Din ve İslâm

1. Din ve İslâm 9. SInIf 2. Ünİte

3. İslam âlimleri dinin «Allah (c.c.) ile kul arasındaki münasebeti düzenleyen kanun, nizam ve yol» olduğunu belirtmişlerdir. Son dönem İslam âlimlerinden Elmalılı Hamdi Yazır, dini, «akıl sahiplerini kendi istekleriyle iyilikleri yapmaya sevk eden ilahî bir nizamdır» şeklinde tarif etmiştir. Yapılan tariflerin ortak yönleri dikkate alındığında din; Allah (c.c.) tarafından peygamberler aracılığıyla gönderilen, akıl sahiplerini kendi istek ve hür iradeleriyle, hayırlı olan şeylere sevk eden ilahî kurallar bütünü şeklinde tarif edilmektedir.

4. Bu tariflere göre din: • İlahî kaynaklı olmalıdır. İnsanların oluşturduğu, uydurduğu şeyler din olamaz. • Akıl sahibi insanların özgür iradesiyle tercih edilmelidir. İslam dinine göre akıl sağlığı yerinde olmayanlar ve akıl-baliğ olmayanlar dinden sorumlu değildir. Ayrıca din, samimi ve içten duygularla benimsenir, özgür irade ile tercih edilir. Baskı ve zorlamayla dini kabul ettirmeye çalışmak dinin ilkelerine aykırıdır. • Dinin gönderiliş amacı insanları dünya ve ahiret mutluluğuna ulaştırmaktır. Din özü itibariyle inananları hayra ve iyiliğe sevk eder.

5. Farklı bilim dallarına göre din tanımları “Din bir cemaatin meydana gelmesini sağlayan âyin ve inançlar sistemidir. (Emile Durkheim / Sosyolog) “Din, insanın sonsuzu kavramasını sağlayan, akıl ve mantığa tabi olmayan zihnî bir meleke veya yetenektir.” (MaxMüller / Dil Bilimci) “Din, dua, kurban ve inançla kendini gösteren bir arzudur.” (Feurbach / Filozof) “Din, hayatın anlamını veren, öte dünya arayışını sağlayan ve model ortaya koyan bir tecrübedir.” (Mircea Eliade / Karşılaştırmalı Dinler Tarihçisi) Dinin tarifini yapmaya çalışan Batılı ilim adamları genelde kendi uzmanlık alanları üzerinden bakarak dine ilişkin farklı tanımlar yapmışlardır. Bu tanımlarda öne çıkan husus felsefe, sosyoloji, psikoloji, antropoloji gibi disiplinlerin insana ve insanın duygu dünyasına ilişkin bazı yaklaşımlarıdır. Özellikle 18. ve 19. yüzyıllarda Batı’da etkili olan bazı bilim dalları, materyalist ve pozitivist görüşlerin etkisiyle dinin vahiy kaynaklı olmadığını iddia etmişlerdir. Somut olmayan ve duyu organlarıyla algılanamayan her şeyi yok sayan bu anlayış, Allah’ı (c.c.) ve O’nun vahiy gönderdiği gerçeğini de inkâr etmiştir. Bu anlayışa göre topluluklar, cehalet ve korkuları yüzünden kendilerince tanrılar üreterek bunlara tapınmışlardır.

6. Din Duygusu; insanın kendinden üstün bir güce-varlığa inanma, ibadet etme ve sığınma duygusudur. Din duygusu, fıtrî (yaratılışında var olan, doğuştan gelen) bir özelliktir. İslam inancına göre Hz. Âdem’den (a.s.) itibaren bütüninsanlar, Allah (c.c.) tarafından gönderilen tevhid dininin esaslarını kavrayıp benimseyecek ve hayatlarını bu esaslara göre düzenleyecek yeterlikte yaratılmışlardır. Kur’an-ı Kerim’de insanın bu kapasitesine işaret edilerek insanın fıtrata uygun davranması gerektiği şöyle belirtilir: “(Resûlüm!) Sen yüzünü hanîf olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allah'ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu bilmezler.”(Rûmsuresi, 30. ayet.) Bu ayete göre dinin özünü oluşturan şey tabiîliktir. Allah’ın (c.c.) emir ve yasakları insanın eğilim ve istidatlarına uygundur. Hz. Peygamberin “Her doğan fıtrat üzere doğar...” hadisi de Allah’ın (c.c.), kullarını saf bir fıtrat üzere yarattığını haber verir.

