GIỚI THIỆU MÔN GIẢI PHẪU BỆNH

1. GIỚI THIỆU MÔN GIẢI PHẪU BỆNH Ths. Nguyễn Văn Luân

2. MỤC TIÊU • Nêu sơ lược các giai đoạn phát triển của giải phẫu bệnh. • Nêu rõ mối quan hệ giữa giải phẫu bệnh và lâm sàng. • Nêu sơ lược các kỹ thuật của giải phẫu bệnh. • Kể các nội dung nghiên cứu của giải phẫu bệnh. • Nêu rõ nhiệm vụ của giải phẫu bệnh.

3. Bệnh học là gì?Pathologyanatomopathologyhistopathology

4. Định nghĩa (Pathology) Giải phẫu bệnh là môn khoa học nghiên cứu các tổn thương.

5. Tổn thương là gì?

10. Các giai đoạn phát triển của giải phẫu bệnh.

11. 1. LƯỢC SỬ GIẢI PHẪU BỆNH 1.1. Giai đoạn đầu (cổ đại) 1.2. GIAI ĐOẠN 2: GIẢI PHẪU BỆNH ĐẠI THỂ (Tử thiết) 1.3. GIAI ĐOẠN 3: (Kính hiển vi và tế bào hay giải phẫu bệnh vi thể) 1.4. GIẢI PHẪU BỆNH HỌC PHÂN TỬ

12. Giai ñoaïn 1: Thôøi Nguyeân thuûy vaø Coå ñaïi • Trong suoát thôøi gian daøi haøng trieäu naêm, keå töø khi con ngöôøi hình thaønh treân traùi ñaát ñeán khi quaàn theå loaøi ngöôøi ñöôïc toå chöùc thaønh xaõ hoäi chieám höõu noâ leä (vaøo khoaûng ñaàu theá kyû 5), • Nhöõng hieåu bieát cuûa con ngöôøi veà beänh taät vaø y hoïc coøn raát haïn cheá vaø sô löôïc. • Trong caùc taøi lieäu coå ñaïi cuûa nhöõng vuøng Ai Caäp, Hy Laïp, La Maõ, AÁn Ñoä, Trung Quoác, cuõng thaáy baøn ñeán nhieàu vaán ñeà y hoïc vaø beänh taät nhöng thöôøng khoâng coù cô sôû khoa hoïc.

13. Thí duï: ôû Ai Caäp coå ñaïi, ngöôøi ta tin laø coù 4 nguyeân toá caên baûn laø khí, hoûa, thuûy, thoå (khoâng khí, löûa, nöôùc vaø ñaát) ñaõ taïo neân cô theå con ngöôøi vaø nhöõng bieán ñoäng cuûa 4 nguyeân toá ñoù ñaõ taïo neân söùc khoûe hoaëc beänh taät. • Ngöôøi ta cuõng tin raèng trong khoâng khí, coù moät chaát “hôi” (goïi laø pneuma) voâ hình, voâ löôïng, seõ nhaäp vaøo phoåi roài löu thoâng trong oáng maïch ñeán khaép moïi vuøng cô theå.

14. 1.1. Giai đoạn đầu (cổ đại) • Những hiểu biết về nguyên nhân bệnh tật hạn chế; và còn ảnh hưởng của duy tâm. • Mãi đến thế kỷ V-IV trước công nguyên, y học mới thoát khỏi ảnh hưởng của mê tín, dị đoan. Đó là nhờ công của Hippocrate, một thầy thuốc Hy Lạp được xem là người sáng lập ra nền y học hiện đại và cũng được xem là thầy thuốc vĩ đại nhất trong thời đại của ông.

15. Theo Hippocrate • thực hành y khoa phải dựa trên cơ sở các quan sát và các nghiên cứu cơ thể con người. • Ông tin tưởng rằng bệnh tật là do những nguyên nhân có thể tìm hiểu được. Ông bác bỏ những quan niệm cho rằng bệnh gây nên do các sức mạnh siêu nhiên. Ông cũng cho rằng cơ thể phải được nhìn nhận như là một tổng thể, chứ không phải là một tập hợp rời rạc của các bộ phận.

