نقش طب گياهي در جامعه بشري امروزي

1. بررسي علمي كاربرد بعضي از گياهان داروئي رايج در طب مردميدكتر تقي قفقازي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان و عضو هيات علمي شركت گل دارو

2. حمايت علمي از شكل گيري فلسفي و درماني طب گياهي در طي30 سال گذشته بطور چشم گيريتوسعه يافتهاست . پايه ريزياين فلسفه از دانش پزشكيمردمي در سراسر جهان ريشه يابيشده به قسمي كه امروزهبا بكار گيرياصول طب مدرناثربخشي گياهان داروئيبه اثبات رسيده و اعتقاد جهاني اين است كهدارو درمانيگياهيعلمي اساس بهداشتخوب،‌پيشگيريو درمان موثر را تشكيل ميدهد

3. در ارتباط با اصول طب عوام لازم است بين طب عوام و طب حرفه اي سنتي تمايزي قائل شويم طب عوام درمان هائي را شامل ميشود كه توسط عوام مجرب كه دكتر طب و يا حكيم مجرب نيستند به اجرا در مي آيد – اسرار طب عوام نسل به نسل انتقال يافته، از والدين به فرزندان و سپس به نوادگان به ارث ميرسد عوامي كه نقش درمان را بعهده دارند مهارت و علم خاص را در درمان ناخوشي ها بكاربرده و به هيچ وجه تحصيلات مربوط به اين رشته را نياموخته اند و از كتب طب استفاده نمي كنند .

4. بكارگيري گياهان در درمان ناخوشي ها با خلقت بشر همزمان است، ‌بشري كه از يك سوء در برابر انواع بيماريهاي ناشناخته و از سوي ديگر در برابر انواع رمز و رازهاي ناشناخته ي طبيعت و انواع مخاطرات ديگر قرار داشته است مردم كره زمين صدها و هزارها گياهان بومي را در درمان ناخوشي ها از زمان قبل از تاريخ بكار مي برده اند اولين مصرف گياهان بعنوان عوامل شفا دهنده كه مورد قبول واقع شده است از روي نقاشيهاي درون غار Las caux در فرانسه كه توسط كربن راديو اكتيو شناسائي شده است از 25000 - 13000 سال قبل ميلاد مسيح شروع ميشود .

5. گياهان طبي در متعلقات جنازه يك مرد يخ زده كه بدن او در كوههاي آلپ در كشور سوئيس منجمد شده است و مربوط به بيشتر از 5300 سال قبل است ديده شده و بنظر ميرسد كه گياهي در درمان انگل هاي يافت شده در روده بكار رفته است .

6. در علم مردم شناسي آمده است كه حيوانات داراي تمايلي هستند كه در هنگام كسالت بدنبال گياهان تلخ مي گردند . درمان كننده هاي بومي اغلب ادعا ميكنند كه علم خود را از مشاهده حيوانات مريض كه غذاي خود را تغييرداده و ترجيحا"‌ گياهان تلخ را مصرف ميكنند و در حالت عادي آنرا مصرف نميكنندگرفته اند. ‌

7. بيولوژيستها شواهدي را فراهم نموده اند كه براساس مشاهده اينكه گونه هاي مختلف حيواني مانند شامپازه ،‌ مرغ ،‌گوسفند و پروانه ها 90%‌ مصرف غذائي خود را از ميوه ها Aframomum melegueta كه بسيار نزديك به گياه زنجبيل است انتخاب ميكنند كه يك ميكروب كش قوي بوده و عفونت شيگلوز و عفونتهاي مشابه را از حيوانات دور ميكند‌.

8. محققين دانشگاه وس ليان اوهايو در امريكا دريافته اند كه بعضي از پرندگان مواد مورد نياز براي ساختن آشيانه خود را ازگِِِِياهانی تهيه مينمايندكه از نظر مواد ضد ميكروبي بسيار غني ميباشند براي اينكه بچه هاي آنها را از باكتريهاي مضر دور ميسازد.

9. حيوانات بيمار علوفه خود را از علوفه هائي جمع مي كنند كه از نظر متابوليت هاي ثانوي مانند تانن ها و الكالوئيدها غني باشند. چون اين مواد شيميائي گياهي داراي آثار ضد ويروس ، ضد ميكروب ،‌ضد قارچ و ضد كرم هستند . بعضي از حيوانات دستگاه گوارش مخصوص دارند كه ميتواند در مقابل سموم گياهي مقاومت نموده و سازگاري پيدا نمايند .

