نور و روشنایی

1. معاونت پشتيبانی ، حقوقی و امور مجلساداره کل امور اداری و پشتیبانیدوره های آموزشی OHSAS 18001( عوامل فيزيكی زیان آور محیط شغلی )تنظيم :علیرضا احمدی فر

2. نور و روشنایی پیشرفت صنایع و نیاز روزافزون به بازده بیشتر ایجاب می کند که کار در محیطهای بسته در شب و روز ادامه پیدا کند و در همین راستا استفاده از منابع روشنایی مصنوعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، چرا که کمبود آن در محیط کار علاوه بر ایجاد خستگی اعصاب ، صدمات دیگری به سلامت و بینایی کارکنان وارد می کند. نور نه تنها برای دیدن اشیا و استفاده از آنها و انجام كارها ضروری است بلكه عاملی مهم برای ایجاد یك محیط كار مطبوع و دلپذیر است . میزان نور با توجه به اهمیت و نوع کار و درجه ظرفیت و دقت مورد نیاز در آن می بایست در حدی تامین گردد که کارگران بتوانند وظایف خود را به راحتی انجام دهند .

3. محاسن نور كافی و مناسب در محیط كار 1-‌ جلوگیری از احساس خستگی كاركنان 2-‌ كاهش اشتباهات 3-‌ كاهش تعداد حوادث و سوانح درمحیط‌های كارگاهی 4-‌ بهبود روحیه كاركنان 5‌- بهبود كیفیت كار و افزایش بازدهی

4. روشنایی و تیزبینی تحقیقات نشان می دهد که عملکرد کارکنان ، تحت تأثیر تیزبینی آنان قرار می گیرد . تیزبینی توانایی تشخیص اجزای کوچک اشیاء و تخمین فاصله آنها از یکدیگر و از خود شخص است . تیزبینی به همان اندازه که به مکانیسم های بینایی خود فرد وابسته است ، به روشنایی محیط کار هم وابسته است . البته میزان روشنایی در مشاغل مختلف متفاوت خواهد بود . کارکنان برخی کارگاه های صنعتی باید از روشنایی کافی برخوردار باشند تا بتوانند مطلوب ترین تیزبینی را به دست آورند . کسانی که بینایی نسبتاً ضعیفی دارند در مقایسه با کسانی که از دید طبیعی برخوردارند ، از افزایش روشنایی محیط کار بیشتر سود می برند .

5. روشنایی و تضاد تیزبینی و تمیز اشیاء از یکدیگر به عوامل دیگری ، مخصوصاً به شدت تضاد وابسته است . مثل رابطه بین درخشندگی شکل و درخشندگی زمینه ای که شکل در روی آن قرار می گیرد . یا تضاد بین سیاهی حروف و سفیدی کاغذ یا تضاد بین عیب پارچه و خود پارچه که کارگر چیت سازی باید آن را تمیز دهد . هر اندازه سیاهی حروف و سفیدی کاغذ بیشتر و هر اندازه عیب پارچه مهم تر باشد به همان اندازه راحت تر تمیز داده خواهد شد .

6. عوارض ناشی از ازدیاد نور خیرگی : مهمترین عارضه ناشی از ازدیاد نور است . این حالت در اثر برخورد مستقیم نور به چشم و یا انعكاس شعاع تابش نور از سطوح شفاف به چشم بوجود می آید . عوارض ناشی از كمبود نور فشار در چشم ، سردرد ،‌ سرگیجه ، خستگی ، بی‌میلی نسبت به كار و نیستاگموس حرفه‌ای می‌باشد .

7. منابع نور به طور كلی روشنایی را می‌توان به نور طبیعی ( نور خورشید ) و نور مصنوعی ( الکتریکی ) تقسیم كرد . روشنایی طبیعی به شرط آنكه به مقدار كافی باشد بر نور مصنوعی برتری دارد زیرا بر روی باكتری‌ها اثر كشنده دارد و از همه‌گیری امراض جلوگیری می‌كند .

8. استفاده صحیح از نور برای اینكه از سیستم روشنایی موجود و تعبیه شده در یك مكان حداكثر استفاده به عمل آید نکات زیر را باید در نظر گرفت : 1‌- حباب‌ها و لوسترها تمیز نگه داشته شوند . 2- چراغ‌های اضافه خاموش شود . 3-‌ برای دیوارها و سقف‌ها حتی‌المقدور از رنگ‌های روشن استفاده گردد زیرا رنگ و نور ارتباط بسیار تنگاتنگ و نزدیكی با هم دارند .

