AGENDA

1. BADANIE WIEDZY I OPINII POLSKICH ROLNIKÓWNA TEMAT UPRAWY ODMIAN ZMODYFIKOWANYCH GENETYCZNIEZREALIZOWANE Z INICJATYWY POLSKIEJ FEDERACJI BIOTECHNOLOGIIWYNIKI I PODSTAWOWE WNIOSKI

2. AGENDA • Informacje o badaniu • Temat i realizacja • Respondenci i próba • Wyniki badania i ich interpretacja • Wiedza rolników • Opinie rolników • Preferencje rolników • Podstawowe wnioski

3. INFORMACJE O BADANIU

4. INFORMACJE O BADANIUTEMAT I REALIZACJA • Temat – Badanie wiedzy i opinii polskich rolników na temat uprawy odmian zmodyfikowanych genetycznie • Realizacja – PBS Sp. z o.o. z inicjatywy Polskiej Federacji Biotechnologii: • Prace terenowe w dniach 21-27 października 2004 r. • Metodologia: • Wywiady indywidualne realizowane techniką papier i ołówek • Długość wywiadu – około 10 minut

5. INFORMACJE O BADANIURESPONDENCI I PRÓBA • Respondenci badania – rolnicy : • Właściciele lub współwłaściciele gospodarstw rolnych o powierzchni 1 ha i więcej • Odpowiedzialni za prowadzenie gospodarstwa (decydenci) • Producenci żywności (gospodarstwa utrzymujące się głównie dzięki plonom pochodzącym z badanego gospodarstwa) • Wielkość próby – 1042 respondentów: • Maksymalny błąd oszacowania przy takiej próbie wynosi 3% • Dobór próby – kwotowa: • Określona liczba wywiadów w każdej z 4 grup rolników • Grupy rolników wyodrębnione na podstawie wielkości gospodarstwa (1-4,99 ha; 5-14,99 ha; 15-49,99 ha; 50 ha i więcej) • Wyniki dla całej próby poddano ważeniu według wag uwzględniających liczbę gospodarstw danej wielkości w poszczególnych obszarach Polski

6. INFORMACJE O BADANIURESPONDENCI I PRÓBA Średnia wielkość gospodarstwa w całej próbie – 11,2 ha

7. INFORMACJE O BADANIURESPONDENCI I PRÓBA Udział gospodarstw z poszczególnych regionów w całej próbie

8. INFORMACJE O BADANIUDEFINICJA • Bez względu na fakt, czy ankietowani słyszeli lub nie słyszeli o roślinach modyfikowanych genetycznie, wszystkim respondentom przed zadaniem dalszych pytań prezentowana definicja badanego zagadnienia: Rośliny zmodyfikowane genetycznie, to takie ulepszone odmiany roślin uprawnych, do których hodowcy wprowadzili pewne konkretne, nowe cechy. Każda z tych cech ma ogromne znaczenie gospodarcze (szczególnie dla rolników i dla przetwórstwa), a także dla środowiska. Rośliny zmodyfikowane genetycznie określa się także „roślinami ulepszonymi biotechnologicznie”. Odmiany takie ulepsza się znacznie szybciej niż przy tradycyjnej hodowli, a przy tym zachowana jest rygorystyczna kontrola przy dopuszczaniu ich do obrotu. Do roślin zmodyfikowanych genetycznie zalicza się m.in.: ziemniaki całkowicie odporne na stonkę ziemniaczaną, buraki cukrowe odporne na herbicyd RoundupReady®, kukurydzę odporną na omacnicę prosowiankę i na herbicyd RoundupReady® oraz wiele innych odmian.

9. WYNIKI BADANIA I ICH INTERPRETACJA

10. WIEDZA ROLNIKÓWZNAJOMOŚĆ POJĘCIA Pytanie: Czy słyszał(a) Pan(i) o zastosowaniu w produkcji roślinnej odmian zmodyfikowanych genetycznie?