10. براي مثال حيوان Koala ( جانور كيسه دار و تنبل ) ميتواند از برگهاِِي اوكاليپتوس تغذيه كند درحاليكه اين گياه براي اكثر حيوانات سمي مي باشد.‌ يك گياهي كه در حيوان خاصي بي ضرر است ممكنست براي تغذيه در انسان بي خطر نباشد‌.

11. يك حدس منطقي اينست كه اين كشفيات بطور سنتي توسط معالجه كنندگان در قبايل بومي جمع آوري شده و آنها را به ديگران انتقال داده اند .

12. مطالعه روي گياهان داروئي چنانچه از اسناد مكتوب بر مي آيد از 5000 سال قبل شروع شده كه به سومريان مربوط ميشود كه كاربرد پزشكي گياهاني مانند برگ بو ،زيره سياه و آويشن را بخوبي شرح داده اند . مصريان قديم 1000 سال قبل از ميلاد مسيح سير ،‌ترياك ، روغن كرچك ،‌گشنيز، ‌نعناع را جهت آثار درماني آنها بكار برده اند از زمانهاي بسيار قديم مصرف گياهان جهت درمان بيماريها در بين تمام ملل دنيا رايج بوده است

13. دانشمندان ايراني نيز در اين زمينه بسيار فعال بوده قبل از ظهور اسلام و بعد از ظهور اسلام با داشتن دانشمنداني چون ابن سينا و ديگران پيشرفتهاي چشمگير و ارزنده اي ارائه نموده اند .

14. كتاب قانون ابن سينا يکی از اولين فارماكوپه های دنيا به حساب مي آيد و فهرست 800 داروي تست شده گياهان و مواد معدني آورده شده است. در كتاب دوم قانون ابن سينا آثار شفابخش گياهان شامل سنا، ‌روبارب، ‌دارچين و ‌جوزهندي ‌را به بحث كشيده است. همزمان اين پيشرفت ها ، ‌طب عوام نيز به كوشش خود ادامه داده است .

15. قرون پانزدهم، شانزدهم و هفدهم بهترين دوره پيشرفت گياهان داروئي بحساب آمدند . معهذا در هزاره ، دوم ميلاد مسيح موقعيت برجسته نقش گياهان داروئي بعنوان منبع اثرات درماني ضعيف شده و در اين دوره با معرفي داروهاي شيميائي ( اسيد ارسينيك، ‌سولفات مس، آهن، جيوه و گوگرد )‌ با توسعه سريع علم شيمي و علوم فيزيكي همراه گرديد و شيمي درماني بطور وسيع در پزشكي بعنوان سيستم اعتقادي در قرن بيستم رايج گرديد .

16. نقش طب گياهي در جامعه بشري امروزي مصرف گياهان داروئي در درمان بيماريها تقريبا" دركليه جوامع غير صنعتي همه گيرشده است روشهاي چندي در بكار گيري طب گياهي در پايان قرن بيستم پيشي گرفته است مانند سيستم طب گياهي بر اساس منابع يونان و رومي ،‌پزشكي يوناني – طب چين – طب هندوستان (Ayurvedic )

17. بسياري از داروهاي شيميائي كه در اختيار پزشكان قراردارند داراي سابقه طولاني مصرف بعنوان داروهاي گياهي داشته اند مانند ترياك، ‌آسپيرين، ديژيتال و كينين. سازمان بهداشت جهاني حدس زده است كه 80%‌ جمعيت جهان در حال حاضر از داروهاي گياهي براي بعضي نيازها ي اوليه بهداشتي ‌استفاده ميكنند‌. طب سنتي و يا طب عوام از بكارگيري گياهان و عصاره گياهي بهره مند ميشوند .

18. بسياري از گياهان موادي را سنتز ميكنند كه براي حفظ بهداشت در انسان ها و ساير حيوانات مفيد واقع ميشوند اين مواد شامل مواد عطري بوده كه اكثر آنها از فنول يا مشتقات اكسيژنه شده آنها مانند تانن ها تشكيل شد ه اند . بسياري از مواد متابوليت هاي ثانوي هستند كه حداقل 12000 عدد آنها را شناسائي نموده اند . تعدادي كه تقريبا" كمتر از 10%‌ كل را تشكيل ميدهد . در بسياري موارد، ‌اين مواد( بخصوص الكالوئيدها )‌ بعنوان مكانيسم هاي دفاعي گياهي عليه ميكروب و حشرات عمل ميكنند.

