اداری در الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی مثال: رسالت رسانه زمینه ساز در مواجهه با دجال آخرالزمان مثال: تعامل عقل و علم در منظومه معرفتی شیعه یا روایات اهل بیت علیهم السلام