Ses Nasıl Yayılır?

1. Ses Nasıl Yayılır? Esranur ÇİNKO Hilal KÜLÜNK Nurseli Seda GENÇ Tuğba Nur KÖKTEN Rümeysa KILIÇ

2. ..Ses.. • Ses bir enerji türüdür ve dalgalar halinde yayılır. Ses dalgalarının yayılabilmesi için ses dalgalarının kaynağından çıktığı ortamda taneciklerin olması gerekir. • Bu nedenle ses dalgaları katı, sıvı ve gaz gibi maddelerde yani maddesel ortamlarda yayılabilir.

3. ..Ses..(2) • Boşlukta, maddesel ortam yani tanecikler olmadığı için ses kaynağının titreşim sonucu yaydığı titreşim enerjisi taşınamaz ve ses boşlukta yayılmaz.  Ses dalgaları su dalgalarına benzer fakat su dalgaları gibi görünen dairesel dalgalar şeklinde değil, görünmeyen küresel dalgalar şeklinde yayılır.

4. ..Ses..(3) Ses dalgaları, ortamdaki taneciklerin kendilerinin değil, taneciklerin titreşim enerjilerinin taşınması sonucu oluşur. Ses kaynağından çıkan ses dalgaları, yayıldığı ortamdaki maddenin taneciklerini titreştirir. Titreşen tanecik etrafındaki diğer tanecikleri titreştirir ve bu nedenle ses bir tanecikten diğerine yayılır.

5. ..Ses..(4) • Cisimlerin titreşmesi ile meydana gelen sesin kulağımıza kadar gelebilmesi için ses kaynağı ile kulağımız arasında katı – sıvı – gaz gibi esnek bir ortamın bulunması gerekir.

6. Resimler

7. Kısa Notlar • 1- Çevremizde ses çıkaran sayısız varlık vardır. İnsanlar, hayvanlar, taşıtlar, müzik  aletleri, şelale, rüzgâr, yağmur ses çıkaran varlıklardandır. • 2- İnsanların birbirleriyle iletişim kurmaları, duygu ve düşüncelerini aktarabilmeleri için konuşmaları gerekir. Konuşmanın temel öğesi sestir ve insan sesi de titreşim sonucu oluşur.

8. Kısa Notlar(2) • 3- Güneş’in yaydığı ışık Dünya’ya ulaştığı halde Güneş’te oluşan patlamaların sesi duyulamaz. Bunun nedeni sesin yayılması için maddesel ortam gereklidir. Uzay boşluğunda maddesel ortam olmadığı için Güneş’te oluşan patlamalar duyulamaz.

9. Kısa Notlar(3) • 4- Saat, hava dolu fanusta iken çalarsa sesi duyulabilir. Fakat havası tamamen boşaltılmış fanusta çalarsa sesi duyulamaz. Bunun nedeni, sesin boşlukta yayılamaması ve sesin yayılabilmesi için maddeye ihtiyaç duymasıdır.

10. Akustik

11. Akustik • Sinema ,tiyatro,konser salonu, cami vb. yerlerde sesin bütün mekana net bir şekilde iletmesi istenir. • Bunun için sesin yankı yapmadan etrafa yayılmasını sağlayacak iç tasarım yapılır.

12. Akustik Ortamlara Örnek

13. İç tasarım yapılırken duvarların kaplanması ,panellerle uygulamalar yapılması,ortamdaki eşyaların yerleştirilmesi gibi çalışmalarda akustikten faydalanılır.

14. Akustik ,sesin meydana gelişi, yayılması , duyulması ve özellikleriyle ilgilenen bilim dalıdır.

15. Akustik ile uğraşan bilimadamları ve mühendisler, sesi ve insan işitmesini incelerler. Farklı nesnelerin sesle ne şekilde etkilendiklerini de araştırırlar. Mühendisler, uygun seste iletişim sistemleri ve binaları tasarımda bulunurlar.

