Download
1 / 28
330 likes | 725 Views
SUPERNOVA. SEDEF BÜŞRA İŞLER 070102040 . Süpernova deyimi, astronomlar tarafından bir yıldızın patlayarak dağılmasını isimlendirmek için kullanılır. Dev bir yıldız, korkunç bir patlama ile kendisini yok eder ve içindeki madde de yine korkunç bir hızla dört bir yana
E N D
SUPERNOVA SEDEF BÜŞRA İŞLER 070102040
Süpernova deyimi, astronomlar tarafından bir yıldızın patlayarak dağılmasını isimlendirmek için kullanılır. Dev bir yıldız, korkunç bir patlama ile kendisini yok eder ve içindeki madde de yine korkunç bir hızla dört bir yana dağılır. Bu patlama sırasında yayılan ışık, yıldızın normal ışımasından binlerce kat daha kuvvetlidir.
Astronomlar süpernovaların evrenin oluşumunda çok önemli bir rol oynadığını düşünürler. Bu patlamalar, astronomların tahminine göre, maddenin evrende bir noktadan başka noktalara taşınması işine yarar. Patlama sonucunda dağılan yıldız artıklarının, evrenin başka köşelerinde birikerek yeniden yıldızlar ya da yıldız sistemleri oluşturduğu varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre, Güneş, Güneş Sistemi içindeki gezegenler ve bu arada elbette bizim Dünyamız da, çok eski zamanlarda gerçekleşmiş bir süpernova patlamasının sonucunda ortaya çıkmıştır.
1054'teki bir süpernova patlamasının artıklarından oluşan Yengeç Bulutsusu
Yıldızlar ömürlerini tamamlayıp, (yakıt olarak kullandıkları -genellikle- hidrojeni tüketerek helyuma dönüştügünde) çeşitli şekillerde ölürler. Ölüm şeklini belirleyen en önemli kriter yıldızın kütlesidir. Kütlesi, 1 Güneş < Yıldızlar < 5 Güneş arası yıldızlar çekirdek çökmesi ile Beyaz Cüce ye dönüşürler.Kütlesi, 5 Güneş < Yıldızlar < 15 Güneş arası yıldızlar hızlı çekirdek çökmesi ile Nötron Yıldızı na dönüşürler.Kütlesi, 15 Güneş < Yıldızlar çok hızlı çekirdek çökmesi ile Kara Delik e dönüşürler.Büyük kütleli yıldızlar ömürlerini tamamladıkları zaman çekirdekleri yoğunlaşıp çökerken, yıldızın bir kısmı dışarı doğru şiddetle patlarlar. Buna Süpernova denir.
Güneşin Kırmızı Dev Evresi *Güneş ömrünü tamamladığında önce kırmızı dev evresine girecek. *Bu esnada Güneş’in hacmi büyüyerek Merkür, Venüs ve Dünya’ yı yutacak. Dünya bu aşmada güneş alevlerinin içinde kalacak. *Kırmızı Dev evresi sırasında Güneş çekirdeğinde demir üretiminin ardından,demirin yanması ile çekirdek kısmı çökecek. Sonuçta sıcaklık milyarlarca dereceye yükselecek. *Proton ve elektronlar birlikte "NeutronDrip" adı verilen süreçle nötron ve nötrinoları oluştururlar.
Hubble Uzay Teleskopu’nca gönderilen bu görüntüde 11 milyon ışık yılı uzaklıktaki NGC 2403 gökadasında meydana gelen bir süpernova izleniyor. Sağ üst köşedeki ok, 200 milyon Güneş’in parlaklığıyla ışıyan SN 004dj adlı süpernovayı gösteriyor.
2.Süpernova Çeşitleri • Süpernovalar için sınıflandırma sistemi basit olup görünen tayfta • hidrojen çizgilerinin bulunup bulunmaması üzerine temellendirilmiştir. • Hidrojen çizgileri görülemeyenler Tip-I, görülebilenler Tip-II • olarak adlandırılır. • Her 2 tür süpernovada da, yayılan görünür ışıktaki azalmanın • nedeni; Co-56 ‘ nın bozunarak Fe-26 ‘e dönüşmesidir.
