Układ słoneczny

1. Układ słoneczny

2. Spis treści Jowisz Saturn Uran Neptun Pluton Zdjęcia Układ słoneczny Słońce Merkury Wenus Ziemia Mars

3. Układ słoneczny * Układ Słoneczny to układ ciał astronomicznych znajdujących się pod dominującym wpływem pola grawitacyjnego Słońca, związanych wspólnym pochodzeniem. * Składa się ze Słońca, czterech planet skalistych (Merkurego, Wenus, Ziemi i Marsa) oraz ich naturalnych satelitów (księżyców), pasa planetoid, czterech planet gazowych (Jowisza, Saturna, Urana i Neptuna) oraz ich satelitów. * Słońce zawiera w sobie 99,866% masy zawartej w ciałach Układu Słonecznego (bez gazu i pyłu międzygwiezdnego).

4. * Układ planetarny uformował się przed około piecioma miliardami lat, najprawdopodobniej z tego samego obłoku gazowo-pyłowego, z którego powstało Słońce. * Promień Układu Słonecznego, łącznie z tzw. obłokiem Oorta wynosi ok. 200 000 jednostek astronomicznych (średnich odległości Ziemi do Słońca), to jest około 29.92 biliona kilometrów. * Orbity planet są praktycznie współpłaszczyznowe (nachylenia wynoszą od 0°46' dla Urana do nieco ponad 7° dla Merkurego) i tylko nieznacznie odbiegają od orbit kolistych (najsilniej ekscentryczna jest orbita Merkurego). * Orbity planetoid, a szczególnie komet, są bardziej zróżnicowane. Planetoidy poruszają się po orbitach eliptycznych wokół Słońca, głównie w pasie leżącym pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza.

5. Słońce * W naszej galaktyce znajduje się kilkaset miliardów gwiazd, lecz tylko jedna z nich jest dla człowieka niezbędna do życia - Słońce. * Słońce jest największym ciałem w Układzie Słonecznym. Skupia w sobie 99,86% masy całego układu słonecznego. * Dostarcza ciepło i światło do wszystkich dziewięciu planet. *Wiek Słońca określa się obecnie na około 4,6 miliarda lat. *Średnica Słońca wynosi 1 392 000 kilometrów i jest 330 tysięcy razy cięższe od naszej planety. *Temperatura na powierzchni Słońca wynosi 6000 tysięcy stopni, lecz w centrum gwiazdy wzrasta aż do 1,5x107stopni Kelwina. ). Gwiazda jest gazową kula złożona głównie z wodoru (72,7% masy) i helu (26,2% masy).

6. Zawierają się w niej również niewielkie ilości tlenu, węgla, azotu, magnezu, krzemu, siarki i innych pierwiastków. Wnętrze Słońca stanowi jądro, w którym zachodzą reakcje termojądrowe. Zewnętrzna część Słońca stanowi jego atmosfera, składająca się z fotosfery, będącej najgłębszą jej warstwą, chromosfery W fotosferze temperatura maleje z wysokością od ok. 6000 K do ok. 4500 K. Aktywność słoneczna jest źródłem wielu zjawisk zachodzących w górnych warstwach atmosfery Ziemi, jak zakłócenia pola geomagnetyczne (burze magnetyczne), stanu jonosfery oraz zórz polarnych. Mają one wpływ na łączność radiową na Ziemi. Obserwacje Słońca przeprowadza się zarówno z powierzchni Ziemi, jak i z przestrzeni międzyplanetarnej za pomocą sztucznych satelitów.

7. Jedna z najpiękniejszych fotografii gazu nad powierzchnią Słońca, pochodzi z maja 2007 roku. Protuberancje słoneczne Słońce uchwycone Słońce w barwach ultrafioletu przedstawia płonące łuki gazu wybijające się z powierzchni gwiazdy

8. Merkury * Merkury jest pierwszą według oddalenia od Słońca planeta Układu Słonecznego, znaną już w starożytności. * Okres obiegu wokół Słońca 87,969 dnia, okres obrotu ok. 59 dni. * Merkury znajduje się na niebie zawsze bardzo blisko Słońca, toteż może być obserwowany tylko po jego zachodzie lub przed wschodem, wtedy jego jasność jest maksymalna. * Merkury jest przedostatnią co do wielkości planetą Układu Słonecznego. * Jego średnica wynosi 4878 km, masa jest równa 0,05 masy Ziemi, gęstość średnia jest bliska średniej gęstości Ziemi, a przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni wynosi 3,70 m/s2. Na półkuli zwróconej do Słońca średnia temperatura wynosi ok. 600 K, na półkuli odwróconej od Słońca - ok. 100 K.