9. İnsanın temel özellikleriyle uyumlu din, fıtrat dini olan İslâm’dır. Kur’an-ı Kerim’de bu tabiiliği ve saflığı ifade eden kavramlardan biri de hanifliktir. Haniflik, Allah’ın (c.c.) başlangıçtan itibaren insanlara bildirdiği, insanın tabiatına en uygun olan tevhid dinidir. Kur’an-ı Kerim’de haniflikle birlikte en çok adı geçen peygamber Hz. İbrahim’dir (a.s.). Haniflik, insanın tabiatına ve fıtrata uygun olarak kayıtsız ve şartsız Allah'a (c.c.) teslim olmak, ilah olarak yalnızca Allah’ı (c.c.) kabul etmek ve yalnızca O’na kulluk etmek demektir. Hanif ise, Allah’ın emrettiği doğru yola girip o istikamette yaşayan kişidir. İnsanın kendisini aşan yüce bir kudrete gönülden bağlanması da onu daha güçlü ve güvenli kılar. Bunun için dua, niyaz, iltica ile o yüce varlığa yalvarıp sığınır. Dindeki ahiret inancı bir yandan kişinin sorumluluk bilincini yükseltirken diğer yandan onu ahlaki bakımdan daha özenli ve dikkatli olmaya sevk eder.

10. İslam kelime olarak teslimiyet, itaat etmek, boyun eğmek, bağlanmak, barış ve esenlikte olmaktır. Dinî terim olarak ise Yüce Allah’a itaat etmek, Hz. Peygamber’in getirdiklerinin hepsini kalp ile tasdik edip dil ile söyleyerek Allah’ın (c.c.) emir ve yasakları doğrultusunda yaşamaktır. Allah’ın (c.c.) dinine teslim olan, Hz. Peygamber’in din adına bildirdiklerine gönülden bağlanan, inandıklarını yaşamaya çalışan, ibadetlerini yerine getiren ve dinin güzel ahlakını davranışlarına yansıtan kişiye Müslüman denir. Bu konuda Hz. Peygamber Müslümanı şöyle tarif etmektedir: “Dilinden ve elinden (gelecek kötülükler konusunda) Müslümanların güven içinde oldukları kimse!” İman, kelime itibariyle bir kimsenin şüphe duymaksızın bir şeyi kabul etmesi, doğrulaması, onaylaması ve tasdik etmesi anlamına gelir. Ayrıca güven vermek, güvenlikte olmak, içten ve yürekten inanmak gibi anlamları da vardır. Dinî terim olarak iman; Allah’ın (c.c.) bir ve tek olduğuna ihlasla (samimiyetle) inanıp Hz. Muhammed’in (s.a.v.) peygamberliğini kabul etmek, onun Kur’an-ı Kerim aracılığıyla getirdiklerine inanmak ve bunlara teslim olmaktır. Bu inanca sahip kimseye mümin denir.

11. İslam kelime olarak teslimiyet, itaat etmek, boyun eğmek, bağlanmak, barış ve esenlikte olmaktır. Dinî terim olarak ise Yüce Allah’a itaat etmek, Hz. Peygamber’in getirdiklerinin hepsini kalp ile tasdik edip dil ile söyleyerek Allah’ın (c.c.) emir ve yasakları doğrultusunda yaşamaktır. Allah’ın (c.c.) dinine teslim olan, Hz. Peygamber’in din adına bildirdiklerine gönülden bağlanan, inandıklarını yaşamaya çalışan, ibadetlerini yerine getiren ve dinin güzel ahlakını davranışlarına yansıtan kişiye Müslüman denir. Bu konuda Hz. Peygamber Müslümanı şöyle tarif etmektedir: “Dilinden ve elinden (gelecek kötülükler konusunda) Müslümanların güven içinde oldukları kimse!” İmanın İslam’dan, İslam’ın da imandan ayrı düşünülemeyeceği bir gerçektir. Dışta ve görünürde olana İslam, içte ve kalpte olana iman denilebilir. İman kalbin tasdik etmesi, İslam ise amel ve davranışlarla bu tasdikin eyleme taşınarak görünür kılınmasıdır. İman kalple gerçekleşen tasdiktir. İslam ise dil ile ikrar, itaat, boyun eğme ve teslimiyettir.