16. Aspendos Hakkında Bilgi • Pamfilya kenti olan Aspendos Antalya’nın 48 km. doğusundadır.Aspendos’a Antalya-Manavgat yolundan ayrılan bir asfalt ile ulaşılır. Kent, Serik İlçesinin 8 km. doğusunda Köprü Çayı’nın dağlık bölgeden düzlüğe ulaştığı yerde, biri büyük, diğeri küçük iki tepe üzerine kurulmuş zengin şehirlerden biridir. İlk ismi bastığı sikkeler üzerinde de görüleceği gibi Estvadiiys’tir. Antik dünyada en güçlü para Aspendos sikkesidir.M.Ö. 7.yy. başlarında kurulan şehir, Perslerin, AttikDelos Deniz Birliği’nin, Büyük İskender’in, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı egemenliklerini tanımıştır. Evrimedon Çayı ağzındaki konumu ile önemli bir liman ve ticaret kenti olarak ünlenen Aspendos, mısır, gül ağacından yapılmış süs eşyaları, şarap, tuz ve at ticareti yapmıştır. Kent ayrıca antik dünyanın en iyi atlarını yetiştirmesi ile de ünlüdür. • Aspendos’taki eserler, Aşağı Kent Yapıları ve Yukarı Kent Yapıları olarak ikiye ayrılır. Yukarı Kent Yapıları arasında agora, bazilika toplantı yapısı, nymphaeum ve eksedra yer alır. Aşağı Kent Yapıları arasında ise tiyatro, stadion, hamamlar, su kemeri, tapınak ve nekropoller sayılabilir. Aspendos surlarının Helenistik Dönem de yapıldığı, sonraları Geç Roma ve Bizans Dönemlerinde birtakım onarımlar gördüğü bilinmektedir.

17. Aspendos Hakkında Bilgi(2) • Aspendos’u sanat merkezi yapan yapıtların başında tiyatro gelmektedir. Aspendos Tiyatrosu antik dünyadan günümüze gelebilmiş en sağlam tiyatrodur. Küçük bir tepenin yamacına kurulmuş olan tiyatronun mimarı Aspendoslu Thedoros’un oğlu Zenon’dur. Kapasitesi 15.000 kişiliktir. • En önemli özelliği sahip olduğu muhteşem akustiktir. Tiyatro Selçuklular döneminde kervansaray olarak kullanılmıştır. Sahne binasının bazı yerlerinde görülen beyaz sıralar üzerine zikzak motifleri Selçuklu Dönemine aittir. Tiyatronun cavea bölümü yarım daire planlı olup, geniş bir diazoma ile ikiye ayrılır.

18. Aspendos Hakkında Bilgi(3) • Üst caveanın arkasını 59 kemerden oluşan geniş bir galeri boydan boya çevirmektedir. Caveanın iki tarafında girişlerin üzerindeki özel localar imparatorluk ailesine ve ocak rahibelerine ayrılmıştır. Orkestradan itibaren yükselen oturma sıralarının ilki senatör, yargıç ve yabancı elçilere, ikincisi kentin ileri gelenlerine aittir. Kadınlar genellikle üst sıralarda, galerinin altındaki bölümde otururlardı. Geri kalan bölümler kentin tüm vatandaşlarına açıktır. Sahne tiyatronun en çarpıcı bölümüdür. • Konglemara bloklarından inşa edilen iki katlı fasadın alt katında aktörlerin sahneye çıkışlarını sağlayan beş kapı vardır. Orkestra düzeyindeki küçük kapılar vahşi hayvanların kapatıldığı dehlizlere aittir. Üst kattaki sütunlu cephe mimarisinin tam ortasında üçgen bir alınlık içinde tiyatroların kurucusu ve koruyucusu olan şarap tanrısı Dionysos’un bir kabartması işlenmiştir.