16. Theo Hippocrate • Thực hành y khoa phải dựa trên cơ sở các quan sát và các nghiên cứu cơ thể con người. • Ông đã miêu tả chính xác nhiều triệu chứng bệnh, và là thầy thuốc đầu tiên miêu tả các triệu chứng của viêm phổi, cũng như động kinh ở trẻ em. • Ông cũng tin tưởng vào quá trình lành bệnh tự nhiên thông qua nghỉ ngơi, chế độ dinh dưỡng hợp lý, không khí trong lành và sự sạch sẽ. • Khám bệnh phải dựa trên sự quan sát và đánh giá một cách toàn diện.

17. HIPPOCRATE, thầy thuốc Hy Lạp (460 – 377)

18. Hạn chế của y học Hippocrate là chưa nắm được hệ tuần hoàn máu, ông nghỉ rằng: các động mạch chứa đầy khi, coi não là một tuyến, chưa biết chức năng của thần kinh …

19. Sau Hippcrate có Galen (131-210) Galen là một thầy thuốc và nhà triết học nổi tiếng người La Mã gốc Hy Lạp, và có lẽ là nhà nghiên cứu y học tài ba nhất của thời La Mã. Các học thuyết của ông đã chi phối và ảnh hưởng đến y họcphương tây hơn một thiên niên kỷ. Các giải thích của ông về y học giải phẫu được thực hiện trên khỉ, và các động vật khác; do việc giải phẫu người không được phép thực hiện vào thời đó.

20. Là người khởi đầu cho pp thực nghiệm • Mổ động vật để hiểu biết về chức năng của cơ thể • Ông khuyên các bs phải làm thực nghiệm mới nâng cao chuyên môn

23. GALEN

24. GALEN (131-210, La Maõ)  Moå xaùc ñoäng vaät, ñeå nghieân cöùu caáu truùc, sinh lyù  Heä thoáng hoùa caùc kieán thöùc cuûa nhieàu ngaønh y hoïc (Sinh lyù, ñieàu trò, döôïc lyù).  Chòu aûnh höôûng cuûa duy taâm  bò toân giaùo lôïi duïng

25. Toùm laïi Trong haøng trieäu naêm daøi, y hoïc tuy ñaõ naûy sinh vaø toàn taïi nhöng ñaõ chìm ñaém trong boùng ñeâm cuûa thôøi Nguyeân thuûy vaø Coå ñaïi.

26. 1. LƯỢC SỬ GIẢI PHẪU BỆNH 1.1. Giai đoạn đầu (cổ đại) 1.2. GIAI ĐOẠN 2: GIẢI PHẪU BỆNH ĐẠI THỂ (Tử thiết) 1.3. GIAI ĐOẠN 3: (Kính hiển vi và tế bào hay giải phẫu bệnh vi thể) 1.4. GIẢI PHẪU BỆNH HỌC PHÂN TỬ Thời Trung đại kéo dài khoảng 1200 năm, từ thế kỷ V đến thế kỷ XVII.

27. Giải phẫu tử thi • Đến giai đoạn cuối thế kỷ 15 ở Padua và Bologna nước Ý, nơi trường đại học y khoa đầu tiên của thế giới, mà Đức giáo hoàng Sixtus đệ tứ đã ban hành sắc luật cho phép sinh viên y khoa Mổ xẻ trên cơ thể người. • Đến thế kỷ 16, Mổ tử thi nhìn chung được sự chấp thuận của nhà thờ Thiên chúa giáo, đánh dấu sự phát triển nghiên cứu bệnh học người.

28. Những tên tuổi lớn trong lãnh vực mổ tử thi • Vesalius (1514-1564), Pare (1510-1590), Lancisi (1654-1720) và Boerhaave (1668-1739), • Andreas Vesalius, thầy thuốc người Bỉ, cho ra đời cuốn sách giải phẫu học đầu tiên minh họa về “giải phẫu người”.