9. Merkury ma bardzo rozrzedzoną atmosferę (złożoną głównie z sodu i helu). Merkury ma bardzo słabe pole magnetyczne (ok. 100 razy słabsze od ziemskiego). Powierzchnie Merkurego pokrywają liczne kratery pochodzenia zarówno wulkanicznego, jak i meteorytowego. Pod względem właściwości fizycznych Merkury jest podobny do Księżyca. Nie posiada satelitów. Krater Degas na powierzchni Merkurego. Planeta ta nosi ślady częstych zderzeń z planetoidami

10. W marcu 1974 sonda Mariner 10 zbliżyła się do Merkurego uzyskując tą fotografię. W momencie gdy ją wykonywała znajdowała się ponad 5 milionów kilometrów od jej powierzchni Obraz wygenerowany na podstawie zdjęć Marka S. Robinsona oraz Steve'a Albersa.

11. Wenus Nazwa planety Wenus wzięła się od imienia rzymskiej bogini miłości. Nazywana jest także mianem Gwiazdy Wieczornej, Gwiazdy Porannej lub Jutrzenki - jest to spowodowane tym, że można ją obserwować jedynie rano lub wieczorem. Chociaż pod względem wielkości jest prawie jak Ziemia to na Wenus nie przeżyłby człowiek, czy jakiekolwiek inne zwierzę. Spowodowane jest to atmosferą tej planety, której aż 96% to dwutlenek węgla. W takich warunkach, w których nie ma prawie tlenu, mogłyby przeżyć krótko tylko nieliczne bakterie. Zabójcze jest także ciśnienie na powierzchni Wenus. Wenus jest drugą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego, znana w starożytności.

12. Okres obiegu wokół Słońca 224,701 dni, promień równikowy planety 6070 km, masa 4,871 · 1024 kg, przyspieszenie na powierzchni 8,85 m/s2. Obrót odbywa się w przeciwnym kierunku niż obrót Ziemi, Wenus ma gęstą i nieprzezroczystą atmosferę złożoną w 97% z dwutlenku węgla i w 2% z azotu. W  górnych warstwach atmosfery utrzymują się trwale obłoki aerozolowe stężonego kwasu siarkowego i solnego. Na rzeźbę powierzchni składają się wysokie góry (wys. 11 km), kratery i płaskowyże. Wenus nie ma wewnętrznego pola magnetycznego. Słabe pole w jonosferze jest indukowane przez wiatr słoneczny. Nie ma również satelitów. Planeta Wenus w naturalnych kolorach

13. Przejście Wenus przez tarczę Słońca (tranzyt) zostało zaobserwowane przez satelitę meteorologicznego GOES-12. Zdjęcie z amerykańskiego satelity TRACE przedstawia Wenus na tle Słońca podczas tranzytu. Widok tak piękny jak i niecodzienny zdarza się 2 razy w ciągu ponad 200 lat.

14. Struktura jak pajęcza sieć na powierzchni Wenus. Twór ten ma średnicę aż 250 kilometrów.

15. Ziemia • Ziemia jest trzecią według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego, jedyna zamieszkana przez ludzi. • Obiega Słońce po elipsie w czasie 365 dni 6 h 14 min 24 s, przebywając drogę ok. 936 mln km ze średnią prędkością 30 km/s. • Nachylenie płaszczyzny równika do płaszczyzny ekliptyki 23°27'. Czas pełnego obrotu wokół własnej osi 23 h 56 min 4 s, promień równikowy 6378,245 km, promień biegunowy 6356,863 km, masa 5,975 · 10 24 kg, średnia gęstość 5,52 g/cm3. • Przyspieszenie na powierzchni wynosi ok. 9,7805 m/s2. • Koncentryczne stref naszej planety - geosfer (skorupy ziemskiej, płaszcza Ziemi, jądra Ziemi). Skorupa ziemska wraz z górna częścią płaszcza (tzw. płaszczem litosferycznym) tworzy skalną powłokę zwaną litosferą.

16. Satelitarne zdjęcie Rogu Afryki (Półwyspu Somalijskiego). Obszar ten posiada dosyć mało imponującą roślin. Ziemia widziana z pokładu Apollo 17

17. Ziemia nazywana przez wielu matką jest najważniejszym dla człowieka ciałem niebieskim w całym kosmosie. • Wielkością i budową wewnętrzną jest zbliżona do Wenus. Średnia odległość Ziemi od Słońca wynosi około 149,6 milionów kilometrów (czyli jedna jednostka astronomiczna). • Wewnątrz Ziemi znajduje się jądro o promieniu około 3485 kilometrów. Jądro Ziemi dzieli się na jądro wewnętrzne i zewnętrzne. Ponad jądrem znajduje się skalisty płaszcz (grubość 2800 kilometrów) i skorupa. • Ziemska skorupa jest ciągle aktywna. • Ziemska atmosfera składa się głównie z azotu (78%) i tlenu (21%). Oprócz tego, w jej skład wchodzi wiele innych pierwiastków - dwutlenek węgla, wodór czy też różne gazy szlachetne. • Ziemia ma jednego naturalnego satelitę - Księżyc. • Obrót dookoła osi powoduje występowanie dnia i nocy. Zaś obieg wokół Słońca - występowanie pór roku.

