تولید و ارزشیابی رسانه

1. تولید و ارزشیابی رسانه گروه آموزش و ارتقای سلامت معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه

2. هدف کلی • ارتقای آگاهی و مهارت فراگیران در خصوص تولید و ارزشیابی رسانه ها

3. اهداف اختصاصی • آشنایی فراگیران با مفهوم تکنولوژی آموزشی • آشنایی فراگیران با طبقه بندی اهداف آموزشی • آشنایی فراگیران با رسانه های آموزشی • آشنایی فراگیران با وسایل کمک آموزشی • آشنایی فراگیران با تفاوت رسانه و وسیله کمک آموزشی • آشنایی فراگیران با انواع رسانه ها و وسایل کمک آموزشی • آشنایی فراگیران با نحوه ی طراحی پوستر • آشنایی فراگیران با نحوه ی طراحی پمفلت • ایجاد مهارت در فراگیران جهت طراحی و ارزشیابی پوستر و پمفلت

4. اهداف رفتاری در پایان دوره انتظار می رود فراگیران: • تکنولوژی آموزشی را تعریف کنند. • طبقه بندی اهداف آموزشی را بیان کنند. • رسانه آموزشی را تعریف کنند. • وسیله کمک آموزشی را تعریف کنند. • تفاوت وسیله کمک آموزشی و رسانه را بیان کنند. • انواع رسانه ها و وسایل کمک آموزشی را نام ببرند. • نحوه طراحی پوستر را توضیح دهند. • نحوه ی طراحی پمفلت را توضیح دهند. • بتوانند رسانه های آموزش داده شده را مطابق استاندارد تهیه نموده و ارزشیابی نمایند.

5. تعریف تکنولوژی آموزشی • روش منظم طراحی،اجرا و ارزیابی کل فرآیند آموزش و یادگیری بر اساس اهداف معین و بر اساس پژوهش در یادگیری و ارتباطات انسانی و به کارگیری ترکیبی از منابع انسانی و غیر انسانی برای ایجاد یادگیری مؤثرتر

6. طبقه بندی اهداف آموزشی بلوم • حیطه ی شناختی • حیطه ی عاطفی • حیطه ی روانی - حرکتی

7. طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه ی شناختی • دانستن • فهمیدن • کاربرد • تحلیل • ترکیب • ارزشیابی

8. طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه ی عاطفی • دریافت • پاسخ • ارج نهادن • سازماندهی ارزشها • وجدانی کردن ارزشها

9. طبقه بندی هدفهای آموزشی در حیطه ی روانی -حرکتی • دریافت • آمادگی • پاسخ هدایت شده • خودکار شدن عمل • رفتار مرکب • تطبیق و ابداع

10. تعریف رسانه آموزشی • رسانه آموزشی ترجمه ی ( (instructional media است که در لغت به واسطه،ماده ی واسط یا رابط دو چیز،حدفاصل و سرانجام،وسیله نقل و انتقال تعریف شده است. • رسانه ی آموزشی ابزاری است برای ارایه آموزش به فراگیر و طبیعتاً جزیی از فرآیند آموزش و تکنولوژی آموزشی محسوب می شود،نه تمام آن.

11. مثال رسانه ی آموزشی • چنانچه فراگیر را مصرف کننده و آموزش را کالای مصرفی بدانیم رسانه همان وسیله ای است که کالا را از محل تولید یا توزیع به دست مصرف کننده می رساند. به عبارت دیگر آموزش=کالا،فراگیر=مصرف کننده و رسانه وسیله ی انتقال و ارایه کالا به مصرف کننده یا آموزش به فراگیر است. • در کلاس درس معلم رسانه ی آموزشی است.

12. وسایل کمک آموزشی • کلیه ادوات و اشیایی که در کنار رسانه ی آموزشی برای تفهیم بهتر و بیشتر موضوع آموزش به فراگیران به کار می روند. • مثلاً گچ و تخته،نقشه، اسلاید و .... • نکته: آموزش بدون رسانه امکانپذیر نیست اما آموزش بدون وسیله کمک آموزشی امکانپذیر است.