9. ارتعاش Vibration نوسان یک جسم مرتعش را حول یک نقطه معین یا حرکت نوسانی یک جسم دور یک جسم مشخص را ارتعاش می گویند . ارتعاش در مشاغلی که افراد در آنها با مته ، چکشهای برقی و... کار می کنند وجود دارد . ارتعاش در بعضی موارد مطلوب است . مانند ارتعاش دیاپازون یا مخروط یک بلندگو و گاهی امری است ضروری برای عملکرد بهتر وسایل . در بیشتر موارد ارتعاش نامطلوب است زیرا باعث اتلاف انرژی و تولید سرو صدا می شود .

10. ارتعاش برای بدن از دو جهت ایجاد خطر می کند : 1 . ارتعاش کل بدن که تحت عنوان Whoile body vibration تمام بدن را درگیر کرده و بیشتر در راننده ها ، لوکوموتیورانان ، خلبانان ، قایق رانان یا کسانی که با یک وسیله مرتعش کار می کنند دیده می شود . 2 . ارتعاش ناحیه ای که تحت عنوان Segmental یا Hand arm vibration قسمت هایی از بدن بخصوص دست و بازو را درگیر می کند .

11. تدابیر حفاظتی و پیشگیری از خطرات ارتعاش • بازرسی و كنترل مداوم قطعاتی كه در حركت هستند و یا در مقابل حركات مرتعش می شوند و سخت و محكم كردن آنها و تعویض قطعات فرسوده . • جلوگیری از كار كردن با ماشینهای ارتعاش زا توسط اشخاصی كه اختلالات عروقی ، عصبی ، عضلانی یا استخوانی دارند . • در معاینات دوره ای باید به دنبال علائم اولیه گشت و به محض مشاهده اولین علامت ، تدابیر احتیاطی لازم را به كار بست . • استفاده از لباس كار و دستكشهای مخصوص به منظور كاهش ارتعاشات دریافت شده . • كاهش مدت زمان كار روزانه یا منقطع كردن مدت كار ( كار – استراحت ) • استفاده از موادی كه می تواند از انتشار ارتعاش از دستگاهها به زمین و به بدن جلوگیری كند و همچنین استفاده از دستكش ضد ارتعاش و یا كفشهای عایق مناسب .

12. گرما و رطوبت وقتی دمای بدن در اثر فعالیتهای فیزیكی ، یا كار در محیطهای داغ و گرم بالا می رود سیستم محافظتی انسان جهت كنترل دمای بدن شروع به فعالیت می كند . مثلا جریان خون از قسمتهای عمقی بدن به سطح خارجی بدن ( پوست ) جریان بیشتری پیدا می كند ضربان قلب برای این كار به تپش بیشتری می افتد ، میزان تنفس بالا می رود ، رگهای خونی خون بیشتری را حمل می كنند ، غدد عرق ریز ترشح بیشتر می نمایند و تعریق در سطح پوست بیشتر می شود تا با تبخیر عرق دمای بدن كاهش یابد .

13. درمحیط هایی كه دمای محیط به دمای طبیعی بدن نزدیك می شود خنك شدن بدن مشكل تر می شود . خون بیشتری از قسمتهای حساس بدن بطرف پوست جریان پیدا می كند و این موضوع ، موجب اختلال در وظایف ارگانهای عمقی بدن می شود . از طرف دیگر تعرق بیشتر موجب از دست دادن بیشتر الكترولیتهای بدن می شود كه این مسائل موجب پیدایش عواقبی می شود كه تحت عنوان عوارض استرس گرمایی شناخته می شود . در محیط هایی كه علاوه بر گرما ، درصد رطوبت هوای محیط نیز بالا است ، مكانیسم تبخیر و خنك شدن بدن از طریق آن دچار اختلال می شود ، در چنین شرایطی كه بدن نتواند دمای خود را پایین آورد ، قابلیتهای افراد دچار اختلال می شود لذا عوارض ناشی از تماس با گرما زودتر و شدیدتر ظاهر می شود .

14. رطوبت نسبی رطوبت نسبی ، نسبت فشار بخار آب موجود در هوا به فشار بخار آب اشباع شده و بيان آن به صورت درصد می باشد . رطوبت نسبی توسط رطوبت سنجهای ثابت و متحرك ، مراحل اوليه اندازه گيری را پشت سر می گذارد .

15. استرس گرمایی چیست؟ دمای معمولی بدن بین 36 تا 38 است . وقتی که این دما از این حد بالاتر رود بدن با آزاد کردن مقداری گرما واکنش نشان می دهد . اما اگر گرمای وارده به بدن بیشتر از حدی باشد که بدن بتواند با دفع گرما دمای خود را کاهش دهد بدن شروع به گرم شدن می کند و شخص به استرس گرمایی نزدیک می گردد . مشکلاتی را که از طریق گرما سلامتی را دچار اختلال می کنند را بیماریهای ناشی از گرما گویند . برای جلوگیری از استرس گرمایی تمام کارگران باید تمام منابع ایجاد گرما را بشناسند و بدانند که بدن چگونه گرمای اضافی را از خود دفع می کند .