18. Widok Ziemi z przestrzeni kosmicznej

19. Mars • Mars jest planetą znaną już ze starożytności. Nazwany został imieniem rzymskiego boga wojny. • Wyróżnia się charakterystycznym, rdzawym kolorem. • Mars jest czwartą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego, znaną w starożytności. • Okres obiegu dookoła Słońca 686,738 dni, promień równikowy planety 3393 km, masa 6,421 · 1023 kg, przyspieszenie na powierzchni 3,61 m/s2, okres obrotu 24 h 37 m 27 s, nachylenie równika do płaszczyzny orbity wynosi 23°59. • Następną według kolejności warstwą jest stosunkowo gruby, skalisty płaszcz. • Na samym wierzchu znajduje się skorupa, składająca się w dużej mierze z tlenków żelaza (to właśnie one powodują czerwone zabarwienie planety).

20. Na powierzchni Marsa zaobserwowano liczne kratery, wśród nich krater wulkanu - Olympic Mons, którego brzeg wznosi się na wysokość 26 km (najwyższa góra w Układzie Słonecznym). • Zaobserwowano również miejsca ciemne, zwane morzami, i miejsca jaśniejsze - tzw. lądy. • Atmosfera Marsa jest bardziej rozrzedzona niż ziemska (ciśnienie ok. 8 hPa) i składa się głównie z dwutlenku węgla, a także tlenku węgla, pary wodnej, azotu, argonu i innych gazów. • Na Marsie są obserwowane burze piaskowe. • Temperatura na powierzchni Mars ulega silnym wahaniom rocznym i dobowym. W  ciągu doby temperatura rośnie od ok. 180 K (o wschodzie Słońca) do ok. 300 K (1 godziny po południu). • Pole magnetyczne Marsa jest ok. 10 000 razy słabsze niż Ziemi Mars ma 2 księżyce (Phobos, Deimos).

21. Panorama Marsa przedstawia widok dookoła sondy Pathfinder. Zdjęcie Marsa zrobione przez sondę Viking 1 (z 22 lutego 1980 roku). Przedstawia widok 2500 km od powierzchni Marsa.

22. Jowisz Jowisz jest często określany jako król planet, gdyż po Słońcu to on jest największym ciałem w Układzie Słonecznym. Jowisz jest największą, piątą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego, znana w starożytności. Okres obiegu dokoła Słońca 11 lat 315 dni, promień równikowy planety 71 400 km, masa 1,90 · 1027 kg, przyspieszenie na powierzchni 24,98 m/s2. Obrót planety jest niejednorodny, szybszy na równiku (okres 9 h 51 m), wolniejszy w okolicach biegunów (9 h 56 m ). Temperatura strony zwróconej do Słońca ok. 140–150 K. Maksymalna jasność -2. Jowisz ma rozległą, nieprzezroczystą atmosferę, złożoną głównie z wodoru dwuatomowego (ok. 90%) i helu (ok. 10%). Zawiera także pewną ilość metanu i amoniaku. Są w niej widoczne układające się równolegle do równika ciemne smugi i plamy zmieniające swój kształt.

23. Charakterystyczna dla Jowisza jest duża, tzw. czerwona plama położona w okolicach równika. Jowisz jest jednym z najsilniejszych radioźródeł nieba. Miedzy ok. 121 tys. i 128 tys. km oraz ok. 128 tys. i 144 tys. km od środka Jowisza rozciagają się 2 pierścienie, podobne do pierścieni Saturna, lecz znacznie słabsze. Jowisz ma 16 satelitów. Odkrycie w 1610 przez Galileusza pierwszych 4 satelitów Jowisza miało doniosłe znaczenie dla rozwoju teorii heliocentrycznej, gdyż ich ruch wokół Jowisza stanowił model ruchu planet wokół Słońca. Do księżyców galileuszowych zaliczamy Io, Europę, Ganimedesa oraz Kalisto.Io - to księżyc położony najbliżej Jowisza, w odległości 422 tysięcy kilometrów od jego środka. Jego promień wynosi 1815 kilometrów. O. Römer - na podstawie obserwacji zaśmień satelitów Jowisza - pierwszy odkrył (1676), że prędkość światła jest skończona.

24. Zdjęcie Wielkiej Czerwonej Plamy (Great Red Spot) wykonane w 1979 roku przez sondę Voyager 1. Zdjęcia Jowisza wykonane 29 grudnia 2000 roku przez sondę Cassini. Jowisz sfotografowany w towarzystwie jednego ze swoich największych księżyców - Io.