11. WIEDZA ROLNIKÓWZNAJOMOŚĆ POJĘCIA • Prawie ¾ badanych rolników zadeklarowało, że słyszeli o zastosowaniu w produkcji roślinnej odmian zmodyfikowanych genetycznie: • Najwyższy poziom świadomości zadeklarowali rolnicy reprezentujący największe gospodarstwa (94%), a najniższy – pochodzący z najmniejszych gospodarstw (68%) • Wyższy poziom świadomości występuje u mężczyzn (68%) niż u kobiet (66%) • Najwyższy jest wśród osób z grupy wiekowej 31-50 lat, zaś zdecydowanie najniższy – wśród najstarszych (powyżej 60. roku życia – tylko 55%) • Poziom świadomość systematycznie rośnie wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia – wśród osób z wykształceniem podstawowym wynosi zaledwie 48%, wśród osób z wykształceniem zawodowym – 73-74%, zaś wśród osób z wykształceniem średnim lub wyższym – aż 85-88% • Pojęcie roślin zmodyfikowanych genetycznie jest najlepiej znane rolnikom z regionu wielkopolskiego (85%), a najmniej – rolnikom ze Wschodu (68%) i Południa (60%) • Nie odnotowano natomiast różnicy w opiniach rolników utrzymujących się z produkcji roślinnej oraz zwierzęcej

12. WIEDZA ROLNIKÓWUPRAWA ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w Polsce uprawia się rośliny zmodyfikowane genetycznie?

13. WIEDZA ROLNIKÓWUPRAWA ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w pozostałych krajach Unii Europejskiej uprawia się rośliny zmodyfikowane genetycznie?

14. WIEDZA ROLNIKÓWKONSUMPCJA ŻYWNOŚCI Z ODMIAN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w Polsce konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie?

15. WIEDZA ROLNIKÓWKONSUMPCJA ŻYWNOŚCI Z ODMIAN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem w pozostałych krajach Unii Europejskiej konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie?

16. WIEDZA ROLNIKÓWUPRAWA I KONSUMPCJA – SZCZEGÓŁOWE DANE • Dla potrzeb badania w pytaniach dotyczących uprawy i konsumpcji wprowadzono podział – Polska (1) i pozostałe kraje Unii Europejskiej (2) • Wiedza i świadomość polskich rolników na temat uprawy i wykorzystania w gospodarce odmian roślin zmodyfikowanych genetycznie jest umiarkowanie satysfakcjonująca: • Większość rolników (61%) wie, iż w Polsce i pozostałych krajach Unii Europejskiej konsumuje się produkty na bazie odmian zmodyfikowanych genetycznie oraz że odmiany roślin GM uprawia się w niektórych krajach Unii Europejskiej • Przekonanie, że biotechnologia jest stosowana w pozostałych krajach Unii Europejskiej, jest niemal powszechne – zaledwie co dwudziesty badany wyraził opinię, że w pozostałych krajach Unii Europejskiej ani nie uprawia się roślin GM, ani nie konsumuje się żywności wyprodukowanej na ich bazie • Prawie 2/3 rolników uważa, że w Polsce konsumuje się żywność wyprodukowaną z odmian zmodyfikowanych genetycznie • Jednocześnie aż co drugi rolnik mylnie wskazuje, iż uprawa GMO występuje już w Polsce

17. OPINIE ROLNIKÓWKORZYŚCI Z UPRAW ROŚLIN GM Pytanie: Jakie są, Pana(i) zdaniem, największe korzyści związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie?

18. OPINIE ROLNIKÓWPROBLEMY Z UPRAWĄ ROŚLIN GM Pytanie: Jakie są, Pana(i) zdaniem, największe problemy związane z uprawą roślin zmodyfikowanych genetycznie?

19. OPINIE ROLNIKÓWKORZYŚCI I PROBLEMY – SZCZEGÓŁOWE DANE • Główną korzyścią z upraw roślin GM jest wyższa wydajność (62%) – stanowi ona najistotniejszą korzyść, wskazywaną niezależnie od wieku, płci, wielkości gospodarstwa czy miejsca zamieszkania respondenta: • Częściej od średniej opinię tę wyrażają rolnicy w wieku 31-50 lat (65-69%), prowadzący większe gospodarstwa (15-49,99 ha – 67%; 50 ha i więcej – 75%) oraz gospodarujący w regionach północnym (76%) i wielkopolskim (67%) • Największym problemem, który może wystąpić z związku z uprawami roślin GM, jest brak zaufania konsumentów do tego typu produktów. W tym punkcie są zgodni wszyscy rolnicy – podobnie jak w wypadku korzyści, jest to niezależnie od wieku, płci wielkości gospodarstwa czy regionu, w którym gospodaruje respondent: • Znacznie częściej opinię tę wyrażają rolnicy w wieku 41-50 lat (51%) niż najstarsi (33%), mający gospodarstwa powyżej 5 ha oraz z regionu wielkopolskiego i północnego (54-55%)

20. PREFERENCJE ROLNIKÓWOPŁACALNOŚĆ UPRAWY ROŚLIN GM Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem gospodarstwo mogłoby być bardziej opłacalne dzięki zastosowaniu odmian zmodyfikowanych genetycznie?