12. İslâm İnanç Esaslarının Özellikleri 1. İnanç esaslarında zorlama yoktur, hür iradeyi esas alır. 2. İnanç esasları kesin bilgi verir ve yakîn ifade ederler. Dogmatik değildir, mantıkî bir izahı mümkündür 3. İnanç esasları açık ve sadedir 4. İtikat esasları bir bütündür, bölünme ve parçalanma (tecezzî) kabul etmez 5. İslâm inanç esasları zamana, zemine, mekâna, fert ve toplumlara göre değişmez , daima sabit kalırlar, ezeli ve ebedî hakikatler olarak inanılırlar 6. İslâm inanç esasları insan fıtratına en uygun bir yapıya sahiptir, fıtrîdir. 7. Kul ile Allah arasında hiçbir aracı kişi ve kuruma izin verilmez. 8. Ebedî kurtuluş için korku ve ümit arasında yaşamayı tavsiye eder. Kesin olarak affedilme veya affedilmeme düşüncesi yoktur.

13. İslam dini tevhid inancına dayanmaktadır. Tevhidİnancı: Allâh’ın bir ve tek olduğuna, ondan başka ilâh olmadığına inanmak, ona hiçbir şeyi ortak koşmamak demektir. İslâm dininde bu inanç iki şekilde ifade edilir: 1- Kelime-i Tevhid: “Lâ ilâhe illallâhMuhammedünrasüülüllâh” Manası: Allâh’tan başka ilâh yoktur, Muhammed Allâh’ın elçisidir. 2- Kelime-i şehâdet: “Eşhedüenlâ ilâhe illâllâhve eşhedüenneMuhammedenabdühüü ve rasüülüh” Manası: Ben şehadet ederim ki Allâh’tan başka ilâh yoktur. Ve yine şehadet ederim ki Muhammed onun kulu ve elçisidir. Kur’an-ı Kerîm’de bütün peygamberlerin tebliğ ettiği inanç esaslarının temelinin tevhidinancı olduğu şöyle ifade edilmektedir: “Senden önce gönderdiğimiz bütün peygamberlere, ‘Şüphesiz, benden başka hiçbir ilah yoktur. Öyleyse bana ibadet edin.’ diye vahyetmişizdir.” Enbiyâ suresi, 25. ayet.

14. “O, öyle Allah’tır ki; O’ndan başka tanrı yoktur. Görülmeyeni ve görüleni bilendir. O, esirgeyendir, bağışlayandır. O, kendisinden başka hiçbir ilah bulunmayan Allah’tır. O, mülkün gerçek sahibi, her türlü eksiklikten uzak, barış ve esenliğin kaynağı, güvenlik veren, gözetip koruyan, mutlak güç sahibi, düzeltip ıslah eden ve dilediğini yaptıran ve büyüklükte eşsiz olan Allah’tır. Allah, onların ortak koştuklarından uzaktır. O, yaratan, yoktan var eden, şekil veren Allah’tır. Güzel isimler O’nundur. Göklerdeki ve yerdeki her şey O’nu tesbih eder. O, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Haşr suresi, 22-24. ayetler.)

16. İlâhi dinlere (İslâm’a) göre dini kaynağı 1- İnsanın fıtratında (yaratılışında, tabiatında) var olan din duygusu, 2- Bu duyguyu tatmin etmek için aklını kullanarak evrende bir yaratıcının var olduğunu sezmesi (akl-ı selim), 3- Bu yaratıcının peygamberleri aracılığı ile bildirdiği ilahi kurallardır(vahiy ve nübüvvet)

17. Dinin sonradan ortaya çıktığını savunanlara göre dinin kaynakları Naturizm: İlk insanlar tabiat olaylarından korkup onlara tapmaya başlamışlardır. Animizm: Tabiattaki her varlığın bir ruhu olduğunu kabul edip, onlara tapmaya başlamışlardır. Totemizm: Çevrelerindeki bir varlıktan geldiğini kabul edip bunu ilk ata kabul ederek ona tapmaya başlamışlardır. Dinin kaynağı konusunda bazı insanlar, ilk insanların dininin olmadığını, dinin yukarıda saydığımız naturizm, totemizm, animizm gibi sebeplerle sonradan ortaya çıktığını ve basit inançlardan elenerek tek tanrı inancına evrilen bir evrimsel-doğrusal bir süreç izlediğini, değişen sosyal şartlara uyum sağlayan dinlerin varlığını devam ettirdiğini, uyum sağlayamayanların ise yok olup gittiğini söylerler. Din olgusu evrimsel-doğrusal değil, bilâkis tek tanrı inancı ile çok tanrıcılık arasında gidip gelen grafiksel bir süreç izlemiştir.