13. طبقه بندی رسانه ها و مواد کمک آموزشی از دیدگاه اندرسون 1.مواد دیداری غیر شفاف:نظیر پوستر،چارت،نمودار،کتاب،مجله و روزنامه،کتابچه و بروشور،عکس و تصویر،کاریکاتور،کارتهای نمایشی و... 2. مواد دیداری شفاف ثابت:فیلم استریپ،اسلاید و طلق شفاف.هرگاه مواد دیداری شفاف ثابت با صدا ارایه گردند در این صورت به این مواد دیداری-شنیداری شفاف ثابت می گویند. 3. مواددیداری -شنیداری شفاف متحرک:فیلم های تلویزیونی و ویدیویی.هرگاه فیلم های ارایه شده فاقد صدا(صامت) باشند به اینگونه فیلم ها مواد دیداری شفاف متحرک می گویند.

14. 4. مواد شنیداری:نوارهای صوتی 5. سه بعدی ها:مثل اجسام حقیقی،نمونه ها،برشها،مدلها و ماکتها 6.رایانه ها 7. منابع انسانی و موقعیت ها:مثل گردش علمی،دعوت از افراد متخصص،نقش آفرینی

15. اصول انتخاب رسانه 1. از آنجا که رسانه ها بدلیل رسانه بودنشان یعنی انتقال محتوای آموزش از فرستنده به گیرنده با هم تفاوتی ندارند،باید ساده ترین و ارزانترین آنها را برای هر آموزشی انتخاب کرد.این یک اصل کلی است و مانند هر اصل کلی دیگری دارای ملاحظات و استثنائات و تبصره هایی است. 2. گاهی خصوصیات ویژه ی محتوا نوع خاصی از رسانه را طلب می کند.(توضیحات بیشتر بعداً ارایه می گردد.)

16. 3. گاهی خصوصیات ویژه ی فراگیران نوع خاصی از رسانه را طلب می کند. 4. در انتخاب رسانه،باید به گرایش شاگردان به رسانه ی مورد نظر،برداشت آنان از نظر میزان یادگیری از طریق آن رسانه و انتخاب رسانه به وسیله ی شاگردان توجه شود و در هر مورد پیش بینی های لازم برای انتخاب رسانه به عمل آید. • نکته:جذابیت جدید بودن رسانه همیشگی نیست و به مرور زمان(حدود هشت هفته) از بین می رود. بنابر این طراح و تکنولوژیست آموزشی نباید بیش از اندازه روی نو و جدید بودن رسانه حساب کند.

17. 5. گاهی مسایل اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی و غیره نوع خاصی از رسانه را طلب می کند • به طور کلی شناسایی انواع رسانه ها و ظرفیت ها و محدودیتهای هریک از آنها لازمه ی بکارگیری صحیح آنها در انواع آموزشهاست و تکنولوژیست آموزشی باید با توجه به تمام حقایق،نیازها و اهداف ارایه شده بهترین،باصرفه ترین و کارآترین رسانه را انتخاب و پیشنهاد کند.

18. الگوی انتخاب رسانه ی آموزشی مربی،شبیه سازی.معلم به منظور بررسی عملکرد فراگیر و ارایه ی بازخورد لازم آیا لازم است توسط فراگیر کاری انجام شود؟ بلی خیر آیا ارایه ی مطلب به صورت دیداری لازم است؟ آیا ارایه ی مطالب به صورت شنیداری لازم است؟ خیر خیر آموزش لازم نیست بلی نوار صدا همراه با نوشتار برای ارجاع سخنرانی همراه با نوشتار برای ارجاع بلی بلی نوار ویدیو-مولتی مدیا-فیلم-ماکتها و مدلها آیا نمایش عملی لازم است؟ خیر خیر جزوه و مواد نوشتاری تکثیر شده جزوات برنامه ریزی شده (در صورتی که مهارت پیچیده باشد) آیا صدا لازم است؟ بلی اسلاید همراه با نوار صدا-سخنرانی با مکالمه و مراوده با فراگیر جزوه همراه با نوار صدا-مولتی مدیا.