21. PREFERENCJE ROLNIKÓWOPŁACALNOŚĆ UPRAWY – SZCZEGÓŁOWE DANE • Nieco ponad połowa rolników jest zdania, że ich gospodarstwa mogłyby być bardziej opłacalne dzięki zastosowaniu w nich odmian zmodyfikowanych genetycznie. Osoby wyrażające przeciwną opinię stanowią tylko 1/5 całości, pozostali zaś (1/4 próby) nie mają na ten temat sprecyzowanego zdania: • Nieco częściej opinię pozytywną wyrażają mężczyźni (60%) niż kobiety (50%) • Mniejszy entuzjazm wyrażają osoby najmłodsze (48%) oraz najstarsze (46%). Wśród rolników w wieku od 31 do 60 lat zwolenników poglądu o opłacalności zastosowania w uprawie odmian roślin GM jest 56-60% • Najwięcej rolników dostrzegających korzyści gospodaruje w regionie wielkopolskim (67%) oraz centralnym (61%), a najmniej – w regionie wschodnim i południowym (po 48%) • Osoby wyrażające opinię, że ich gospodarstwa mogłyby zyskać dzięki wprowadzeniu do uprawy GMO częściej niż pozostali badani widzą korzyści płynące z zastosowania biotechnologii oraz dostrzegają niższe koszty i ułatwienia w produkcji

22. PREFERENCJE ROLNIKÓWMOŻLIWOŚĆ WYBORU Pytanie: Czy Pana(i) zdaniem polscy rolnicy powinni mieć możliwość uprawy roślin zmodyfikowanych genetycznie?

23. PREFERENCJE ROLNIKÓWMOŻLIWOŚĆ WYBORU – SZCZEGÓŁOWE DANE • 60% polskich rolników – producentów żywności jest zdania, że powinni mieć możliwość uprawy odmian zmodyfikowanych genetycznie. Przeciwnego zdania jest o połowę mniej respondentów: • Głosy „za” dominują wśród przedstawicieli największych gospodarstw (niemal 70% jest „za”) • Więcej takich opinii występuje wśród osób do 50. roku życia (ponad 60%), a w grupie najmłodszej – 18-30 lat – aż 65%. Wśród osób starszych odsetek ten spada do 54% • W pozostałych grupach wiekowych, zdecydowanie mniej – w grupie starszych rolników (53%) • Najwięcej entuzjastów takiego rozwiązania jest na Północy oraz Centrum Polski, najmniej – Na Południu • Spośród rolników, którzy domagają się przyznania im możliwości wyboru, czy mają stosować uprawy ulepszone biotechnologicznie czy konwencjonalne, aż 2/3 jest przekonanych, że zastosowanie GMO wpłynie na wzrost opłacalności ich gospodarstw • Aż 40% rolników, którzy nie spodziewają się zysku ekonomicznego z wprowadzenia GMO do ich własnych gospodarstw, także domaga się prawa wolnego wyboru w kwestii możliwości uprawy roślin GM

24. PODSTAWOWE WNIOSKI

25. PODSTAWOWE WNIOSKI • Polscy rolnicy chcą mieć możliwość uprawy roślin zmodyfikowanych genetycznie i dostrzegają, że dzięki temu ich gospodarstwo może być bardziej opłacalne • Rolnicy wykazują dobrą znajomość pojęcia i znaczenia stosowania w uprawie odmian zmodyfikowanych genetycznie – przy jednoczesnym błędnym przekonaniu, że takie odmiany są już uprawiane w Polsce • Rolnicy wskazują na liczne korzyści z upraw roślin GM, ale także wyraźne podkreślają problem braku zaufania konsumentów do żywności produkowanej z odmian zmodyfikowanych genetycznie • Blisko 2/3 rolników jest za dostępnością odmian ulepszonych, czyli jest za prawem wyboru, co nie może być w Polsce spełnione w świetle dyskryminujących ten model uprawy, przepisów o tzw. koegzystencji • Konieczność edukacji – przekazywania rzetelnej wiedzy na temat uprawy roślin GM zarówno rolnikom, jak i szerokim kręgom społecznym