19. 3 2 4 3 تحقيقاتوسيعيروي گياهان برايشناختنداروهايجديد و مكمل هاي غذائيدر سالهاياخير انجام شده و در حال انجام است . گياهاني كه توليد كننده مـواد مـوثر براي داروهاي مصرفي هستند بعلت مصرف آنها در طب سنتي مورد توجه محققينقرار گرفته اند. 120تركيب فعال كه از گياهان گرفته شده اندبطور وسيعي در طبامروزي مصرف ميشوند . 80%‌ نشان دهندهيك ارتباط مثبت بين مصرفدرماني امروزي و مصرف سنتيگياهاني استكهاز آنهااستخراجشده اند. بيشتر ازدوسومگونه هاي گياهي در دنيا - حداقل 35000 عددآنها داراياثر درماني هستند وازكشورهاي در حالتوسعه بدستآمده اند

20. با تحقيق و ريشه يابي از سالمندان باتجربه و كساني كه اطلاعاتي از كاربرد گياهان داروئي دارند و در امر مداواي بيماران كوشا بوده و ضمنا" ‌از طبابت علمي بي خبر هستند و به عبارت ديگر طبيب نمي باشند توانستيم به تعدادي از گياهان موثر دستيابي پيدا كنيم كه با برنامه ريزي علمي و تهيه پروتكل هاي تحقيقاتي آثار آنها را بطور تجربي مورد آزمايش قرار داديم .

21. با دامپزشكي در اين باره صحبت شد متوجه شديم چوپانان موقعيكه گله گوسفند و بز آنها مبتلا به انگل روده اي ميشوند دو نوبت در هفته در مزرعه كشت شنبليله آنها را چرا داده و پس از چند روز بهبودي كامل ميبابند . اثر عصاره هيدروالكلي برگ شنبليله را در آزمايشگاه بطور vitro)( in و روي موشهاي آلوده شده به انگل بررسي نموديم - نتايج اثر ضد انگلي گياه شنبليله را به اثبات ميرساند .

22. مردم كوهرنگ و چهارمحال بختياري براي درمان روماتيسم از دم كرده گياهي بنام زرين گياه استفاده ميكنند – زرين گياه از تيره نعناعيان (Dra coceohallum KotshyiBoiss)بمقدار زيادي دركوه هاي اطراف اصفهان و شهركرد به حالت وحشي و خودرو ميرويد .

23. قسمت مورد استفاده آن برگ، گل و ساير قسمت هاي هوائي گياه است. جهت بررسي عصاره هيدروالكلي آن تهيه شده و بطور تجربي روي پنجه موش صحرائي توسط كاراژينان التهاب ايجاد گرديد . پس از درمان كاهش حجم التهاب معيار بررسي قرار گرفت .عصاره زرين گياه بطور موثری التهاب در پنجه موش صحرائی را کاهش ميدهد.

24. دانه هاي شنبليله Trigonella foenum – graecum توسط عوام بمنظور اثر كم كننده قند خون استفاده ميشود كه از اعتبار خاص برخوردار است عصاره هيدروالكلي دانه هاي شنبليله بطور تجربي روي حيوانات ديابتي شده مورد تجربه قرار گرفت كه عصاره اين گياه بطور قابل ملاحظه اي قندخون حيوانات ديابتيك را كاهش ميدهد .

25. در بين عوام شايع است كه اگر بيماران ديابتيك ترياك را از طريق دود كشيدن استفاده كنند قندخون آنها كاهش مي يابد اين موضوع را بطور علمي بررسي نموده و پودر ترياك را عصاره گيري كرده و به موش هاي سالم و ديابتيك شده بطور خوراكي و بطور داخل صفاتي تزريق كرديم در حيوانات سالم و ديابتيك ترياك هيچ تغييري در ميزان قند خون ايجاد ننمود و تحمل آنها را نسبت به گلوكز افزايش نداد . معهذا تجويز تحت حاد عصاره ترياك بمدت 7 روز تحمل حيوانات را در مقابل تزريق گلوكز افزايش داد .

