OPRACOWYWANIE TESTÓW GENETYCZNYCH

1. OPRACOWYWANIE TESTÓW GENETYCZNYCH Cezary Cybulski 2010-12-09

2. POLSKARAK PROSTATY • 3% mężczyzn RAK PIERSI 6% kobiet

3. NOWOTWORY PREDYSPOZYCJA GENETYCZNA?

4. INDYWIDUALNAPREDYSPOZYCJA DO NOWOTWORÓW • 500 genów Naprawy DNA, Odporności immunologicznej, Regulacji cyklu komórkowego

5. GENY WYSOKIEGO RYZYKA • Rak piesi: BRCA1, BRCA2 • Rak jelita grubego: MSH2, MLH1, MSH6 • Rak nerki: VHL

6. GEN CHEK2

7. CHEK2BRCA2 BRCA1 UKŁAD NAPRAWY DNA

8. Mutacje genu CHEK2 predysponują do raka piersi Shaag A., Walsh T., Renbaum P., Kirchhoff T., Nafa K., Shiovitz S. et al.:Functional and genomic approaches reveal an ancient CHEK2 allele associated with breast cancer in the Ashkenazi Jewish population. Hum. Mol. Genet. 2005, 14(4), 555–563. Walsh T., Casadei S., Coats K.H., Swisher E., Stray S.M., Higgins J. et al.: Spectrum of mutations in BRCA1, BRCA2, CHEK2, and TP53 in families at high risk of breast cancer. JAMA 2006, 295(12), 1379–1388. Seppala E.H., Ikonen T., Mononen N., Autio V., Rokman A., Matikainen M.P. et al.: CHEK2 variants associate with hereditary prostate cancer. Br. J. Cancer 2003, 89(10), 1966–1970.CHEK2 Breast Cancer Consortium: Low-penetrance susceptibility to breast cancer due to CHEK2*1100delC in noncarriers of BRCA1 or BRCA2 mutations. Nat. Genet. 2002, 31, 55–59. Oldenburg R.A., Kroeze-Jansema K., Kraan J., Morreau H., Klijn J.G., Hoogerbrugge N. et al.: The CHEK2*1100delC variant acts as a breast cancer risk modifier in non-BRCA1/BRCA2 multiple-case families. Cancer Res. 2003, 63, 8153–8157. Vahteristo P., Bartkova J., Eerola H., Syrjakoski K., Ojala S., Kilpivaara O. et al.: A CHEK2 genetic variant contributing to a substantial fraction of familial breast cancer. Am. J. Hum. Genet. 2002, 71, 432–438. CHEK2 Breast Cancer Case-Control consortium: CHEK2*1100delC and susceptibility to breast cancer: a collaborative analysis involving 10,860 breast cancer cases and 9,065 controls from 10 studies. Am. J. Hum. Genet. 2004, 74, 1175–1182. Kilpivaara O., Vahteristo P., Falck J., Syrjakoski K., Eerola H., Easton D. et al.: CHEK2 variant I157T may be associated with increased breast cancer risk. Int. J. Cancer 2004, 111, 543–547. Bogdanova N., Enssen-Dubrowinskaja N., Feshchenko S., Lazjuk G.I., Rogov Y.I., Dammann O. et al.: Association of two mutations in the CHEK2 gene with breast cancer. Int. J. Cancer 2005, 116, 263–266. Bell D.W., Varley J.M., Szydlo T.E., Kang D.H., Wahrer D.C., Shannon K.E., et al.: Heterozygous germ line hCHK2 mutations in Li-Fraumeni syndrome. Science 1999, 286, 2528–2531. Vahteristo P., Tamminen A., Karvinen P., Eerola H., Eklund C., Aaltonen L.A. et al.: p53, CHK2, and CHK1 genes in Finnish families with Li-Fraumeni syndrome: further evidence of CHK2 in inherited cancer predisposition. Cancer Res. 2001, 61, 5718–5722. de Bock G.H., Schutte M., Krol-Warmerdam E.M., Seynaeve C., Blom J., Brekelmans C.T. et al.: Tumour characteristics and prognosis of breast cancer patients carrying the germline CHEK2*1100delC variant. J. Med. Genet. 2004, 41, 731–735. Broeks A., de Witte L., Nooijen A., Huseinovic A., Klijn J.G., van Leeuwen F.E. et al.: Excess risk for contralateral breast cancer in CHEK2*1100delC germline mutation carriers. Breast Cancer Res. Treat. 2004, 83, 91–3.