29. Andrea VESALIUS(1514 – 1564, Bæ)

31. Andrea VESALIUS(1514 – 1564,)thầy thuốc người Bỉ • Naêm 1543, cho ra ñôøi cuoán saùch giaûi phaãu hoïc ñaàu tieân, hoaøn chænh, coù nhan ñeà “Veà caáu taïo cô theå ngöôøi” vôùi treân 300 böùc hoïa hình tuyeät ñeïp. Vôùi cuoán saùch naøy (keát quaû cuûa hôn 5 naêm nghieân cöùu) • cho con ngöôøi hieåu roõ caáu truùc cuûa baûn thaân mình • ñeå treân cô sôû khoa hoïc ñoù nhaän hieåu ñöôïc caùc toån thöông beänh taät.

32. Gaàn moät theá kyû sau khi cuoán saùch giaûi phaãu hoïc cuûa Andrea VESALIUS ra ñôøi; Naêm 1628, moät thaày thuoác ngöôøi Anh, xuaát baûn taùc phaåm “Hoaït ñoäng cuûa tim vaø maùu ôû ñoäng vaät” vaø ñoùng goùp theâm nhöõng hieåu bieát quan troïng veà hoaït ñoäng cuûa cô theå ngöôøi: ñoù laø tuaàn hoaøn maùu.

33. WILLIAM HARVEY (1578 - 1657),

34. GIOVANI BATTISTA MORGAGNI (1682 - 1771), nhaø giaûi phaãu beänh hoïc noåi tieáng - Italia • Chính Giovanni Bathista Morgagni (1628-1771) mới được xem là nhà mổ tử thi vĩ đại đầu tiên. Trong suốt hơn 50 năm quan sát của mình, Morgagni luôn tin vào sự tương quan giữa những phát hiện bệnh học với các triệu chứng lâm sàng, Ông cho xuất bản cuốn “Nguyên nhân bệnh tật”, đánh dấu lần đầu tiên mổ tử thi được xem là công cụ chính góp phần vào những hiểu biết về bệnh tật trong y khoa.

35. Morgagni ñaõ moâ taû tæ mæ caùc toån thöông cuûa nhieàu loaïi beänh nhö vieâm phoåi, teo gan vaøng caáp tính, ung thö daï daøy, soûi oáng tuùi maät v.v... ñaây chæ laø nhöõng toån thöông nhaän thaáy baèng maét thöôøng, nghóa laø mang noäi dung giaûi phaãu beänh ñaïi theå.

36. GIOVANI BATTISTA MORGAGNI (1682 - 1771),

37. 1. LƯỢC SỬ GIẢI PHẪU BỆNH 1.1. Giai đoạn đầu (cổ đại) 1.2. GIAI ĐOẠN 2: GIẢI PHẪU BỆNH ĐẠI THỂ (Tử thiết) 1.3. GIAI ĐOẠN 3: (Kính hiển vi và tế bào hay giải phẫu bệnh vi thể) 1.4. GIẢI PHẪU BỆNH HỌC PHÂN TỬ Thời cận đại, bắt đầu từ giữa thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XX.

38. Sự phát triển của kính hiển vi quang học. • Alhazencông bố về khả năng phóng đại các vật thể bằng các kính phóng đại trong cuốn “Books of Optics” vào năm 1021. Sau khi cuốn sách này được xuất bản, Roger Bacon ở Anh quốc đã lý giải và mô tả cơ chế của việc phóng đại này vào thế kỷ 13, và dẫn đến sự phát triển của kính lúp phóng đại ở Italia. • Những kính hiển vi ban đầu được phát minh vào năm 1590 ở Middelburg, Hà Lan. Ba người thợ tạo kính là Hans Lippershey (người đã phát triển các kính viễn vọng trước đó), Zacharias Janssen, cùng với cha của họ là Hans Janssen là những người đầu tiên xây dựng nên những kính hiển vi sơ khai. Năm 1625, Giovanni Faber là người xây dựng một kính hiển vi hoàn chỉnh và đặt tên là Galileo Galilei.

