ORTEZLER

1. ORTEZLER Dr. Ebru Alemdaroğlu ANEAH I.Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Kliniği

2. Ortez nedir? • Nöromuskuler sistemin, yapısal ve fonksiyonel özelliklerini modifiye etmek için dışardan uygulanan cihazlardır. • Splint ve brace terimleri ise daha çok immobilizasyon sağlayan cihazlar için kullanılan terimlerdir.

3. Ortez Uygulamalarının Amaçları KORUMA • Kontrollü kompresif güçler ve traksyon sağlayarak bozulmuş vücut parçasını korur • Eklem hareketini kısıtlayarak deformite oluşmasını önler • Stabil olmayan kemik komponentleri sabitleyerek yumuşak doku ve kemik iyileşmesine katkıda bulunur • Traksyon sağlayarak, kıkırdağa az yüklenme ile eklem hareketine izin verir

4. Ortez Uygulamalarının Amaçları DÜZELTME • Eklem kontraktürlerini ve eklem ya da tendon subluksasyonlarını düzelterek eklem deformitesi oluşumunu engeller

5. Ortez Uygulamalarının Amaçları FONKSİYONEL YARDIM • Deformite, kas güçsüzlüğü veya artmış kas tonusunu kompanse ederek fonsiyona yardımcı olur

6. Hekimler tanı ve tedavi yaklaşımlarına göre uygun cihazı reçete ederler • Uğraşı terapistleri ve ortotistler bunların dizaynı ve uygulanmasıyla ilgilenirler

7. ÜST EKSTREMİTE ORTEZLERİ

8. SINIFLANDIRMA • Üst ekstremite ortezlerini tanımlamak için birçok terim kullanılmaktadır • Kapladıkları ekleme göre, görevlerine göre, tedavi edilen duruma göre adlandırılırlar • Bazen cihazı bulan kişinin ismiyle ya da görünüşlerine göre isimlendirilirler • Uluslar arası geçerli olabilecek teminoloji sistemleri geliştirilmektedir

9. SINIFLANDIRMA • ISO: Ortezin örttüğü anatomik bölge bildirilir.Ör:Bilek el ortezi (wrist hand orthosis WHO) bu sistemin dezavantajı ortezin kullanım amacının belirtilmemesidir

10. SINIFLANDIRMA • Amerikan el terapistleri derneğinin (ASHT) splint sınıflama sistemi(SCS): Fonksiyonel tanıma dayanan bir sistem • Özelliğine göre(artiküler- nonartiküler) ve kapladığı vücut kısmına göre isimlendirme yapılır Ör: Humerus kırığı brace=Non artikular humerus splinti • Uygulanan kuvvetin yönünü, splintin immobilizasyon, kısıtlama ya da mobilizasyon için olduğu belirtilir Ör:Uzun kol splinti= 45°dirsek fleksiyon immobilizasyon, tip1[1]

11. SINIFLANDIRMA ASHT:Primer ve sekonder eklem sayısını belirtir. Primer eklem splintin etkilediği anatomik eklemdir; sekonder eklem ise zıt kuvvet kontrolü, pozisyon, ya da eklem stabilizasyonu sağlamak için splinte dahil olan eklemdir Splintin adından sonra numaralamayla eklem sayısı belirtilir İlk rakam sekonder eklem sayısını, ikinci parantez içindeki toplam eklem sayısını belirtir

12. Fonksiyonu iyileştirmek için sağlanan desteğe ya da uygulanan kuvvete göre sınıflama • Nonartiküler • Statik Eklemin sabit tutulmasını sağlar.Ör:KTS için elbilek ateli hareketi azaltır yumuşak doku iyleşmesine olanak verir

13. Seri statik:Periyodik olarak splintin uygulandığı eklemin açısı değiştirilir Ör:El bilek kırığı sonrası gelişen fleksiyon kontraktürünü önlemek için ekstansiyon miktarının artırılması • Statik hareket kısıtlayıcı: Bir yönde harekete izin verirken diğer yöne kısıtlar Ör:kuğu boynu def. splinti

14. Statik progresif ortezler: • Eklem hareketinin geri kazanılması için en sık kullanılan splint • Doku uzunluğunu artırmak için periodik olarak gerginleştirilen, elastik olmayan tel kullanılır. Eklem range sonunda tutulabildiği kadar tutulur. Bu süre ne kadar uzunsa kontraktür o kadar çabuk çözülür