16. عوارض ناشی از گرما تماس بیش از حد با گرما و رطوبت در محیط كار ، موجب پیدایش عوارض ناشی از تماس می شود كه شدت آن بستگی به میزان دمای محیط ، میزان دمای محیط كار ، میزان فعالیت فیزیكی افراد ، مدت تماس و فاكتورها و ویژگی های فردی افراد دارد . عوارض ناشی از گرما به دو گروه تقسیم می شود : گروه اول: عوارض خفیف كه شامل سوختگی پوست و جوشهای گرمایی است جوشهای گرمایی به علت بسته شدن غدد عرق ایجاد می شود . گروه دوم : عوارض شدید می باشد و شامل كرامپ گرمایی ، گرمازدگی و خستگی گرمایی می باشد .

17. سرما دو عامل مهم تأثیرگذار در سرما ، دمای هوا و سرعت جریان هوا است که هر چه دمای هوا کمتر و سرعت جریان آن بیشتر شود اثرات زیان بارتری برای بدن در پی خواهند داشت . تأثیر توأم دما و سرعت جریان هوا را با شاخصی با عنوان خنکشوندگی باد (WCI) بیان می کنند . این شاخص برای محیطهای بسیار سرد و پایینتر از نقطه انجماد تعریف شده و با تعیین چرخه کار و استراحت ، نشان میدهد که شیفت کاری در سرما 4 ساعت میباشد . (چرخه استراحت در مواجهه با سرما به معنای گرم کردن افراد است و فرد باید حتماً وارد یک محیط گرم شود .) عارضه کلی سرما برای بدن تحت عنوان Hypothermia( هایپوترمیا ) بیان میشود. که در آن درجه حرارت بدن به پایینتر از 35 درجه سانتی گراد میرسد .

18. عوامل مستعد در هایپوترمی لاغری و ضعف عضلانی ، خوردن الکل و دارو­های آرامبخش ، دیابت ، کم­کاری تیروئید ، کم­کاری غده فوق کلیه ، بیماری قلبی و عروقی و سرطان .

19. عوارض ناشی از سرما کهیر : کهیر ناشی از سرما ، معمولا بر روی بخش های باز بدن و به دنبال اثر هوای سرد یا آب سرد پدیدار می شود . سرخی : بخشی از پوست بدن ، که به طور مستقیم ، در برابر سرما باشد ، قرمز و دردناک می گردد . سرمازدگی Pernio : در سرمازدگی که بافتها بر اثر سرما دچار آسیب میشوند ولی به مرحله یخزدگی و از بین رفتن نمی رسند ، علائم گزگز و مور مور شدن ، بیحسی ، درد در سرمازدگی اتفاق میافتد و پوست ناحیه به رنگ قرمز در آمده و دردناک و اگر شدت سرما زیاد شود تبدیل به یخزدگی میشود . از دیگر عوارض سرما میتوان به یخزدگی ، سرماگزیدگی و پای خندقی اشاره کرد .

20. فشار هوا به ازای هر ده متری که از سطح دریا پائین تر رویم یک اتمسفر بر میزان فشار افزوده می شود . برای مثال: فشار هوا در عمق 20 متری از سطح دریا 3 اتمسفر است.

21. اثرات ناشی از کار در فشار کم هنگامی که اکسیژن خون سرخرگها از 90 درصد کمتر بشود ، هیپوکسی که تا حدی شبیه مسمومیت منواکسید کربن است عارض می گردد و بین 65 الی90 درصد به انسان آسیب رسیده و کمتر از 65 درصد دچار اغما میشود . چنانچه انسان در ارتفاع 20000 پا تنفس نماید مقدار اکسیژن خون سرخرگ او معادل 65 درصد است که به ضعف و اغما منجر میشود . احتمالا از دست دادن دقت بینائی اولین اثر قابل مشاهده در اعمال و رفتار انسان میباشد .

22. بیماری‌ ناشی‌ از كاهش‌ ناگهانی‌ فشار هوا بیماری‌ ناشی‌ از كاهش‌ ناگهانی‌ فشار عبارت‌ است‌ از یك‌ وضعیت‌ همراه‌ با درد و گاهی‌ تهدید كننده زندگی‌ كه‌ در آن‌ حباب‌های‌ كوچك‌ گاز در خون‌ تشكیل‌ می‌شود و دلیل‌ آن‌ كاهش‌ ناگهانی‌ در فشار محیط‌ است ‌.