9. Meta - analiza Ryzyko raka piersi u nosicieli CHEK2 1100delC 3- krotnie zwiększone ryzyko zachorowania w ciągu życia - 21% 5 – krotnie zwiększone u nosicielek, u których w rodzinie występował rak piersi ryzyko zachorowania w ciągu życia - 37% Weischer M et al. CHEK2*1100delC genotyping for clinical assessment of breast cancer risk: meta-analysis of 26,000 patientscases and 27,000 controls. (J Clin Oncol 2008; 26: 542-548)

10. Weischer M et al. J Clin Oncol 2008; 26: 542-548

11. Mutacje genu CHEK2 w Polsce ?

12. Czy są małe mutacje ? • Sekwencjonowanie genu CHEK2 • 140 osób • B. Czy występują duże delecje? • Long PCR • 1500 pacjentów

13. CHEK2 • 1100delC • IVS2+1G>A • I157T • Del5395 (ex 9 i 10)

14. Częstość mutacji CHEK2 w populacji • CHEK2 I157T • 4,8%

15. Częstość mutacji CHEK2 w populacji • CHEK2 IVS2+1G>A, 1100delC, del5395 • 1%

16. Czy mutacje CHEK2 predysponują do raka piesi w Polsce ?

17. Ryzyko raka piersi u nosicielek mutacji CHEK2 • Badanie asocjacyjne • 7496 kobiet z rakiem • 7217 kontroli

18. Mutacje skracające białko CHEK2 IVS2+1G>A, 1100delC, del5395

19. Mutacje skracające białko CHEK2

20. Mutacje skracające białko CHEK2

21. Mutacje skracające białko CHEK2

22. Mutacje skracające białko CHEK2

23. Mutacja CHEK2 I157T

24. Ryzyko raka piersi w Polsce • 6%

25. Ryzyko raka piersi u nosicielki mutacji CHEK2 • 19% • 25 - 38% gdy w rodzinie występował rak piersi

26. Mutacje skracające białko CHEK2 KOBIETA : A. -systematyczna samokontrola piersi -badania lekarskie piersi 1 x 6 miesięcy -usg piersi ( od 20 –25 r.ż) 1 x rok -mammografia 1 x rok ( 35 r.ż) + MRI (rezonans piersi)

27. Czy mutacje CHEK2 predysponują do raka płuca ?

28. PALENIE RAK PŁUCA CZYNNIK ŚRODOWISKOWY

29. FAKTY • 10.000.000 Polaków pali paczkę papierosów dziennie • 100.000 corocznie umiera na choroby spowodowane paleniem tytoniu

30. DLACZEGO PALĘ? • Fajne (cool!) • To mnie wyróżnia • Lubię smak papierosa • Dla zabawy • Dla relaksu • Jestem dorosły

31. DLACZEGO PALĘ? • Ponieważ jestem uzależniony!

32. DLACZEGO PALĘ? NIKOTYNA Przewyższa toksycznością i mocą uzależniającą wiele narkotyków

33. DYM TYTONIOWY • 4 tysiące związków chemicznych

34. DYM TYTONIOWY • Aceton – rozpuszczalnik do lakierów • Cyjanowodór – gaz bojowy używany przez hitlerowców • Kadm - metal obecny w bateriach • Arsen – trutka na szczury • Metanol – paliwo do rakiet • Butan – gaz w zapalniczkach • Formaldehyd – konserwacja zwłok

35. DYM TYTONIOWY • Ponad 50 substancji rakotwórczych

36. DYM TYTONIOWY • Policykliczne aromatycznewęglowodory 13 DWUBENZOPIREN • Nitrozoaminy 7 • Aminy aromatyczne 11 • Aldehydy 2 • Inne związki organiczne 15 • Związki nieorganiczne 7 Hecht JNCI 1999

37. KARCINOGENEZA Aktywacja Metaboliczna Enzymy fazy I Detoksykacja Enzymy fazy II Naprawa DNA AGT NER ADDUKTY DNA MUTACJE DNA Hecht JNCI 1999

38. RAK PŁUCA RYZYKO ZACHOROWANIA • Aktywni palacze 16% • Palili w przeszłości 5% • Niepalący 1% Płaskonabłonkowy Drobnokomórkowy Gruczolakorak Brennan et al. Am J Epidemiol. 2006

39. RAK PŁUCA PREDYSPOZYCJA GENETYCZNA?

40. RAK PŁUCA PREDYSPOZYCJA GENETYCZNA BADANIA 45000 PAR BLIŹNIĄT Czynniki dziedziczne 26% Lichtenstein et al. N Engl J Med 2000

41. RAK PŁUCA MUTACJA KONTYTUCYJNA CHEK2 • 0,3 • 0,2 • 0,3 • 0,5 • 0,4 • 0,2 • 0,4 • 0,9 • Rak płuca p<0.000001 • Płaskonabłonkowy • Drobnokomórkowy • Gruczolakorak Brennan et al. Hum Mol Genet 2007 Cybulski et al. Carcinogenesis 2008 Przypadki n = 895 Kontrole n = 6391 n = 2165 n = 2934

42. RAKI PŁASKONABŁONKOWE GÓRNYCH DRÓG ODDECHOWYCH MUTACJA KONTYTUCYJNA CHEK2 • OR • 0,6 • 0,4 p<0.05 Brennan et al. Hum Mol Genet 2007 Cybulski et al. Carcinogenesis 2008 Przypadki n = 430 Kontrole n = 6391 n = 770 n = 2934

43. WNIOSKI 20% PALACZE BEZ MUTACJI CHEK2 16% 15% RYZYKO RAKA PŁUCA 10% PALACZE Z MUTACJĄ CHEK2 6% 5% NIEPALĄCY 1% 55 65 75 lat

44. WNIOSKI