یاور خراطپور 1 مهردادایرانی 2 1-دانشجوی کارشناسی ارشد علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر

1. سمینار تازه های علم تغذیه و اصلاح دام و طیور • یاور خراطپور 1مهردادایرانی2 • 1-دانشجوی کارشناسی ارشد علوم دامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر • 2-استادیار گروه علوم دامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائمشهر • Yavar.kh63@gmail.com چکیده: مطالعاتبی شماری درباره مکمل های آنزیمی در جیره های مرغ گوشتی در جریان است و اسناد و مدارک خوبی از بهبود یافتن عملکرد آن در جوجه های  گوشتی و جیره های قابل استفاده وجود دارد. مکمل های آنزیمی می توانند به برطرف کردن اثرات عوامل ضد تغذیه ایی و بهترکردن مصرف انرژی های جیره واسید آمینه کمک کنند, نتیجه ی بهبود بخشیدن با اجرای آن درجوجه ها است. سطح انرژی متابولیسمی جیره یک عامل راهنما وکلیدی برای رشد سریع جوجه های گوشتی است. افزودن آنزیم ها به ترکیبات جیره برای بهبود بخشیدن انرژی قابل استفاده، به توجه ودقت زیادی از سوی متخصصان تغذیه دام و تولیدکنندگان خوراک دام نیاز دارد. (1995  Fuente et al ) یافته است که افزودن آنزیم به طور قابل توجه و معنی داری  ( AMEn) انرژی متابولیسمی ظاهری تصحیح شده بر حسب  نیتروژن را درجیره جوجه هایی با سن 30 روزگی افزایش می دهد، اما مشاهده نشده است که چقدر در سن 10روزگی افزایش داده است. آزمایش هایی  دیگر توسط (Zanella et al 1999)  نشان داده است که جوجه هایی که یک مکمل جیره با انرژی پایین تر و یک فراورده مولتی آنزیم از آمیلاز ,  پروتئار واکزالانزدریافت کرده اند به رشد یک نواختی همانند جیره با پایه ذرت ، کنجاله، سویا و افزایش پروتئین قابل هضم با 9/2 درصد دست  یافته اند . بهبود بخشیدن سطح انرژی قابل استفاده به نوع آنزیم و مقدار تجویز آن مربوط می باشد، که وابستگی مناسبی درآنزیم های گوناگون با مقدار مشخص و تعیین شده در جیره وجود دارد . همچنین عامل سن نیزدرپاسخ پرنده به مکمل های آنزیمی با جیره پایه جو در رشد و ماده  مغذی  قابل هضم تاثیر داشته است . نتایج بدست آمده نشان می دهد که ماده خشک  قابل هضم  ظاهری به طور خطی کاهش پیدا کرده است  با کاهش سطح انرژی جیره ها در مراحل (Grower , Starter ) ماده خشک قابل هضم ظاهری در همه جیره ها با مکمل آنزیمی افزایش پیدا کرده است. مکمل آنزیمی , ماده  خشک  قابل هضم  ظاهری را در مرغ گوشتی در مراحل ( Grower , Starter و Finisher) بهبود می بخشد. بهترین حالت  بهبودی درجیره هایی  رخ می دهد که دارای  پایین ترین  سطح  انرژی  متابولیسمی باشد. مقدار انرژی متابولیسمی ظاهری با کاهش سطح  انرژی جیره ها به طور خطی کاهش پیدا می کند. مکمل های آنزیمی مقدار انرژی متابولیسمی ظاهری جیره ها را در مراحل (Starter ، grower  ، finisher) بالا می برند. تاثیرافزودن آنزیم بر انرژی متابولیسمی ظاهری برای مرحله (Starter) به طور معنی داری ، نسبت به دیگر مراحل بزرگتر می باشد. پروتئین خام قابل هضم ظاهری با کاهش سطح انرژی جیره ها به طور خطی کاهش می یابد. مکملهای  آنزیمی درهمه جیره ها, پروتئین خام قابل هضم ظاهری (ADCP) را افزایش می دهند. پروتئین خام قابل هضم ظاهری (ADCP ) با افزودن مکمل آنزیمی بهبود می یابد. پروتئین خام  قابل هضم