25. Saturn • Saturn jest szóstą według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego, najodleglejszą ze znanych w starożytności. • Nazwa ta pochodzi od imienia rzymskiego boga rolnictwa. Saturn jest ogromną planetą. • Saturn wiruje bardzo szybko wokół własnej osi - jeden obrót zajmuje mu niecałe 10 godzin i 40 minut. Okres obiegu wokół Słońca 29 lat 167 dni. • Saturn ma gęstą atmosferę, złożoną głównie z wodoru (ok. 94%), helu (ok. 6%), a także niewielkiej ilości metanu i amoniaku. • Saturn ma 18 satelitów i rozciągający się od odległości ok. 67 tys. km do ok. 480 tys. km od środka planety układ pierścieni składających się z oddzielnych brył i drobnych cząstek materii. • Jest otoczony magnetosfera.Saturn jest także jedyną planetą której gęstość jest mniejsza od 1 kg/m3.

26. Sonda Cassini znajdowała się miliard kilometrów od nas gdy zrobiła to zdjęcie. Przedstawia ono całą planetę Saturn oświetloną przez Słońce znajdujące się za nim. Saturn w oczach Voyagera 2 znajdującego się od niego w odległości 21 milionów kilometrów.

27. Uran • Trzecią od końca planetą Układu Słonecznego jest Uran. Jego mało znaną cechą jest fakt posiadania pierścieni podobnych do tych z Saturna. • Wewnętrzna budowa Urana jest następująca: jądro (skaliste) jest pokryte grubą warstwą lodu wody, metanu i amoniaku. • .Granice atmosfery nie są wyraźne i niemalże zlewają się z powierzchniową warstwą. • Wokół Urana krąży wiele księżyców: Kordelia, Ofelia, Bianka, Cressida, Desdemona, Julia, Portia, Rozalinda, Belinda, Puk, Miranda, Ariel, Umbriel, Tytania oraz Oberon. • Okres obiegu wokół Słońca 84,018 lat, okres obrotu 17 h 15 m, nachylenie równika do płaszczyzny orbity 82°1', promień równikowy planety ok. 26 200 km, masa 8,687 · 1025 kg, przyspieszenie na powierzchni 8,46 m/s2.

28. Zdjęcie z 10 stycznia 1986 roku. Zabarwienie Urana wynika z dużej ilości metanu i innych gazów w atmosferze. Obraz wygenerowany z danych zebranych przez Voyagera 2.W rzeczywistości pierścienie Urana są praktycznie niewidoczne i ciemne jak węgiel.

29. Neptun Neptun jest ósma według oddalenia od Słońca planetą Układu Słonecznego. Neptuna zaliczamy do tzw. planet olbrzymów. Okres obiegu wokół Słońca 164,78 lat, okres obrotu ok. 18 h , promień równikowy planety 24 764 km. Budowa wewnętrzna Neptuna wygląda następująca: * skaliste jądro jest pokryte warstwą lodu wody, metanu i amoniaku. W atmosferze Neptuna stwierdzono obecność wodoru (ok. 74%), helu (ok. 25%), metanu (ok. 1%) i nieznaczna ilość amoniaku. Neptun ma 8 satelitów i układ pierścieni rozciągający się od ok. 42 tys. do ok. 63 tys. km od środka planety. Został odkryty 1846 przez astronoma niemieckiego J.G. Gallego na podstawie obliczeń U.J.J. Le Verriera opartych na analizie perturbacji Urana.

30. Zdjęcie wykonane przez sondę kosmiczną Voyager 2 w roku 1989 Zdjęcie Neptuna i jego księżyca Trytona zrobione przez Voyagera 2 kilka dni po tym jak minął tą planetę w minimalnej odległości.

31. Pluton • Pluton został odkryty w 1930 roku przez Clyde'a Thombaugha. • Jest on najmniejszą i najmniej masywną planetą w naszym układzie (mniejszą nawet od ziemskiego Księżyca i paru satelitów innych planet). • Pluton odkryto 18 lutego 1930 roku. • Planeta ta ma 2274 kilometrów średnicy i waży 12,5 tryliardów (dziesięć do potęgi 21) kilogramów. • Oddalona jest od Słońca średnio o 5,9 miliardów kilometrów i obiega je w 248 lat. • Pluton posiada atmosferę składającą się z azotu i metanu oraz trzy naturalne satelity, z którym największym jest Charon (ma 1186 km średnicy, pozostałe około 100 i 160). • Układ Pluton - Charon z racji niewielkiej różnicy w rozmiarach nazywa się niekiedy planetą podwójną. 24 sierpnia 2006 roku Pluton został usunięty z grona planet.

32. Pluton, do niedawna uważany za planetę, obecnie został zdegradowany do miana planety karłowatych. Pluton i Charon.