19. Aspendos Resmi

20. Aspendos Hikayesi • Bir de Aspendos Antik Tiyatrosunun küçük bir hikâyesi var. Aspendos kralının o zamanlar çok güzel bir kızı vardır ve herkes onla evlenmek ister. • Fakat kral kimde karar kılacağını bilemediği için halka şöyle duyurur: kim halkımız, şehrimiz adına en yararlı ve güzel şeyi yaparsa kızımı ona vereceğim. Bu durum üzerine de iki büyük eser çıkar bu iki eseri de iki ikiz kardeş ortaya koyar.

21. Aspendos Hikayesi(2) • Bu eserlerin birisi şehre kilometrelerce uzaktan, müthiş bir geometrik hesaplamanın sonucu olarak ortaya çıkarılıp inşa edilmiş kasabaya su getiren su kemerleri; diğeri ise orkestrasında yere metal para atıldığında en üst tarafından dahi o sesin duyulduğu dünyanın o zamanki ve günümüzün akustik olarak en iyi olan tiyatrosudur. • mimarı da Zenon'dur. kral su kemerlerini gördükten sonra kızını su kemerlerini yapan mımara vermek ister fakat daha sonra da tiyatroya girdiğinde tiyatronun yukarı tarafında gezerken bir ses duyar. ses kralın kızını ben almalıyım onu bana vermeli der.bu akustiğe hayran kalan kral kızını büyük bir kılıçla ikiye ayırır ve kardeşlere verir.

22. Ses Hakkında Bilgi

23. Ses • Katı, sıvı ve gaz halindeki maddelerin oluşturduğu tanecikli (maddesel) ortamlarda dalgasal olarak (dalga şeklinde) yayılabilen enerji türüne ses denir. Ses, titreşimlerden oluşan bir enerji türüdür. Ses veren her madde veya cisme ses kaynağı denir. • Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir. • Sesin oluşabilmesi için mutlaka titreşim hareketinin gerçekleşmesi gerekir. • Titreşim, bir cismin ileri geri gidip gelme hareketidir. (Ses veren her şey titreşir ve titreşen cisimler ses oluşturur). • Çevremizde ses çıkaran sayısız varlık vardır. İnsanlar, hayvanlar, taşıtlar, müzik aletleri, şelale, rüzgâr, yağmur ses çıkaran varlıklardandır.• Ses kaynağından yayılan ses titreşimleri kulak tarafından duyulabilir. Fakat insan kulağı bütün ses titreşimlerini duyamaz. (Frekansının uygun olması gerekir)

24. Sesin Şiddeti • Sesin zayıf veya kuvvetli olmasına sesin şiddeti denir. Sesin şiddeti desibel (dB) birimi ile belirtilir. 0 – 60 (dB) arasındaki sesler insan kulağını rahatsız etmez.

25. Sesin Tınısı • Aynı sesin çeşitli müzik aletlerinden çıktığı zaman gösterdiği farklılığa sesin tınısı denir. Tını, sesin farklılığını ifade eden bir terimdir. (Aynı notayı (tonu) çalan bir kemanla bir flüt arasındaki temel fark, tını farkıdır ve bu nedenler farklı sesler çıkar. Enstrümanların yapıldığı malzemelerin farklı olması, enstrümanların oluşturduğu sesin farklı bir tınıda olmasını sağlar).

26. Sesin Yüksekliği • İnce sesi kalın sesten ayıran özelliğe sesin yüksekliği denir. Ses yüksekliği, ses kaynağının titreşme hızına bağlıdır. Ses kaynakları hızlı titreştiği zaman sesin yüksekliği artar ve ses ince (tiz) çıkar. Ses kaynakları yavaş titreştiği zaman sesin yüksekliği azalır ve ses kalın (pes) çıkar. (Ses kaynağının 1 saniyedeki titreşim sayısına frekans denir. Frekans birimi hertz’dir ve Hz ile gösterilir. Frekansı büyük olan ses kaynağı ince, frekansı küçük olan ses kaynağı kalın ses verir.)