39. Sự phát triển của kính hiển vi quang học. • Các cấu trúc của kính hiển vi quang học tiếp tục được phát triển tiếp theo sau đó, và kính hiển vi chỉ được sử dụng một cách phổ biến hơn ở Italia, Anh quốc, Hà Lan vào những năm 1660 -1670. Marcelo Malpighi ở Italia bắt đầu sử dụng kính hiển vi để nghiên cứu cấu trúc mô học ở phổi. • Đóng góp lớn nhất thuộc về nhà phát minh người Hà Lan Antoni van Leeuwenhoek, người đã phát triển kính hiển vi để tìm ra tế bàohồng cầu và tinh trùng và đã công bố các phát hiện này.

40. ANTONI VAN LEEUWENHOEK (1632 - 1723),

42. ROBERT HOOKE (1635 - 1703), moät nhaø khoa hoïc ngöôøi Anh, • (b) vaøo cuoái theá kyû XVIII ñaõ xaùc ñònh teá baøo laø ñôn vò caáu taïo cô theå sinh vaät. Coøn bieát bao nhaø y hoïc khaùc nöõa, taát caû ñaõ giuùp cho con ngöôøi nhìn nhaän ñöôïc moät theá giôùi môùi, hoaøn toaøn khaùc haún vôùi nhöõng ñieàu troâng thaáy, ñoù laø theá giôùi vi moâ. Caùch nhìn naøy aûnh höôûng roõ reät ñeán vieäc tìm hieåu beänh taät. Vaøo cuoái theá kyû XIX,

43. hook

44. hook

47. Giải phẩu bệnh vi thể • Rudolf Virchow (1821-1902), một nhà nghiên cứu giải phẫu bệnh người Đức, nhận ra rằng các tế bào là đơn vị nhỏ nhất của cơ thể và bệnh tật là do những tổn thương, rối loạn của tế bào và mở đường cho sự phát triển môn giải phẫu bệnh vi thể. • Dưới kính hiển vi quang học cho phép ông xem những thay đổi trong các mô bệnh ở mức độ tế bào

48. Rudolf Virchow (1821-1902) • Được coi là cha đẻ của giải phẫu bệnh vi thể. • Mặc dù KHV được pm 150 trước. • Ông là người đầu tiên nhấn mạnh bệnh ở mức độ tế bào. • 'think microscopically' • Học trò của ông Julius Cohnheim (1839-1884) kết hợp kỷ thuật mô học với thực nghiệm để nghiên cứu viêm. Được coi là nhà GPB thực nghiệm đầu tiên. • Ông còn đi tiên phong trong kỹ thuật cắt lạnh.

49. Rudolf Virchow(1821-1902)

50. Sau hàng loạt các thành tựu y học • Moân beänh hoïc ñaõ phaùt trieån vaø nghieân cöùu saâu hôn: toån thöông coù theå ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau: • (a) ÔÛ caùc heä (nhö heä limphoâ, heä taïo huyeát...) ôû caùc taïng (nhö daï daøy, gan, phoåi v.v...). caùc heä, caùc taïng nhö vaäy goïi laø caùc toån thöông ñaïi theå. • (b) ÔÛ caùc moâ vaø teá baøo, nhö ôû moâ thaàn kinh , moâ da, ôû nhöõng teá baøo caáu taïo neân caùc khoái u v.v... goïi laø caùc toån thöông vi theå. • (c) thaønh phaàn caáu truùc cuûa teá baøo, nhö ôû heä Golgi, baøo vaät, theå tieâu, löôùi noäi baøo v.v... goïi laø nhöõng toån thöông sieâu vi vaø thuoäc phaïm vi nghieân cöùu cuûa hieån vi hoïc ñieän töû.