I.Tip Süpernovaların Özellikleri • Tayflarında H çizgisi olmayıp Ca,Si gibi çizgiler vardır. • Parlaklıkları 19 kadire ( Güneş’ten 2 milyar kere daha parlak )kadar çıkabilir ve bu parlaklık 1 yıl içinde 6 kadir kadar düşer. • Parlaklık değişim hızları da çok büyüktür.Bir SN 2 ayda maksimum parlaklığa erişerek,bunu 1 hafta kadar korur.Sonra,1 kadir için önce bir, sonra da on hafta bekleyerek parlaklığı azalmaya başlar. • Uzun ömürlü küçük kütleli yıldızlar I.Tip SN ‘yı oluşturur. • SN patlamasıyla atılan madde 20,000 km/sn hızla genişler. • Patlamadan sonra geriye sıcak bir gaz bulutu kalır. • Küçük kütleli yıldızlar (<8M0) uzun süren yaşamlarında H’nin tamamını yakarlar ve sonunda bir beyaz cüce olurlar.Bu yüzden I.Tip SN’larda H çizgileri görülmez.
I.Tip Süpernovalar Nasıl Oluşur? • Evrimi sırasında Beyaz Cüce’nin eşi olan yıldız büyümeye başlar,ama BC’yeolan yakınlığı nedeniyle bir süre sonra daha fazla büyüyemez.Bu nokataya ulaştığında eş yıldızdan BC’ye doğru madde akışı başlar.Eğer bir BC’nin kütlesi 1,4 Güneş kütlesini aşarsa,BC’nin merkezinde maddenin ne kadar sıkıştırılabileceğini belirleyen bir kuantum mekaniği yasası ihlal edilmiş olur.Eğer eş yıldızdan akan madde bu kritik eşiğin üzerine çıkarsa, BC patlayarak süpernova olur.
Tip Ia : Bu gruptakiler genellikle karbon-oksijen beyaz cüce çiftlerine eşlik eden maddelerdir. (Kendisine eşlik eden yıldızın en iyisini üretmek için uygunluğu tartışılmaktadır.)
Tip Ib :Bu spektrumda Hidrojen çizgileri görülmemektedir.Fakat iyonize olmamış helyum çizgileri çok güçlü bir şekilde absorbe edilmiştir. (He 1). Wavelength (nm)
Tip Ic : Bu spektrumda ise hem H hem de He çizgileri gözlenilemez. Wavelength (nm)
II.Tip Süpernovaların Özellikleri • Kısa ömürlü,büyük kütleli (>10 M0) yıldızların yaşamları sonunda meydana gelirler. • Parlaklık değişim hızı daha az fakat bunu koruma süreleri daha uzundur . • Tayflarında H ve diğer atomların da çizgileri gözlenir. • Genişleyen tayf genellikle H ve He’dan ibarettir. • Yıldız 10,000km/sn ‘ lik bir hızla genişler. • Patlamadan geriye bazen bir nötron yıldızı kalır.
II.Tip Süpernovalar Nasıl Oluşur? • Yıldızlar merkezlerindeki demir grubu elemanlarından oluşan kararsız bir çekirdekte nükleer reaksiyonlar sonlandığı için bir enerji krizi yaşanacak ve azalan ışınım kütle çekim kuvvetine karşı koyamayacaktır.Çökme sonucunda proton ve elektronların birleşerek nötrona dönüşmesi,basıncı daha da küçültürken,çökme serbest düşme hızına ulaşır.Çökmeyi çekirdekten artık kaçamayan nötrinoların basıncı durdurur.Merkezde bu çökmeler olurken,dış kısımlarda da bir patlama olur.Büyük kütleli yıldızın çekirdeği çökerek bir nötron yıldızı ya da kara delik oluştururken,bir şok dalgası yıldızın dış katmanlarını parçalar.
Supernovaların Gama Işın Patlamaları (GIP)’larla İlişkisi • Gama ışın patlamaları yaklaşık 10^50 – 10^54 erg’lik enejileri ile standart supernovalardan 10^2- 10^5 kat daha fazla enerji salınımına neden olan ve bu açıdan Big-Bang’den sonraki en güçlü patlamalar sayılabilecek olaylardır. • SN’ların uzun süreli GIP’lardan sorumlu kaynaklarından biri olabileceğine inanılmaktadır.GIP’ların ışık eğrisinde SN’nın ışık eğrisine benzer tepeler görülmesi bu eşleştirme için çok güçlü bir kanıt olmuştur. • Dev bir yıldızın çok büyük bir bölümünün çökerek bir kara delik oluşturmasıyla normal bir süpernovadan yaklaşık 100 kat daha güçlü patlama yapar ve süper süpernova ‘Hipernova’ olarak adlandırılır.
References : -The Supernova Story, by Laurence A. Marschall -http://www.scienceforums.net -http://www.nasa.gov -http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/ -http://www.scienceforums.net -http://www.uzaysitesi.com/supernovalar *http://www.youtube.com/watch?v=0J8srN24pSQ