19. نتیجه گیری • تكنولوژی آموزش ، ابزار و روشهای كمك كنندهجهت حل مشكلات آموزشی است . • رسانه های آموزشی می توانند نقش مهم و فزایند ه ای را در توانا ساختن فراگیران جهت یادگیری ایفا نمایند .

20. پوستر • پوستریکی از رسانه های آموزشی است که کاربرد زیادی در آموزش بهداشت دارد. • پوستر نوعی آگهی دیواری یا چسبان است که در امور مختلف فرهنگی،هنری،تجاری و بازرگانی و بخصوص بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد. • معمولاً آن را روی تخته یا دیوار نصب می کنند و مجموعه ای از طراحی های منسجم است که غالباً رنگی بوده و حامل پیامی به منظور جلب توجه بیننده یا تقویت عقیده ای در ذهن افراد می باشد و او را به انجام کاری تشویق می کند.

21. انواع پوستر • پوستر تک نظری(تک پیامی):یک موضوع را نشان می دهد و یا یک نگاه درک می شود. • پوستر چند نظری(چند پیامی):چند موضوع را نشان می دهد و گاهاً نیاز به تفسیر دارد. • عمده ترین تفاوت پوسترها این است که در پوستر تک نظری افراد کم سواد گروه هدف هستند و دارای حداقل کلمات و تصاویر است حال آنکه پوستر چند نظری برای افراد با سواد است و نیاز به وقت بیشتری برای درک دارد.تصاویر و کلمات هم بیشتر هستند.

22. نکته • پوستر تک نظری و چند نظری نباید نیاز به توضیح شفاهی داشته باشند.

23. شرایط یک پوستر خوب • فوراً جلب توجه کند. • حاوی مطلبی باشد. • بیننده را به انجام کاری تشویق کند. • دارای هدف و منظور خاصی باشد. • دارای پیام روشن و واضح باشد و بیننده را در شک و تردید قرار ندهد. • دارای رنگهای معنادار باشد. • به اندازه کافی بزرگ باشد تا مشکلی برای دیدن،خواندن و درک کردن ایجاد نکند.غالباً از فاصله 9-6 متری قابل رویت باشد و اندازه آن از 70×50 کمتر نباشد

24. اصول تهیه پوستر • در تهیه پوستر سوالات زیر را در نظر بگیرید: • چرا باید این پوستر را تهیه کرد؟ • پیام و محتوای پوستر چیست؟ • گروه تحت آموزش چه کسانی هستند؟ • محل نصب و ارایه پوستر کجاست؟ • زمان استفاده از پوستر چه هنگامی است(اول آموزش،وسط آموزش،در پایان آموزش) • برای چه مدتی و چند بار مورد استفاده قرار می گیرد؟ اگر دفعات استفاده زیاد است جنس پوستر باید از مواد مرغوب باشد.

25. 7.حتی المقدور از زبان محلی برای یك منطقه استفاده شود . 8.از علایمی استفاده شود كه حتی برای افراد بی سواد نیز قابل فهم باشند . 9.فقط یك پیام در پوستر گنجانده شود ایده های بیش از حد ، باعث سردرگمی فراگیران و شلوغی پوستر می شود . 10.پوسترهای خوب دارای تصاویر زیادی نباشد و تنها شامل طرحهایی باشد كه منظور را بیان می كنند و در حقیقت پوسترها باید ساده تهیه شوند . 11.پوسترها بایستی بدیع ، جالب و نو باشند . این مطلب شامل كلیه جنبه های مربوط به تهیه آن نظیر كلمات و جملات ، طرحها و روابط بین عناصر تشكیل دهنده آنها می شود . بطور خلاصه ، تهیه كننده باید در فكر پیدا كردن سوژه ای باشد كه تا آن لحظه به فكر كسی نرسیده باشد .

