Презентация (1) (4) (1)

2. Сақтардыңдүниетанымынегізіненолардыңдінитүсініктеріменбайланыстыболған. Ежелгіадамдарүшінқоршағангеографиялықортаныңөтемаңыздыболғаныбелгілі. Адам табиғаттыңдүлейкүштеріалдындаөзіндәрменсізсезінді. Қоршағанортасыжәнеөміртуралы, адамныңжәнебасқа да жаратылыстыңқалайпайдаболғанытурасындаөзтүсінігі мен көзқарастарышектеуліболды. Осы құпиялықтыңсырынөздерініңқалыптастырғандінисенімдері мен нанымдарыменбайланыстырып, әртүрлісалт-жоралардыорындаған. Алғашқыадамдартабиғатденелеріне: тасқа, ағашқа, аң-құстарға, суға, күнге, жан-жануарларғатабынғаны, олардыңбұлкөнедінисенімдері фетишизм, анимизм, магия, тотемизм депаталғаныбелгілі.

3. Қазақстанжерінмекендегенежелгітайпалар – сақтар да өздерінтабиғаттыңажырамасбөлігідепсанаған. Бұлолардыңдүниетанымынқалыптастырған. Олардыңқазіргедейінтабылғанмұралары, сондай-ақ грек авторларыныңеңбектерімен парсы сына жазбаларысақтартуралы, олардыңмәдениеті мен өнері, дүниетанымы мен ғұрыптарытуралыкөптегенақпаратбереді. Осы мәліметтергеқарағанда, сақтар да басқахалықтарсекілдітабиғаттыңтылсымкүштеріне – күнге, оныңкүркіреуіне, нажағайға, жел-дауылғатабынған. ОсынауқұбылыстароларғаҚұдайбейнесісекілденіпкөрінген.

5. Сақтарру-тайпалардыңшығутегінтүрліаңдарменбайланыстырды. Сақтардыңдүниетанымықоршағанортаны, жаратылыстытанып-білугеұмтылуынанқалыптасты. Сақтардыңтүсінігібойынша, аңдаролардыңқорғаушысы, бойтұмарыретіндеболды. Күш-қуатбереді, түрліқауіп-қатерденқорғайдыдегенсенімменқаруларын, атәбзелдерін, қолданғанзаттарын, киім-кешектерінаңдардыңбейнелеріменәшекейлеген. Олардыңәшекейлеу мен безендірудеаңдардыбейнелеуөнері «аңстилі» депаталады.Сондай-ақсақтардадінинанымдардыңнегізгібағытыата-баба аруағынасиынуболыптабылған. Жерлеуматериалдарынақарағанда, сақтардаата-баба аруағына, отбасылық-рулықәулиелер мен желеп-жебеушілергесыйынуғұрыптарыболған. Бұлғұрыптардыңшығуыөлгентумаларыныңмәңгіжасайтынына, өлгендер о дүниегебарғансоңөздерініңрулыққауымыныңсалт-ғұрыптары мен ережелерібойыншаөмірсүребереді.

6. Сақтардыңәлемтуралыдүниетанымыәлем 3 бөліктентұрадыдегентүсініккенегізделген. Олардыңойынша 3 әлем: аспанәлемі, жерүстіәлеміжәнежерастыәлемі бар депесептелді. Сақтардыңтүсінігіндедүниенің 4 бұрышы: оң, сол, алдыңғыжәнеартқыжағыболды. Есікобасынантабылғансақханзадасының бас киіміндесақтардыңәлемтуралытүсініктерібейнеленген. Баскиімдегіқұстар – аспанәлемі, тау мен жануарлар – жерәлемі, ешкі мен ағаштамыры – жерастыәлемідегенұғымдыбілдіреді. Баскиімніңұшындағы алтын арқартылсымкүштенқорғаушыболса, төртжебедүниеніңтөртбұрышындағыпатшабилігінұлықтайды. Таутекемүйіздіқанаттытұлпарларбейнесіндегіпластиналаркүнгетабынушылықтыбілдіреді. Сақтардыңтүсініктерібойынша, алтын – Күнніңтүсі. Осылайшаоларпатшаларынерекшедәріптеп, Күнтәріздесқұдайдәрежесінетеңеген.

8. Сақтардыңәлемінің (космостық) құрылымыжөніндеөзіндіктүсінігіболады. Космостағытәртіполарға арт түсінігіндейболыпкөрінген, сақтар оны Күн, Күнкүймедепойлаған. Әлемдегітәртіп, үйлесімі – гармония, олардағыбірнәрсеніңұйымдастырушылары Митра, Варуна, Индира секілдіқұдайларекен, әлемніңүлгісі – моделіоларғаүшдүниенің – жерастыдүниесі –төменгінің, белортадүниесі – жердіңжәнежоғарғыдүние – аспанныңөзарасәйкестігіболыпкөрінген. Әлемніңтөртжағы – сол, оң, алғыжәнеартқыжақтарыболған. Сақтардың космос жөніндегісимволикалықтүсінігінеЕсіктентабылғансақпатшасыныңдулығасынақтымысал бола алады. Ондағыою-өрнектертіксызықтыүшқабатқабөлінген. Шеңбербойындағықалпақ алтын таулар мен ағаштартізбегінкөмкеріптұр. Тау баурайында «жерайуандары» жолбарыстар мен ешкілержүр. Шырқаубиікте – құстар мен қанаттыжолбарыстар. Ою-өрнектідулығажиегі, сақтардыңтүсінігіншедүниеніжан-жағынанқоршаптұрғанәлемдік тау қыратыболыптабылады. Ою-өрнек, әлемніңтөменненжоғарықарайорналасқанүшбөлегін: жерастыдүниесін, жер мен аспан-көктібейнелейді. Дөңгелекжиектің крест іспеттесболыпорналасқаннүктесінеәлемніңжан-жағын; шығыс пен батысты, солтүстік пен оңтүстіккүзетітұратынаңдарбейнелеріқойылған. Бас киімніңалдыңғыжағынакүнбелгісі – күллікосмостыңтұтасбейнесі: төртқанаттыпырақ пен төрт алтын жебесалынған. Бұлкүнөзжолыменжүргендеайналыпөтетінбаршаүшдүние мен жалғанныңтөртбұрышынтүгелбилейтінөктемдіктіңөзгешебірбелгісі. Алдыңғыжақтысақтаржалғанныңшығысжағы, артқыжақты – батысжағыдепесептеген. Осындаймұрақты-тәждікигізукөсемгекүллімифологиялықКосмостыбилеудібердідегенұғымдыбілдірген. Көсем – дүниеніңкіндігі, оныңорталығыныңбейнесіндейболған, ал оныңкиіміндегісимволдардыңбәрімифологиялықүғымдар.