ظاهری (ADCP ) با  مکمل آنزیمی در جیره هایی با سطح انرژی 55/11و Mj/Kg80/11 افزایش می یابند. هر چند که در جیره هایی با  سطح انرژی  55/12 و Mj/Kg 30/12 کاهش می یابد. مباحثه(Discussion): به طور کلی , سطح انرژی  متابولیسمیجیرههایذرت_کنجالهسویابهنشاستهقابلهضم ,  پلیساکاریدهایغیرنشاستهایی (NSP ) و پروتئین مربوطمیشود . (2005 Slominski وMeng)  مشاهدهکردندکهراندمانوبازدهانرژی متابولیسمی در جیره هایی با پایه ذرت, ذرت_کنجالهسویا, ذرت–کنجالهکانولا , وذرت - نخودفرنگیبهترشده استهنگامی که یکمولتیکربوهیدراتاستفادهشدهاست , کهویژگیهاینشاستهقابلهضموکربوهیدراتهایغیرنشاسته رابهبودبخشیدهاست , اماپروتئینخام تحت تاثیر مکمل آنزیمی واقع نشده  است . درگزارشهایگذشته , پژوهشهایرایجدربارهبهبودانرژیمتابولیسمیظاهریومادهخشکقابلهضمجیرههاباافزودنآنزیمناموفقبود.(2005 ; Slominski وMeng )(2003al.Kocher et(ترکیبات اضافی از پکتتیناز, پروتئاز و آمیلاز یافتند که به طورقابل توجهی انرژی متابولیسمیظاهرینیتروژندار (AMEn ) را هنگامی که  بهجیره باپایهذرت - کنجالهسویابا سطحانرژی وپروتئینکمتربهبود  بخشیدندزمانی که به جیره افزودهشدند.  نتایج مشابهیدرپژوهشهای دیگردرجیره هایی با پایه Lupin و جو , گندم (Rotter et al. 19901995 ,Steenfeldt et al 2003 , fuenteet al.). هرچند , ( McCracken  and Quintin 2000( گزارش دادند کهاثرقابلتوجهومعنیداریباافزودنآنزیمدرمحتویانرژیمتابولیسمیظاهریجیره ها وجوددارد. اکنون پژوهش نشان داده است که مقدار انرژی متابولیسمی ظاهری  درجیرههاییباانرژیکمتر, نسبتبهجیرههاییباانرژیبالاتربیشتربهبودمییابد . اینیافتهبانتیجهیهدستآوردهشدهتوسط ( Kocher et al. 2003(مطابقتدارد.بهتر شدن انرژی متابولیسمی ظاهری تنها 54/0 درصد تا 48/1 درصد است برای جیره های  باانرژیبالاتر (30/12 و 55 /mj/kg 12)اما در جیره هایی با انرژی پایین تر 03/2 درصد تا 33/5 درصد است ,کهاینهممانندبهبودیافتنسطحانرژیمتابولیسمیبا مکملآنزیمیتوسط(Cowan et al 1996 ( پیشنهادشدهاست. اظهارشده که مکمل آنزیمی درجیره هایی با سطوح ماده مغذی کم نسبت به مکمل آنزیمی جیرههاییباسطحموادمغذیبالااثراتسودمندبیشتریدارد.گفتهشدهاستکهمکملآنزیمیجیرههاییباسطحمادهمغذیپایینتراثراتسودمندبیشتریدارد. اینموضوعبرایپرورشدهندگانکهانرژی متابولیسمی ظاهری  جیرهها راتا 4-3 درصد فرمولجیره کم کنند قابلاجرااست ,ازاینرویکسودومنفعتیدرهزینهدارد. ( Scott 1996(گزارش داد که مقدار انرژی متابولیسمی ظاهری در سن  8  روزگینسبتبه 14 تا 17 روزگیکمتربود , کهایناشارهمیکندبهظرفیتمحدوددستگاهگوارشدرمرغهایگوشتیجوانکهمیتواندباسنآنهابهبودیابد. (Olukosi et al.2007( مشاهدهکردکه انرژیمتابولیسمی  ومادهخشک , انرژی ونیتروژنباافزایشسنپرندگانافزایشمییابد. آنهانتیجهگرفتندکهجوجههااستفادهبیشتریازافزایشآنزیمدرسنپایینترمیبرندوسهمانزیمهادرمادهمغذیباافزایشسناینجوجههاکاهشمییابد. اثرسندرانرژیمتابولیسمیظاهری ,هر چند, در این پژوهش,همانند گزارش( Fuente et al .1995(مشاهده نشده بود.  امادرصفتسنجوجههایاستفادهشده درآزمایشهاوفرمولهایجیره تفاوتداشت. ظرفیتدریافتگنندگیجوجههادرهفتهاولپسازهچمحدوداست, اما معمولادستیافتنبهپیک (اوج) دریافتکنندگی در هفته دوم زندگی است ( Mahagna and Nir,1996).