26. مردم اطراف اصفهان بطور كلي براي كاهش قندخون و درمان ديابت اعتقاد دارند كه ته خيار ،‌گشنيز ، توت سياه ، ‌مريم گلي ، برگ درخت گردو ، برگ كرفس ، سير ،‌زغال اخته فرنگي (‌قرقات )‌ پياز،‌ علف هفت بند ، ‌برگ گياه بابا آدم،‌ برگ و ريشه گزنه در درمان ديابت مفيد است. بررسي علمي روي عصاره هيدروالكلي گياهان موردنظر و با بكارگيري رات هاي سالم و ديابتيك با يك پروتكل علمي صحيح انجام گرديد و نتايج نشان ميدهد كه دانه و برگ گزنه بسيار موثر است .

27. سير و پياز ،‌ريشه باباآدم، ‌مريم گلي قند خون را بميزان حدود 10-15%‌ در حيوانات مورد آزمايش نسبت به گروه كنترول كاهش ميدهند .

28. گياه شنبليله آثار فارماكولوژيك بسياري زيادي دارد عوام آنرا جهت درمان فشارخون ، روماتيسم و بعنوان ضد درد و ضد تب استفاده ميكنند . با بررسي علمي معلوم شد كه عصاره آبي برگهاي شنبليله فشار خون را كاهش داده داراي اثر ضد درد و ضد التهاب و ضد تب نيز ميباشد.

29. در بين مردم اطراف ناحيه كوهرنگ و شهركرد دانه های كرفس كوهي بعنوان داروي ضدالتهاب وضد ورم مفصل بسيار مفيد است. پس از بررسي نشان داده شدكه عصاره آبي دانه های كرفس قادر به كاهش التهاب حاصله در پاي موش صحرائي كه توسط كاراژينان ايجاد شده است ميباشد . در پيشگيري و درمان التهاب هر دو مفيد است .

30. ضمنا" عصاره آبي دانه های كرفس اثر ضد درد و ضد تب داشته كه از نظر علمي به اثبات رسيد

31. گياه كاكنه يا عروسك پشت پرده از تيره سيب زميني براي پيش گيري از آبستني توصيه شده است . به همين علت اثرضد آبستني ميوه اين گياه بطور تجربي در موش سفيد مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت . عصاره 24 ساعت خيسانده پودر ميوه گياه را در الكل بدست آورده و بطور داخل صفاتي به گروه هاي 5 عددي موش سفيد ماده بالغ به مدت 14 روز تزريق گرديد

32. سپس مرتبا" روزانه از ترشحات واژن موش هاي مورد درمان و كنترل توسط سوآپ آغشته به سرم فيزيولوژي نمونه برداري گرديد و زير ميكروسكپ سيكل موش هاي درمان شده در مرحله استروس ثابت مي ماند. درحاليكه در موش هاي شاهد مرتبا" مراحل مختلف سيكل(دي استروس ،‌ پرواستروس ، استروس، متاستروس) ظاهر ميشود. چنين اثري بعد از تزريق استراديول منوبنزوات نيز ديده ميشود.

33. Herbal Medicine Today Botanical Medicine

34. Differences and Similarities of Drugs and Medicinal Plants • Today there are at least 120 distinct chemical substances derived from plants that are considered important drug and are currently in use in one or more countries in the world • Some of these drugs are simply a chemical or chemicals extracted from plant materials and put into a capsule, tablet or liquid.

35. Herb may cut breast cancer risk Source: International Journal of Cancer April 2007 Women taking supplements of black cohosh may cut their risk of breast cancer by more than 50 per cent

36. Ingredients in Green Tea may prevent arthritis Source: Experimental Biology April 29 2007 (EGCG) extracted from green tea may inhibit the production of inflammatory molecules associated with and joint damage in people with rheumatoid arthritis, scientists have reported. The results add to an ever-growing body of science linking consumption to a wide range of health benefits, including lower risk of certain cancers, weight loss, heart health, and protection against Alzheimer's.

37. Green and Black Tea • Tea contains many active compounds that may alter BP, including flavonoids, which are polyphenolic compounds with vasodilatory and antioxidant effects, theanine, theobromine, quercetin, epigallocatechin-3-0-gallate (EGCG), gamma-glutamylmethylamide (GMA), thearubigins and theaflavins. • Additional studies in humans will be required to accurately assess these BP effects. Houston, MC, "The Role of Vascular Biology, Nutrition and Nutraceuticals in the Prevention and Treatment of Hypertension", The Journal of the American Nutraceutical Association, Supplement No. 1 April 2002 ISSN-1521-4524 p 30

38. Green Tea Evidence-increased consumption correlates to decreased risk of several cancers and possibly heart disease in studies on Japanese; extracts may lower cholesterol but evidence is weak Cautions-caffeine! Although the amount is less than in a cup of coffee; contains vitamin K so be careful with warfarin Products-? Green tea or black? Capsules or tea? Questions-how much? Does black tea have the same effect? How much benefit?

