آناتومی

1. موسسه آموزش عالی شهاب دانش قم آناتومی سیدفرید موسوی پور بهمن 1392 منبع: سایت ایران ارتوپد و با تشکر فراوان از دکتر مهرداد منصوری

2. سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری • سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن می‌توان سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش DEXA است.

3. DEXA • که مخفف عبارت Dual Energy X-ray Absorptiometry است روشی است که از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده میکند. در این روش از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده می‌شود.

4. سنجش تراکم استخوان • مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج می‌شود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری می‌شود. هرچه تراکم استخوانی بیشتر باشد ( به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خالی ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را می‌دهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده می‌رسد.

5. سنجش تراکم استخوان • اشعه دریافتی توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل می‌شود. استفاده از دو منبع اشعه ایکس به منظور دقیقتر کردن اندازه گیری است.

6. چگونگی سنجش تراکم استخوان • دو نوع دستگاه اسکن برای سنجش تراکم استخوان وجود دارد: • 1- اسکنر های مرکزی • 2- اسکنر های محیطی • در دستگاه های اسکنر مرکزی تراکم استخوان های مرکز بدن یعنی ستون مهره و لگن بررسی شده و در دستگاه های اسکنر محیطی تراکم استخوان های محیطی تر مانند مچ دست، مچ پا و انگشتان بررسی می‌شود.

7. چگونگی سنجش تراکم استخوان • در اسکنر های مرکزی ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز می‌کشد. از او خواسته می‌شود که در حین انجام تست بی‌حرکت باشد. • سپس دتکتور یا اسکنر Scanner دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف می‌تاباند.

8. چگونگی سنجش تراکم استخوان • این استخوان معمولاً ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن است. این استخوان‌ها محل هایی هستند که بیش از بقیه استخوان ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی می‌شوند. اسکن یا سنجش تراکم حدود 20-10 دقیقه به طول می‌انجامد.اسکنر های محیطی کوچکتر و سبکتر بوده و استفاده از آنها راحت تر است.برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد.

9. کاربردهای سنجش تراکم استخوان • از این روش تصویربرداری بیشتر در کسانی استفاده می‌شود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد ولی می‌تواند موجب افزایش احتمال خطر شکستگی استخوان شود. پس در افراد زیر توصیه می‌شود که از تست دانسیتومتری استخوان یا سنجش تراکم استخوان استفاده شود.

10. کاربردهای سنجش تراکم استخوان • بروز شکستگی بعد از یک ضربه خفیف • ایجاد قوز در کمر به علت شکستگی های مکرر مهره • مصرف کورتون به مدت طولانی ( مصرف این دارو موجب پوکی استخوان می‌شود) • بروز یائسگی زودرس در سنین کمتر از 45 سال • آمنوره یا قطع پریود های قاعدگی قبل از یائسگی به مدت بیش از یکسال • وجود بیماری های همراه با پوکی استخوان مانند روماتیسم مفصلی • سابقه وجود شکستگی لگن در خانواده مادری • کم بودن شدید وزن بصورتی که BMI کمتر از 19 باشد

11. اسکن رادیوایزوتوپ یا اسکن استخوان • اسکن استخوانی که به آن اسکن رادیوایزوتوپ Radioisotope scan، اسکن رادیونوکلاید Radionuclide scan یا سنتی گرام Scintigram هم می‌گویند نوعی روش تصویر برداری است که می‌تواند کمک فراوانی به تشخیص بسیاری از مشکلات استخوان ها بخصوص عفونت های استخوانی و تومورهای استخوانی بکند.

12. چگونگی کاربرد اسکن رادیوایزوتوپ • در این روش تصویربرداری مقادیری از یک ماده رادیواکتیو به بیمار تزریق می‌شود. نوع ماده رادیواکتیو استفاده شده متنوع است و انتخاب آن بسته به این‌ است که پزشک معالج درصدد تشخیص چه نوع ضایعه ای می‌باشد. از اسکن رادیوایزوتوپ در قسمت های مختلف پزشکی مانند تشخیص بیماری های استخوان، غدد داخلی، بیماری های قلبی، بیماری های ریوی و ... استفاده می‌شود.

13. چگونگی کاربرد اسکن رادیوایزوتوپ • برای انجام اسکن رادیوایزوتوپ ابتدا مقادیر اندکی از ماده رادیواکتیو به بدن بیمار تزریق می‌شود. بعد از تزریق وریدی ماده رادیواکتیو به بدن این ماده در جریان خون پخش شده و در تمام بدن انتشار می‌یابد و هر بافتی مقداری از آن را جذب می‌کند. • بافت هایی که دچار بیماری های خاصی هستند مقدار بیشتری از ماده رادیواکتیو را جذب می‌کنند بطور مثال برای تشخیص تومورهای استخوانی از عنصر رادیواکتیو تکنیسیم استفاده می‌شود.

14. چگونگی کاربرد اسکن رادیوایزوتوپ • تکنیسیم رادیواکتیو در استخوانی که سلول های تومورال داشته باشد بیشتر جذب می‌شود. و یا در عفونت ها استخوان، ماده رادیواکتیو بیشتری در بافت عفونی جمع می‌شود. • پزشک معالج از روی میزان جذب ماده رادیواکتیو در بافت مورد نظر متوجه می‌شود که آیا آن بافت بیمار است یا خیر. ولی به چه طریق میزان تجمع ماده رادیواکتیو در هر بافت مشخص می‌شود.

15. کاربردهای اسکن رادیوایزوتوپ • تشخیص تومور و سرطان استخوان • مشخص کردن اینکه آیا سرطانی که در نقطه دیگری از بدن وجود دارد به استخوان منتشر شده و متاستاز داده است یا خیر. • تشخیص شکستگی های ظریف و بدون جابجایی که در رادیوگرافی ساد قابل دیدن نیستند. • تشخیص عفونت استخوان یا استئومیلیت • تشخیص علت درد استخوان وقتی که هیچ علت دیگری برای آن مشخص نشده است. • تشخیص بیماری های متابولیک مانند استئومالاسی، استئودیستروفی کلیوی،

16. کاربردهای اسکن رادیوایزوتوپ • اسکن رادیوایزوتوپ بیشتر وجود داشتن یا وجود نداشتن ضایعه یا آسیب یا تومور و همچنین محل ضایعه احتمالی را نشان می‌دهد و معمولاً نمی‌تواند نوع دقیق ضایعه استخوانی را مشخص کند. برای بررسی علت بیماری، پزشک معالج از روش های دیگر استفاده می‌کند.

17. پایان قسمت 15