27. Sesin Yüksekliği(2) • Sesin yüksekliği ses kaynağı olarak kullanılan telin boyuna, gerginliğine, kalınlığın (kesitine) ve cinsine bağlıdır.• Kalınlıkları farklı, diğer özellikleri aynı olan iki telin verdiği seslerin yükseklikleri (frekansları) farklıdır. İnce telin verdiği sesin yüksekliği (frekansı) daha fazladır yani sesi incedir.• Cinsleri farklı, diğer özellikleri aynı iki telin verdiği seslerin yükseklikleri (frekansları) farklıdır. • Gerginlikleri farklı, diğer özellikleri aynı olan iki telin verdiği seslerin yükseklikleri (frekansları) farklıdır. Gergin telin verdiği sesin yüksekliği (frekansı) daha fazladır yani sesi incedir.• Uzunlukları farklı, diğer özellikleri aynı olan iki telin verdiği seslerin yükseklikleri (frekansları) farklıdır. Uzun telin verdiği sesin yüksekliği (frekansı) daha fazladır yani sesi incedir.

28. Ses Yalıtımı

29. Ses Yalıtımı Nedir? • Ses Yalıtımı :Sesin yayılmasının önlenmesine ses yalıtımı denir. Ses yalıtımı yapılırken sesi geçirmeyen veya daha az geçiren yani sesi fazla soğuran yalıtım malzemeleri kullanılır. • Aşırı gürültülü ortamlarda ses dalgalarının şiddeti fazla olduğu için bu ortamlar sağlık sorunlarına neden olur. Bu nedenle aşırı gürültülü ortamlarda yalıtım malzemelerinin kullanılması gürültüyü önler yani ses yalıtımı sağlar.

30. Ses Yalıtımı • NOT : 1- Yan odadaki TV sesinin duyulması, sesin soğrulup iletilmesi nedeniyledir. 2- Kar yağdığında ortam daha sessiz olur. Bunun nedeni sesin kar tarafından soğrulmasıdır. Kar sayesinde sesin yansıması azalır. (Kar yokken asfalttan yansıyan ses etrafa yayılır. Kar varken kar sesi soğurduğu için yansıma azalır) 3-Binalar yapılırken ses yalıtımının sağlanması için duvarlar sıvanır ve duvarların arasına sesin soğrulmasını sağlayan ses yalıtım malzemeleri (köpük) konur.

31. Ses Yalıtımını Kullanan Yerler • Ses yalıtımında kullanılan yerler: • Ses kayıt stüdyolarında ,spor salonlarında ofislerde ,restoranlar ,radyo-TV stüdyolarında,düğün solarında toplantı salonlarında ,hava alanlarında (vb) yerlerinde kullanılır.

32. Ses Yalıtımının Kullanıldığı Yerler • Yere serilen halı ,perdeler, divanlar,koltuklar ev ve ofislerde ses yalıtımı sağlar. • Ayrıca duvarların arasına konan strafor(plastik köpük),çam yünü, pencerelerdeki çift camda ses yalıtımı sağlar.

33. Yankı • Ses dalgalarının bir yüzeye çarpıp tekrar kaynağına dönmesine yankı denir.

34. Örnek • Örneğin;bir vadide spor salonunda,mağarada ya da boş veya büyük bir odada bağırsak bir süre sonra kendi sesimizin yankısını duyabiliriz.

35. Yankı Koşulları • İnsan kulağının,bir kaynaktan çıkan ses ile bu sesin yankısını bir birinden ayırt ederek duyabilmesi için hava ortamında kaynak ile engel arasında en az 17 metre mesafe bulunmalıdır. 17 m

36. Maddesel Ortam • Ses her ortamda aynı hızla yayılmaz.Sesin oluşması ve yayılması için maddenin taneciklerinin titreşmesi gerektiğini biliyoruz . • Sesin oluşması maddenin taneciklerinin titreşmesiyle,yayılması ise bu taneciklerin sıkışıp gevşemesiyle(bir dalga gibi)olur.

37. Resim