39. Herbs for Longevity • Ginseng (may slow aging process by improving body’s ability to use and absorb oxygen) • Ginkgo Biloba (enhances age-related memory impairment) • Green Tea (benefits immune system, protection from cancer and strokes, lowers blood pressure) Sources: Huguet, F., et al. Decreased cerebral 5-HT1A receptors during aging: reversal by ginkgo biloba extract. Journal Of Pharmacy and Pharmacology. 46: 316-318, 1994. Serafina, M., et al. In vivo antioxidant effect of green and black tea in man. European Journal of Clinical Nutrition. 50: 28-32, 1996.

41. Milk Thistle • Botany • Silybum marianum • Asteraceae family (daisy, thistles,) • History • long used to treat “liver problems • Chemistry • fruits/seeds contain flavonolignans • silymarin=crude mixture of flavonolignans; actually is mixture of several e.g. silybinin • Seeds generally used

42. Milk ThistleSilybum marianum

44. Milk Thistle • Pharmacology • silymarin has strong antioxidant properties • has ability to block toxin entry through membranes • stimulates liver regeneration; undergoes enterohepatic circulation • increases glutathione • stimulates ribosomal RNA polymerase • has anti-carcinogenic activities in vitro and in animals • Uses • liver cirrhosis • hepatitis A,B,C • liver toxin poisoning (e.g. amanita mushroom)

45. Viral Hepatitis (A or B) • in several studies patients “normalized” hepatic function tests faster in the milk thistle group compared to placebo; shorter hospital stay • Hepatitis C –known efficacy; Tanamley et al. (Dig Liver Dis. 2004 Nov;36(11):752-9) were able to show improvement compared to a multivitamin control at 1 yr (n=141). • Toxin and Drug Inducted Hepatitis • both animal and some small patient studies show protective effect of milk thistle or silymarin • Alcohol Related Liver Disease • some improvement in liver function tests compared to placebo in limited studies • cirrhosis: Pares et al. J. Hepatol 28:615-621, 1998; no effect on survival or clinical course of alcoholics; n=200; 2yr study • cirrhosis: (Ferenci et al. J. Hepatol 9:105-113, 1989 showed 58% 4yr survival in treated vs 39% placebo (p=0.036); 4 yr study • Lucena et al. (Int J Clin Pharmacol 2002;40:2-8) showed increase in glutathione and decreased liver peroxidation in patients with alcoholic cirrhosis but no change in routine liver tests in treated compared to placebo. N=60 • Alcoholic cirrhotic diabetics. Velussi et al. 1997;26:871-879. N=60. Open label. Improved. • A meta-analysis (Am J Med 2002;113:506-15) concluded no strong benefit but more studies needed; animal studies indicate considerable promise for beneficial activities

46. Milk Thistle • Cautions • Nothing special • Interactions • None of significance reported as yet. Recently shown to not affect indinavir pharmacokinetics • Products • flavonolignans are not water soluble • extract used • extracts containing at least 70% silymarin are best • A lipid complex of silibin has high bioavailability

47. Echinacea(Echinacea purpurea) • Member of daisy family • Active ingredient(s) • Polysaccharides, alkylamides, flavinoids, caffeic acid • Physiologic effect(s): • Activates T lymphocytes, stimulates IFN, TNF-, ILs • Most common use: • Prevention/reduction of cold and flu symptoms

48. Echinacea purpurea Cochrane review : 16 RCT 3396 patients Suggests some preparations are superior to placebo in acute infection Rec: 3 – 6 grams / day Melchart D, Cochrane Database Systematic Review 2000

49. Garlic(Allium sativum) • Active ingredient(s) • Allicin • Ajoene • Physiologic effect(s): • Inhibits platelet aggregation • Inhibits cholesterol metabolism • Most common use: • Reduces cholesterol (decreases triglycerides, LDLs, increases HDLs)

50. Garlic • Anticoagulation increase with warfarin • Ajoene: irreversible platelet inhibition • Case report of spontaneous spinal epidural hematoma and associated platelet dysfunction Rose KD, Crossant PD, Parliament CF, Levin MP. Spontaneous Spinal Epidural Hematoma with Associated Platelet Dysfunction From Excessive Garlic Ingestion: A Case Report. Neurosurgery.1990;26(5):880-882.