26. 12. پوسترها را می توان تنها به یك نوشته و یا تیتر خلاصه نمود ؛ اینگونه نوشته ها مدت زیادی در خاطر فراگیران باقی می ماند . برای اینكه امكان تثبیت بیشتر آنها در خاطره بالا رود ، طرح و نقاشی و مطالب مندرج در پوستر نباید فاصله ای وجود داشته باشد و باید از تصاویری استفاده نمود كه برای بینندگان سریعاً قابل درك باشد و همچنین طرح و شعار پوستر بایستی با فرهنگ جامعه سازگار  باشد . 13.نحوه قرار گرفتن قسمتهای مختلف پوستر از جمله تیترها و عناوین آنها از جمله متغیرهایی هستند كه در میزان تاثیر برفراگیران دخالت فراوان دارد .

27. 14.رنگها همیشه مبین ایده ها و احساسات بوده و هستند و چنانچه  به طرز صحیحی از آنها استفاده شود ، می توانند تاثیر بسزایی بر روی بیننده باقی بگذارد بنابراین نباید از رنگها به عنوان تزئین استفاده نمود . 15. پوستر باید خلاصه باشد به این معنی كه بتوان آن را در مدت كوتاهی مطالعه نمود بنابراین حروف بكار رفته باید خوانا و درشت بوده بطوریكه بتوان آن را از فاصله نسبتاً دور خواند ؛ برای رعایت این نكته بهتر است كه مطلب را در یك جمله خلاصه نمود . بعضی از متخصصین معتقدند كه كلمات بكار رفته شده در پوستر نباید از 8 كلمه تجاوز نماید

28. اصول طراحی پوستر • خلاصه بودن:در مدت کوتاهی خوانده شود و مفهوم آن درک گردد. • سادگی پوستر:یک پوستر خوب پوستری است که در آن نقوش زیادی به کار نرفته است.بخصوص تصاویر زیاد صورت،طرح های پیچیده و سردرگم در بیننده ایجاد ابهام می کنند.لذا در کارهای آموزشی تصاویر باید ساده باشند و به راحتی مطلب را برسانند.

29. بداعت(نوآوری):پوستر نباید تقلیدی باشد.باید سعی کرد موضوع آموزشی را به صورت جدید و نو ارایه کرد این بداعت و نو آوری هم شامل تصاویری می شود که می کشیم و هم جملاتی که برروی پوستر نوشته خواهد شد.همین طور ارتباطی که بین تصویر و نوشته برقرار می شود باید حالت نوآوری داشته باشد. • طرح:برای طراحی می توان از یک نقاش ماهر یا از روش بزرگ کردن تصاویر از طریق اوپک و یا جدول بندی استفاده کرد.همچنین از عکسهای حاضر هم استفاده خواهد شد. مطالعات روانشناسی نشان داده اند که افراد بیشتر به سمت تصاویری جلب می شوند که منعکس کننده گوشه ای از وضعیت اجتماعی،فرهنگی،تحصیلی و خانوادگی فرد باشد.بخصوص تصاویری که بیان کنده حالتی باشند که بیننده برای خودش و جامعه اش آن را آرزو دارد.

30. تنظیم:تنظیم کردن مطالب پوستر بسیار مهم است و در مجموع 2 نوع تنظیم وجود دارد: • تنظیم،توازن یا تقارن رسمی:در تنظیم رسمی با خطوط فرضی پوستر را به 2 قسمت قرینه هم تقسیم می کنیم به طوری که از سمت چپ،راست،بالا و پایین کاملا با هم قرینه باشند.

32. 2.تنظیم ،توازن یاتقارن غیر رسمی:در توازن غیر رسمی حالت قرینگی وجود ندارد. معمولاً از حروف لاتین می توانیم برای قرینگی یا عدم قرینگی استفاده کنیم. مثلاً تصویر را در قالب H-Z-T یا S ترسیم می کنیم.