18. Din, akıllı insanları kendi istekleri ile doğru yola götüren ve onları her iki dünyada da mutluluğa kavuşturan, Allâh’ın peygamberleri aracılığı ile gönderdiği ilâhî kurallardır.

19. Bunlardan başka sade tanrıyı kabul edip, peygamberi, kitabı, ahireti kabul etmeyen deizm, tanrının varlığının, olup olmadığının bilinemeyeceğini öne süren agnostisizm gibi görüşler de vardır.

20. Din ve İnsanlık • Din insanlık tarihi ile yaşıttır. • İlk insan Hz. Âdem’dir ve o aynı zamanda ilk peygamberdir. • Tarihte dinsiz yaşamış bir topluluk olmamıştır. • Din, insanların sonradan kazandığı değil, doğuştan getirdiği bir duygudur. – Her devirde insanlar kendilerinden üstün bir gücün varlığını kabul etmişler, ona ibadet etmişler, ona sığınmışlar ve ondan yardım dilemişlerdir. • Bu gücü insanlar, çeşitli varlıklarda olduğunu düşünüp bazen çok, peygamberlerin gönderildiği dönemlerde de tek olarak kabul etmişlerdir. Bazen de güç ve yetki sahibi bazı insanlar kendilerini tanrı kabul ettirmeye çalışmışlardır. • İnsanlar Allah’ın yolundan çıkıp başka tanrılar edindiklerinde zaman zaman peygamberler tarafından uyarılmışlardır. • İnsanın varoluşu ile birlikte ortaya çıkan din, medeniyetlerin doğmasına ve gelişmesine etki eden en büyük faktördür. • Herhangi bir dine inanan insan, inancının gereklerini yapmaya çalışır. Allah’a inanan bir kimse de onun istediği şekilde bir insan olmaya çalışır. • Allah sevgisi ve korkusu da, insanların kötülüklerden kaçınıp iyiliklere yönelmesini sağlar. • Din toplumun birlik ve beraberliği, huzur içinde devamı için en önemli etkendir. • Din duygusunun zayıfladığı toplumlarda ahlak da bozulmuştur. • Dinlerin etkisiyle şekillenen kurumlar : Aile, Hukuk, Ahlaki Kurallar, Örf ve Adetler.

21. İslâm Dinin Beş Gayesi 1. Dini muhafaza: İnanç Hürriyeti 2.Aklı muhafaza: Düşünce hürriyeti 3. Canı muhafaza: Yaşama hakkı 4. Nesli muhafaza: Aile hakkı 5. Malı muhafaza: Mülkiyet hakkı

22. İlgili Kavramlar: Fıtrat:Çevre faktörlerinden bağımsız olarak insanın doğuştan getirdiği değişmez özelliklerine denir. Her yaratılan şeyin fıtratından bahsedilebilir. Ateşin yakıcı, suyun akıcı olması gibi. Tevhid: Allah’ın varlığı ve birliği inancı. Şirk:Allah’a eş, ortak koşma, sıfat ve fiillerinde eşi benzeri olduğunu kabul etme. Türkçede ortaklık manasına gelen şirket, beraber manasına gelen müşterek kelimesi de aynı kökten gelir. Şirk koşan kişiye de müşrik denir. Tevekkül: İnsanın elinden geleni yaptıktan sonra, Allah’a güvenip işin sonucunu onu takdirine bırakmasına denir. Türkçede kullanılan, işini başkasına emanet etme manasındaki vekâlet, emanet edilen kişi manasındaki vekil kelimesi de aynı kökten gelir. İman: İnanmak, güvenmek. Allâh’ın varlığına ve birliğine inanmak. Mü'min: İman eden, Allâh’ınvarlığına ve birliğine inanan kimse. Nifak:İki yüzlülük, bozgunculuk. Münafık: İki yüzlü bozguncu. İnanmadığı halde inanmış gibi görünen. Küfür:İnkar etmek, gerçeği örtmek. Kâfir:Allah’ı inkâr eden. Antropomorfoloji: Tanrının insana benzetilmesi Panteon: Tanrılar topluluğu