15. Dinamik ortezler • Hareketin yeniden kazanılması için elastik bir kuvvet sağlar • Ör: Ilımlı PIP kontraktürü için kullanılan Capener splinti

16. Dinamik hareket kısıtlayıcı ortezler • Belli hareketlere izin verirken diğerlerini kısıtlar.İstenilen yönde elastik iplerle çekim uygularken ters yöndeki aktif hareketede izin verir • Ör: Fleksor tendon tamirinden sonra kullanılan Kleinert splinti

17. Dinamik traksiyon splintleri: Kontrollü harekete izin verirken bir ekleme traksiyon uygular Ör: intra-artiküler kırıklarda • Sürekli pasif hareket splinti(CPM):Bir eklemi istenen ROM ile hareket ettiren elektrikli cihazlardır. Yara ya da cerrahi sonrası doku iyileşmesi sırasında eklemin esnek kalmasını, ligamanların tendon yapıların mobil kalmasını sağlar

19. Tenodezis:Sinir sistemi hasarına bağlı hareketini kaybetmiş bir elin fonksiyonunu kolaylaştırır Ör: C6 spinal kord yaralanmasında fonksiyonel kavramaya yardım eden Rehabilitation Institute of Chicago(RIC) tenodezis splinti • El bilek ekstansiyonu parmakların sabit baş parmağa doğru fleksiyonunu sağlar

20. Adaptif/ fonksiyonel splintler • Güçsüzlüğe, paraliziye, vücutun bir parçasının kaybına bağlı bozukluklarda kullanılan splintlerdir • Ör:Universal splint küçük cisimleri tutmayı sağlayarak hastaya bir miktar bağımsızlık olanağı sunar

21. Biyomekanik Faktörler • Cihazların üretiminde ve uygulamasında görev alan sağlık personeli biyomekanik, anatomi ve doku iyileşmesi hakkında bilgili olmalıdır. • Teknik ve yaratıcı kabiliyete sahip olmalıdır. • Ancak bu şekilde hastadan kabul görecek, tedavinin hedefine uygun cihazlar üretilebilir

22. Biyomekanik Faktörler Ortezi reçete eden hekim de üretim ve ortezin uygunluğuyla ilgili teknik faktörlerden anlamalıdır. Bunlardan bazıları: • Eklem ROM’u splintle artırılıyorsa çekim açısı mobilize edilen kemiğin aksına dik olmalıdır. Aksi takdirde deri ve alttaki dokular zedelenecektir

24. Biyomekanik Faktörler • Parmak fleksiyonunu artırmak için yapılan dinamik ve statik progresif splintler hazırlanırken çekim yönü skafoid kemiğe doğru olmalıdır. Avuç içi çekim açısı bileğe dik değil obliktir

25. Biyomekanik Faktörler • TERT prensibi (total-end-range-time):Eklem hareket aralığındaki düzelme miktarı eklemin range sonunda tutulabildiği süreyle doğru orantılıdır (statik progresif splintlemede kullanılır) Klinik olarak güvenli kuvvet miktarı çok dar bir aralığı kapsar

26. Biyomekanik Faktörler • Ortez tasarımında bilek pozisyonu önemlidir. Hafif ekstansiyondayken kavrama en güçlü şekilde sağlanır. Şahsi faktörler dikkate alınmalıdır

27. Biyomekanik Faktörler • Statik pozisyonlamada, ilgili yumuşak dokular ligamanlar, uygulanıyorsa çekimin anatomik açısı iyi düşünülmeli oluşabilecek kontraktürler önlenmelidir. • Ör: Elin dorsal yüzü yanıklarında MKP eklemler hiperekstansiyona meğillidir. Bu da MKF eklemin kollateral ligamanlarında gerginliğe ve kısalmaya neden olur. Bunu önlemek için MKF eklemler tam fleksiyonda İF eklemler ekstansiyonda, bilek hafif ekstansiyonda olacak sekilde splint uygulanmalıdır

29. Biyomekanik Faktörler • Splint yapılırken üretici kavramayı artıran, baş parmağı ise ekstansiyon ve radial abduksiyona zorlamayan bir pozisyonda olmasına dikkat etmelidir

30. Biyomekanik Faktörler • Eli saran splintler hem longitudinal hem de transvers arkı korumalı • Eğer MKP eklemlerde tam fleksiyon arzu ediliyorsa distal palmar çizgi kapanmamalı

31. Biyomekanik Faktörler • Ulnar iki parmağın mobilitesi tutmada önemlidir. Radial üç parmak ikili tutma ve kavramada kullanılır.