33. عنوان پوستر:در قالب عبارتی باشد که دارای حداقل کلمات است.5 کلمه بهترین است و از 7 و نهایتاً 8 کلمه تجاوز نکند.انواع اشکال عنوان پوستر به شرح زیر است: الف)سوالی:آیا عواقب اعتیاد را می دانید؟ ب)خبری:در ایران ... نفر مبتلا به ایدز وجود دارند. ج)امری:در این مکان سیگار نکشید. د)پیشنهادی:فرزند کمتر زندگی بهتر

34. رنگ:پس از تنظیم پوستر رنگ آن بسیار مهم است.رنگ کیفیتی است که از ظاهر چیزی دیده می شود.وسیله ای است که اگر درست استفاده شود تاثیر عمیقی بر روی بیننده دارد و منظور آموزشی را بهتر بیان می کند.از رنگ می توانیم برای مجزا کردن،تاکید کردن،افزودن بر پیوستگی مطالب،تضاد و همچنین جلب توجه استفاده کنیم. • در تهیه پوستر از رنگ های زیاد استفاده نکنید. استفاده از 4 تا 5 رنگ کافی است و خود رنگ زمینه هم به عنوان یک رنگ محسوب میشود.

35. چرخه رنگها • در نقاشی سه رنگ اصلی عبارتند از آبی،قرمز و زرد • از ترکیب 2 رنگ اصلی رنگهای فرعی بوجود می آیند. • اگر هر رنگ اصلی را با رنگ فرعی مجاورش به نسبت مساوی ترکیب نماییم 12 رنگ بوجود می آید. • اگر در دایره رنگها قطری رسم کنیم از ترکیب دو رنگ مقابل هم به نسبت مساوی رنگ سیاه بدست می آید.

36. رنگها دارای مفاهیم ملی،مذهبی،بین المللی و بهداشتی هستند. • رنگهای شاد و گرم و روشن از قرمز تا انتهای زرد هستند. • رنگ نارنجی و ترکیباتش از نظر روانی حالت اشتها آور دارند. • در بهداشت از رنگ زرد برای نشان دادن بیماری استفاده می شود.برای هشدار دادن هم از رنگ زرد استفاده می شود.

37. از سبز چمنی تا انتهای آبی رنگ های سرد و آرام بخش هستند.رنگ سبز و ترکیباتش برای نشان دادن فضاهای امن و مناسب به کار می روند.از این دسته رنگها برای بخش های ایمنی در پوستر استفاده می شود. • رنگ های آبی بنفش تا ارغوانی رنگ های سرد و حزن آور هستند. • رنگ سفید نشانه صلح و دوستی و در بهداشت نشانه پاکی و پاکیزگی است. رنگ سیاه نشانه آلودگی است. • بنابر این رنگها بر اساس مفهوم پوستر به کار می روند.مطالعات نشان داده اند که استفاده از رنگ های تند و متضاد حد اکثر تاثیر را در بیننده ایجاد می کند. مثلاً رنگ زرد روی زمینه سیاه

38. خطوط:خطوط افقی حالت پایداری و سکون را نشان می دهندوخطوط مارپیچ و عمودی حالت حرکت را می رسانند.

39. نحوه انجام پیش آزمون پوستر • پیش آزمون توسط طراحان پوستر: طراحان،پوستر تولیدی را در فاصله 6 متری قرار می دهند و پوستر را از لحاظ رنگ،تصاویر و نوشته ها ارزشیابی می کنند. • پیش آزمون توسط گروه تحت آموزش: مطابق روش فوق پوستر در جای مناسب نصب می شود و نظرات مخاطبان گردآوری و برداشت آنها ارزیابی می گردد.

40. مزایای پوستر • فوراً جلب توجه می کند. • بیننده را به انجام کاری تشویق می کند. • همبستگی اطلاعات را افزایش می دهد. • برای تاثیر بیشتر موضوع بر اذهان مردم در اکثر نقاط قابل نصب است. • برای القای یک فکر بخصوص یا تقویت یک ایده بهداشتی به کار می رود. • برای موضوعی واحد به گروههای مختلف که آموزش داده می شود به کار می رود. • به سادگی قابل ذخیره است. • اگر طرح ها زیبا باشند مردم به راحتی می تواند آنها را برای تزیین منازلشان استفاده کنند.

