Taalbelied kin in grut ferskil meitsje

1. Taalbelied kin in grut ferskil meitsje Marike Elsinga 15 novimber 2006

2. Doktoraalskripsje RUG - Gerda JongbloedUndersyk wurdskat beukers yn gemeente 't Hearrenfean - (N=102) • FR=thústaal: wurdskat FR = grutter as fan NED bern, wurdskat NED is grutter as fan NED bern • TT=thústalen: wurdskat NED is ek grutter as by NED bern • NED=thústaal: wurdskat FR is mar bytsje lytser as by FR bern

3. De twatalige ûntwikkeling Hûnderten ûndersiken oer de hiele wrâld toane oan dat twatalige bern taalkundich en kognityf in stapke foar hawwe op ientalige bern. • Ianco-Worall 1972 (cap-can-hat) - (pen - pet - hoed) • Bialystock 2004 (de knopen - abstraksjefermogen, it skieden fan relevante en net-relevante ynformaasje) • Price 2004 (De effekten binne sels fysyk mjitber: Bern dy't har fanôf in jonge leeftyd twatalich ûntwikkelje, hawwe in op guon plakken in tichtere harsensstruktuer).

4. Utstapke nei de trijetalige skoalle Earste útkomsten fan ûndersyk nei de effekten fan de trijetalige skoalle • De behearsking fan it Nederlâns fan bern op 'e trijetalige skoalle leit op lanlik nivo, dus heger as by bern yn Fryslân dy't net trijetalich ûnderwiis krije. • De behearsking fan it Frysk is better by bern dy't op trijetalige skoallen sitte as by bern dy't net trijetalich ûnderwiis krije • Frysktalige bern fan trijetalige skoallen behearskje it Nederlâns likegoed as Nederlânstalige bern, en Nederlânstalige bern behearskje it Frysk likegoed as Frysktalige bern. (útsein it begripend lêzen fan it Frysk troch Nederlânstalige bern yn groep 8, en útsein it technysk lêzen fan it Nederlâns troch Frysktalige bern yn groep 7)

5. 3 Fûstregels by taalbelied • Respekt, wurdearring, befêstiging (Cummins: learachterstân by bern dy't in minderheidstaal as thústaal hawwe, hat as oarsaak sosjologyske en psychologyske faktoaren) (opliedingsnivo âlden en taalidentiteit: taalstatus en ôfwike fan de noarm - fan de dominante taal) • Goed oanbod yn beide talen (kwalitatief en kwantitatief like goed NED en FR soarget foar goede basis yn memmetaal fan FR bern, en oanfolling twadde taal foar NED bern) • Konsekwint taalgebrûk: - hânfet om talen út inoar te hâlden - elke taal in eigen kontekst - stimulâns om beide talen aktyf te brûken

6. Taalbelied yn 'e praktyk • Lykweardigens fan beide talen • Weardefolle oanfolling op taaloanbod yn omjouwing • Ien-persoan-ien-taal • Utstrieling nei âlden • Taalbelied is kapstok foar wurkjen oan kwaliteit

7. Ynfloed gemeenten op taalbelied yn bernesintra • Taalnota gemeente Snits: bernesintra stimulearje by it ynfieren fan taalbelied • Maatregels derby: - premy by sertifisearring taalbelied - kritearia taalbelied opnimme yn subsydzjeferoarderings - stimulearje dat basisskoallen en bernesintra gearwurkje om in trochgeande line yn taalbelied te ûntwikkeljen

8. BernesintraPjutteboartersplakken en bernedeiferbliuwen • Bernedeiferbliuwen: - taalbelied hat geunstige ynfloed op prestaasjes fan bern en kin sa opnommen wurde yn kwaliteitseasken berne-opfang • Pjutteboartersplakken: - subsydzjeferoarderings - VVE

9. Sintrum Frysktalige Berne-opfang • Begelieding by ûntwikkeling en ynfiering Frysk of twatalich belied • Beoardieling taalbelied t.m.f. fisitaasjes - taalbelied - taalomjouwing - taalpedagogysk hannaljen - it folgjen fan de (taal-ûntwikkeling) 3. It takennen fan provinsjale subsydzje by fisitaasjes mei positive útslach