مقدار معینی از انرژی متابولیسمی ظاهری برای پرندگان درسن 7 یا 8 روزگی به طور قابل توجهی نسبت به سن پس از 14 روزگی آنها  پایینتربود. هرچندکهتفاوتکمترییااختلافقابلتوجهی میانانرژیمتابولیسمیظاهریتعیین شده  در 14 روزگیوتعیینشدهدرسنهایبعدیوجودندارد.   (Lopez and Leeson ,2007 و Olukosi et al.2007) .جالب است که , قابلیت هضم  هریکازماده خشکونیتروژندرسن 13 تا 15 روزگی اندکیبیشتراست.  جالباستکه درمرغهایگوشتیهیبریدیتجاریمشاهدهشدهاست که قابلیت هضم هر کدام از ماده خشک یانیتروژندرسن 13 تا 15 روزگیاندکی درمقایسهباسایرسنهابیشتراست.ایندادههااشاره میکندکهپرندگانمیتوانندبهسن بلوغ ظرفیتوگنجایش گوارشیشاندراوایل مرحلهبرسند. از این  روپرندگاندرسن 11 تا 14 روزگی , 21 تا 24 روزگی ,  و 41 تا 44 روزگی (استفادهشدهدرپژوهشما ) بایستیرشدوبلوغاندامهایگوارشیوقابلیتهضمتغذیهاییبالاداشتهباشند. اجزاءفرمولجیرههمچنینبرنتایجقابلیت هضم موادمغذیمعینشدهتاثیردارد. اجزاءترکیبیاستفادهشده درجیرههایاین پژوهشازچندینمنابعمیباشدکه ذرت , کنجالهسویا, پودرماهی, کنجالهمنداب, گندمسگقرمز ,وسبوسگندمدربردارد.  سبوسگندم , گندمسگقرمزوکنجالهمندابحاویمقادیرزیادتری ازعواملضدتغذیهاییازقبیل ; پلی ساکارید های غیر نشاسته ایی (NSP ) و اسید فیتیک , که اینها توانایی محدود کردن  ماده مغذی قابلهضم رادارنداماآنزیمهامیتوانندآنراکاهشدهند. ایناشارهداردکهفرمولجیرههای (grower و finisher) با پایین ترین انرژی  متابولیسمی ظاهری ( Mj/Kg  11/55 )  محتویبسیارزیاد سبوس گندم استکه اینهمممکناستبهپروتئینخامومادهخشکقابلهضمپایینترکمکبکند. ( Garcia et al.2007(اثبات کرد که میان اسید آمینه قابل هضم در سن 7 و 21روزگی در آزمایش جوجه ها برای بیشتر اسید های آمینه اختلاف وجود نداشت .  بعضی از اجزاء جیره  دربرداشتپودرماهی , وجیرهآنهااسیدهایآمینه قابلهضم بیشتری دراوایل سن در 7 و 21 روزگی داشت. افزون برآن, پودرماهی جیرهجوجهها اثراتمنفی حادبیماری کوکسیدیوزبرنیتروژنتصحیحشدهانرژیمتابولیسمیواسیدهایآمینهقابل هضم را می توانست کم بکند  (al..2006Persia et). منابع: AOAC International. 2005. Official Methods of Analysis. 18th ed. AOAC International, Gaithersburg, MD. Cowan , W. D. , A. Korsbak , T. Hastrup , and P. B. Rasmussen . 1996 . Influence of added microbial enzymes on energy and protein availability of selected feed ingredients. Anim. Feed Sci. Technol. 60 : 311 – 319 . Fuente , J. M. , P. Pkrez de Ayala , and M. J. Villamide . 1995 . Effect of dietary enzyme on the metabolizable energy of diets with increasing levels of barley fed to broilers at different ages. Anim. Feed Sci. Technol. 56 : 45 – 53 . Garcia , A. R. , A. B. Batal , and N. M. Dale . 2007 . A comparison of methods to determine amino acid digestibility of feed ingredients for chickens. Poult. Sci. 86 : 94 – 101 . Kocher , A. , M. Choct , G. Ross , J. Broz , and T. K. Chung . 2003 . Effect of enzyme combinations on apparent metabolizable energy of corn-soybean meal-based diets in broilers. J. Appl. Poult. Res. 12 : 275 – 283 . Lopez , G. , and S. Leeson . 