41. محدودیت های پوستر • در مقابل عوامل نامساعد طبیعی مقاوم نیست. • پس از مدتی که به نقاطی نصب شد باید حتماً تعویض شوند. هر پوستر 2 تا 3 هفته نصب میشود بعد از این مدت چند روزی جای آن باید خالی بماندومجدداً پوستر بعدی را نصب می کنند. • طراحی و تهیه نوشته مناسب نیازمند تبحر است. • برای کاربرد مؤثر به تجهیزات،کارکنان آزموده،نقاش،طراح،خطاط،متخصص بهداشت و تکثیر خوب نیاز دارد.

42. ارزشیابی پوستر • اگر بخواهیم پوسترها را از نظر مطلوبیت آنها دسته بندی كنیم بایستی با توجه به نكات زیر به پوسترها امتیاز تعلق گیرد: • در نظر گرفتن سادگی و تازگی موضوع پوستر • صریح و روشن بودن پیام برای همه • ایجاد انگیزه برای فراگیران • قابل درك و فهم بودن پوستر • نحوه تركیب رنگها با یكدیگر • نحوه هماهنگی اجزا پوستر پوسترها را می توان برای گروههای مختلف حتی افراد بیسواد و كم سواد نیز تهیه نمود .

43. پمفلت

44. جزوه یا نشریه ای است که یک،دو،سه یا چند تا خورده و مطلبی آموزشی – بهداشتی به زبان بسیار ساده در او نوشته می شود.تصاویری نیز که مربوط به آن مطلب باشند در آن گنجانده می شود. • هر پمفلت در مورد یک موضوع بخصوص به آموزش می پردازد.پس برای هر موضوعی از یک پمفلت استفاده می کنیم. • از پمفلت در جوامعی که افراد با سواد هستند استفاده می شود.کلیه نکاتی که در مورد پوستر گفته شد از نظر رنگ،تصاویر و... عیناً در مورد پمفلت هم صادق است.

45. در تهیه پمفلت های آموزشی نکات زیر گنجانده می شود • تعریفی از بیماری یا موضوع مورد بررسی • چگونگی انتشار و سرایت • علائم و عوارض • طرق پیشگیری با تاکید بر روی آن • درمان به صورت مختصر • توصیه های پزشکی و بهداشتی

46. رو و پشت جلد پمفلت باید طوری جالب تهیه شود که توجه افراد را جلب کند.بخصوص اینکه رایگان توزیع می شود. • در انتهای پمفلت هم آدرس تهیه کننده پمفلت باید ذکر شود.

47. انواع پمفلت • پمفلت:پمفلت به اندازه یک برگ A4 است که به 3 قسمت مساوی تقسیم میگردد. • لیفلت:به معنای نشریه،ورقه یا برگچه است از سه لت بیشتر است و گاهی به صورت آکاردئونی است. • فولدر:به مفهوم پوشه است آگهی یا بخشنامه تا شده در قطع A4 که از وسط تا می خورد و به تا شونده هم معروف است.

48. بروشور:نشریه ای تک برگی (یک رو یا دورو) که بیشتر در بسیج های آموزشی استفاده می شود.قطع آن متفاوت است اما اندازه آن از کاغذ A4 بزرگتر نیست. موضوع های آموزشی و اطلاع رسانی که در بروشور به کار می رود بسیار ساده است چون گروه تحت آموزش اقشار مختلف جامعه هستند. بروشورها با هلیکوپتر هم توزیع می شوند.به علت تک لت بودن فاقد طرح رووپشت جلد هستند.در بروشور عنوان،نام و نشان سازمان متبوعه در ابتدا و نام تهیه کننده و ناشر و شماره و تاریخ نشر در انتهای بروشور درج می شود.

49. بوکلت(کتابچه):زمانی که حجم مطالب آموزشی زیاد باشد آن را به شکل کتابچه،بوکلت یا جزوه تهیه می کنند.کتابچه در قطع A4و B5است اما جزوه قطع A4 است و جلد مقوایی دارد.

50. مزایای پمفلت • برخی افراد از طریق خواندن درک و یادگیری بهتری دارند. • برای ارایه منبع و رفرنس مناسب است. • اجازه خودپویای و فعالیتهای شخصی را به فرد می دهد. • به راحتی قابل تهیه،تکثیر و تجدید نظر است. • به زبانهای مختلف قابل چاپ است.