32. Biyomekanik Faktörler • Eklemlerin mekaniğini belirlemek için aktif pasif ROM ölçümleri yapılıp gerçekten bir splintin gerekli olup olmadığına, konservatif yaklaşımın mı, cerrahinin mi daha doğru olacağına karar verilir • Eklemin moment açıları ölçülür

33. ÜST EKSTREMİTE ORTEZİ KULLANILAN KLİNİK ALANLAR

34. Tendinitler, Tenosinovitler, Entezopatiler • Sebep:Fazla tekrarlayıcı hareketler ve fizyolojik olmayan stresler • Üst ekstremitenin en çok etkilenen tendonları: Abductor pollicis longus, Ekstensor pollicis brevis (deQuervain tenosinoviti) • Amaç: Etkilenen yapıların immobilizasyonu ile iyileşmeyi kolaylaştırmak, inflamasyonu azaltmak • Başparmak spica splint

36. Tendinitler, Tenosinovitler, Entezopatiler • Lateral epikondilit • Tenis elbow ortez: Önkola takılır. Elbileği ekstansorlarının orijinlerinin istirahate alarak mikrotravmaları azaltır • Lateral epikondilin iki parmak distaline yerleştirilir • Medial epikondilit için benzeri kullanılır

38. Sprain • Anlık subluksasyonun ardından spontan redüksiyonlar ligaman yırtılması ile sonuçlanır. Ağrı, şişlik, fonksiyon azalması • En sık: parmakların IF,MKF eklemlerin hiperekstansiyon yaralanmaları • Bir ve ikinci derece hasarda fonksiyonel splintleme, üçüncü derecede tam immobilizasyon

39. Sprain • Parmak ektansiyon splintleri:PIF eklemi ekstansiyonda tutar DIF eklemde fleksiyona izin verir • Dirsek neopren kolluklar aşırı hareketi önler ancak sınırlı fonksiyona izin verir

40. Bilek sprainlerinde bileği hafif ekstansiyonda tutan splintler • Hafif yaralanmalarda metal barı olmayan bir miktar harekete izin veren eklem katılığını önleyen splintler kullanılır

41. Ulnar kollateral ligamanın 1MKF eklemdeki yaralanmalarında ele oturan başparmak spica splint kullanılır

42. ARTRİTLER Romatoid artrit: • El bileği, MKF, PIF eklemler en çok etkilenir • MKF eklemlerde subluksasyon ,ulnar deviasyon • Bilekte radial deviasyon, subluksasyon • Parmaklarda kuğu boynu ve düğme iliği deformiteleri

43. ROMATOİD EL • Ulnar deviasyon splintleri:MKP eklemleri radiale çeker elin fonksiyonunu artırır

44. ROMATOİD EL • Kuğu boynu splinti: hiperekstansiyonu kısıtlarken fleksiyona izin verir

45. ROMATOİD EL • Düğme iliği splinti: PIF eklemleri ekstansiyonda tutar

46. OSTEOARTRİT • Birinci parmak karpometakarpal eklemi tutar • Önkola yada ele oturan başparmak spica splint • Özellikle bir ve ikinci parmakla yapılan tutma hareketinde ağrıyı azaltır

47. Sinir Yaralanmaları Distal median sinir hasarı: • Maymun eli , başparmak abduksiyonu opozisyonu bozulur • MKF eklemi hafif fleksiyonda tutup ekstansiyona izin veren ,tüm MKF eklemlerde fleksiyona ve baş parmakta da palmar abduksiyona yardımcı olan splint kullanılr

49. Radial sinir yaralanmaları • Düşük el ve parmaklar • Amaç el bileği ve parmaklarda ekstansiyonu artırmak • Önkola oturan, bilek, parmaklar ve başparmağı ekstansiyonda tutan, parmak fleksiyonuna ise müsaade eden splint

50. Ulnar sinir hasarı • Dört ve beşinci parmaklarda MKF eklemde hiperekstansiyon PIF eklemde fleksiyon • Amaç kalıcı deformiteyi önlemek • Ulnar sinir hasarı ortezi 4 ve 5.MKF eklemleri hafif fleksiyonda tutan, ekstansiyona izin verip, hiperekstansiyonu engelleyen yaylı sistem