2007 . Relevance of nitrogen correction for assessment of metabolizable energy with broilers to forty-nine days of age. Poult. Sci. 86 : 1696 – 1704 . Mahagna , M. , and I. Nir . 1996 . Comparative development of digestive organs, intestinal dissacharidases and some blood metabolites in broilers and layer-type chicks after hatching. Br. Poult. Sci. 37 : 359 – 371 . Marquardt , R. R. , A. Brenes , Z. Zhang , and D. Boros . 1996 . Use of enzymes to improve nutrient availability in poultry feedstuffs. Anim. Feed Sci. Technol. 60 : 321 – 330 . McCracken , K. J. , and G. Quintin . 2000 .Metabolisable energy content of diets and broiler performance as affected by wheat specific weight and enzyme supplementation. Br. Poult. Sci. 41 : 332 – 342 . Meng , X. , and B. A. Slominski . 2005 . Nutritive values of corn, soybean meal, canola meal and peas for broiler chickens as affected by a multicarbohydrase preparation of cell wall degrading enzymes. Poult. Sci. 84 : 1242 – 1251 . بهبود بخشیدن بازده انرژی مورد استفاده به وسیله مکمل آنزیمی در رژیم غذایی جوجه های گوشتی با سطوح مختلف انرژی متابولیسمی مقدمه: مطا لعات  بیشماریدربارهمکملهای آنزیمی خارجیدرجیرههایمرغگوشتیدرجریاناست واسنادومدارک خوبیازبهبودیافتن بااجرایآندرجوجههای گوشتیوجیرههایقابلاستفادهوجوددارد. مکملهایآنزیمیمیتوانندبهبرطرفکردناثراتعوامل ضد تغذیه ایی  کمککنندوبهترکردنمصرفانرژیهایجیرهواسیدآمینه, نتیجهبهبودبخشیدنبااجرایآندرجوجههااست.(Rotter et al 1990 ; Fuente et al.1995 ; Cowan et al.1996 ; Marguardt et al.1996; Yu et al. 2007). درصنعتطیور , آنزیمهابیشاز 30 سال است که در جیره طیورافزودهشدهاند. سطحانرژیمتابولیسمیجیرهیکعاملراهنماوکلیدیبرایرشدسریعجوجههایگوشتیاست. افزودنآنزیمهابهترکیباتجیرهبرایبهبودبخشیدنانرژیقابلاستفادهبهتوجهودقتزیادیازسویمتخصصانتغذیهدام وسازندگانخوراک دام نیاز دارد.(1995  Fuente et al)یافته است که افزودن آنزیم به طور قابل توجه ومعنیداری(AMEn) انرژی متابولیسمی ظاهری تصحیح شده بر حسب نیتروژنرادرجیره (Mj/Kg13.71VS. 13.45 ماده خشک) جوجه هایی با سن 30 روزگی افزایش می دهد ,اما دیده نشده است که چقدر در سن 10روزگی افزایش داده است.( Rotter et al.1990( اطلاعاتمتفاوتیهمپاسخگویافزودنآنزیمدرجوجههایجوان(AMEn) درمقایسهباخروسهایبالغ(TMEn) انرژی متابولیسمی حقیقی بر حسب نیتروژن - وجود دارد. آزمایش هایی  دیگرتوسط ( Zanella et al 1999( نشان دادهاست که جوجه هایی که یکمکملجیرهباانرژیپایینترویکفراوردهمولتیآنزیمازآمیلاز ,  پروتئارواکزالانزدریافت  کردهاندبهرشدیکنواختیدست یافتهاند , همانندجیرهباپایهذرت– کنجالهسویاوافزایشپروتئینقابلهضم با 9/2 درصد  .  بهبودبخشیدنسطح انرژی قابل استفاده به نوع آنزیم و مقدار تجویز آن مربوط می باشد, که وابستگی مناسبی در آنزیمهایگوناگونبامقدارمشخصوتعیینشدهدرجیرهوجوددارد . تنظیمکردن وفرمولنویسیجیره برپایهمقدارمادهمغذیمعیندراجزایغذاییقابلاستفاده است . ایناجزاءدرجیره ترکیب  شدهوماده مغذیموردنیازراباکمترین قیمتمیدهد. این مسئله برایبرخیازپرورشدهندگاندراستفادهازعاملاصلاحتراکموچگالیانرژیهنگامیقابلاجراست کهآنزیمهااینموادغذاییراشاملمیشوندوافزایش قیمتآنزیمهانیزجبرانمیشود . اینکارممکناست انجام  شودباتعینکردنمقدارانرژی معیندرآنزیم یابهوسیلهکمکردن3 درصد تا 4 درصدانرژیتعیینشده جیره  ( Cowan et al. 1996) .  همچنینعاملسننیزدرپاسخپرندهبهمکملهایآنزیمیباجیرهپایهجودررشد ( Petterson  et al . 1991 ) و ماده  مغذی قابلهضم (Salih et al. 1991) تاثیرداشتهاست . درگذشته , پژوهشگرانتمرکزوفوکوسبیشتریبرای بهترکردنانرژیبهوسیلهآنزیمهایپلیساکاریدی غیرنشاستهایی درمکملهایغذاییبا پایهجو, گندم , چاوداروجودوسر . به جیرههاییبا پایهکنجالهسویا–ذرت  باسطوح مختلف انرژی متابولیسمیوسنپرندگانتوجهکمتری داشتهاند . بنابراینآزمایشهایرایجارزیابیمطالعاتبهبود بازدهانرژیدرجیرهمرغهایگوشتیباسطوحمختلفانرژیمتابولیسمیبامکملهایآنزیمیاست. نتایج: ماده خشک قابل هضم ظاهری: ماده  خشک قابلهضم ظاهریجوجه های گوشتی باکاهشسطحانرژیجیرهها  برای مرحله starter)، Grower)بهطورخطیکاهشپیداکردهاست. ماده خشک قابل هضم ظاهری در همه جیره ها با مکمل آنزیمی افزایش پیدا کرده است. مکمل آنزیمی , ماده  خشک قابلهضم ظاهریدرمرغگوشتیدرمراحل(Grower , Starter و Finisher) به ترتیب از 45/. درصد  به 88/3 درصد و از 87/. درصد به 35/3 درصد واز70/. درصد  به 54/2 درصد رابهبودمیبخشد. بهترینحالت بهبودیدرجیرههایی رخمی دهد کهدارای پایینترین سطح انرژی متابولیسمیبوده است.    ( Mj/Kg  11/ 55) . در اینجا  اثرمتقابلمعنیداری میاناثرسطحانرژی وآنزیم, سطحانرژیومرحلهرشد , آنزیم و مرحله رشد , یا انرژی و مرحله رشدوجوددارد . انرژی متابولیسمی ظاهری(AME): مقدار انرژی  متابولیسمیظاهری با کاهشسطح انرژیجیرههابرایمرا حل ( Starter ، Grower ، Finisher)بهطورخطی کاهشپیدامیکند .مکمل های آنزیمی مقدار انرژی  متابولیسمی ظاهریجیرههارادرمراحل(Starter , grower و finisher ) به  ترتیب 07 /0 به 62/0 درصد ,  15/0  به 56/0 درصد و 12/0 به 43/0 درصد Mj /Kg بالا می برند . جیره با انرژی 55/11 درصد در مراحل ( Starter وfinisher) بامکملآنزیمیبزرگترینبهبودی مقدارانرژی متابولیسمیظاهریرادارند. تاثیرافزودنآنزیمبرانرژیمتابولیسمیظاهریبرایمرحله Starter به طور معنی داری بزرگتر می باشد نسبت به دیگر مراحل ,  وافزودنانزیمبهاندازه Mj/Kg  750 بهبودانرژیبهاندازهMj/Kg   0/62 در پی دارد. در اینجا اثرمتقابلقابل توجه ومعنیداریمیان سطحانرژیمتابولیسمی ومکملآنزیمدرمرحلهرشدوجوددارد. پروتئین خام قابل هضم ظاهری : پروتئین خام قابل هضم ظاهری با کاهش سطح انرژی جیره ها در مراحلStarter)  ، grower(به طور خطی کاهش می یابد.مکملهای آنزیمیدرهمهجیرهها, پروتئینخامقابلهضمظاهری (ADCP )را افزایش می دهند. پروتئین خام قابل هضم ظاهری (ADCP ) با بودن مکمل آنزیمی به ترتیب از31/1 درصد به09/5 درصد برای مرحله  Starter،  از 02/0 درصد به 26/6 درصد برایمرحلهgrower ،  واز 8/0 درصد  به 96/3 درصد برای مرحلهfinisher مرغهای گوشتیبهبود می یابد .  پروتئینخام قابل هضم ظاهری (ADCP) با  مکملآنزیمیدرجیرههاییباسطحانرژی 55/11وMj/Kg80/11 افزایش می یابند. هر چند که پروتئین خام قابل هضم ظاهری در جیره هایی با  سطحانرژی 55/12 وMj/Kg 30/12 کاهش می یابد.در اینجا اثر معنی داری میان سطح انرژی ومکمل آنزیمی درمرحله رشد وجود دارد.