aslan gibi….

1. aslan gibi…. EDATLAR-BAĞLAÇLAR-ÜNLEMLER

2. E D A T L A R • Tek başlarına anlamları olmayan, başka kelimelerle öbekleşerek değişik ve yeni anlam ilgileri kuran, birlikte kullanıldıkları kelimelere cümlede anlam ve görev kazandıran kelimelere edat denir.

3. Dilimizde kullanılan başlıca edatlar şunlardır: Gibi, kadar, sanki, için, ile -den dolayı, -den ötürü, -den beri, -mek üzere, -e karşın, -e doğru, -e değin, denli, bile, -den öte, -den sonra, -den önce...

4. İçin:“amaç, sebep,uğruna,aitlik ve hakkında” anlamları verir. Sınavı kazanmak için çok çalıştı. => amaç Hızlı gittiği için kaza yaptı . => sebep Ömrü boyunca davası için yaşadı . =>uğruna Bizim için de bir oda ayırmışlar. => aitlik Onun için asrın müceddidi diyorlar. =>hakkında

5. Gibi : “benzetme,karşılaştırma,yaklaşıklık,kuşku” anlamları verir. Yosun gibi yeşil gözleri vardı. =>benzetme Ferrari gibi hızlı arabaları var. => karşılaştırma Verilen zaman doldu gibi . => yaklaşıklık Bu köpek bize saldıracak gibi . => kuşku

6. Göre : “ karşılaştırma, kadar,bakılırsa,göre” anlamları verir. Ahmet Mehmet’e göre daha çalışkandır. =>karşılaştırma Bildiğine göre anlatabilirsin. =>miktar Söylediklerine göre bu yıl Güneş tutulması olacakmış.=>bakılırsa Bana göre çok faydalı oldu. =>göre Sanki: “gibilik,onaylamama” Babam sanki bir aşçı. =>gibi Koşmadın da iyi ettin sanki .=>onaylamama

7. Üzere : “için,maksat,yaklaşık olma,şart” anlamları katar. Akşam oraya varmak üzere yola çıktılar. => için Sınavı kazanmak üzere dersine çalışmaya başladı.=>amacıyla Neredeyse gelmek üzereler. =>yaklaşık Yarın almak üzere veririm. =>şartıyla

8. Kadar : “benzerlik,değin,yaklaşıklık, gibi” anlamları verir. Bizim ev dağ kadar büyük. => benzerlik Sabaha kadar ders çalıştık. => değin Gittiğimiz yer buradan Yalova kadar vardı. => yaklaşıklık Yemiş kadar olduk. => gibi

9. İle: “araç,birliktelik,durum,ve” anlamı verir.Kullanıldığı yere göre tür değiştiren bir sözcüktür. İle = ve  bağlaç İle # ve  bağlaç değil Uçakla Erzurum’a gittik . => araç Okula babamla gittik. => birliktelik Araç sahanın ortasına hızla girdi. => durum Annemle babam her sabah namaza kalkarlar. => ve (bağlaç)

10. Yalnız: “ kullanıldığı yere ve anlama göre tür değiştiren bir sözcüktür. “ama” anlamında kullanılıyorsa bağlaç ,”sadece” anlamında kullanılıyorsa edattır. • Bu durumdan yalnız sen haberdarsın. => sadece(edat) • Kitap okumak istiyorum ;yalnız uykum geliyor. => fakat (bağlaç)

11. Ancak: “sadece” anlamında kullanılırsa edat, “ ama ,fakat “ anlamında kullanılırsa bağlaç olur. Ancak =sadece  edat Ancak= fakat  bağlaç Bu işi ancak sen başarabilirsin. =>sadece Akşama ancak gelirler . => zaman Seni anlıyorum ; ancak elimden gelen bir şey yok.=>fakat Tek : tek = sadece => edat Sınırı tek ben geçebildim. => Geziye tek sen katılacaksın. => Şu sıralar tek yaşıyorum. =>

12. Bir : Her zaman edat olarak kullanılmaz. K ulanıldığı yere ve anlama göre tür değiştirir. Bir = sadece ----- edat Akıllı bir sen mi varsın? Bu sesi bir ben duydum. Bir şikayetiniz var mı?

13. Mı: soru, pekiştirme , koşul, inkar anlamları katar. Beklediğimiz an geldi mi? Soğuk mu soğuk bir suya rastladık. Erken çıktık mı yetişiriz. Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz?

14. B A Ğ L A Ç L A R • Eş görevli sözcükleri, sözcük öbeklerini, cümleleri birbirine bağlayan sözcük türlerine bağlaç denir. Bağlaçların üç görevi vardır : • Eş görevli sözcükleri birbirine bağlar. • Sözcük öbeklerini birbirine bağlar. • Cümleleri birbirine bağlar. • Dilimizde sık kullanılan başlıca bağlaçlar şunlardır: Ve, veya, ya da, ile, yahut, veyahut, de(da), ki, fakat, ama, meğer, zira, madem, mademki, oysa, oysaki, halbuki, yeter ki, ancak, yalnız, nitekim, üstelik, örneğin, gerek... gerek, ister ... ister, ne ... ne, hem ... hem vb.

15. “VE”: Aralarında birlik ve beraberlik bulunduğunu belirtmek üzere özneleri,nesneleri,tümleçleri,eylemleri ve cümleleri bağlar. • “Pınar’ı ve beni babam çağırdı.”

16. “İLE”.Eş görevli sözcükleri birliktelik ,ilgisiyle bağlar. “ve” anlamında kullanıldığında bağlaç “birlikte ve araç” anlamında kullanıldığında ise edat olur. • “ile” nin kurduğu başlıca anlam ilgileri: • 1.Araç İlgisi:Otobüs ile gelecek. • 2.Nitelik İlgisi:Dikkatle dinledik. • 3.Neden İlgisi.Dalgınlıkla adama çarptı. • 4.Birliktelik İlgisi:Arkadaşıyla parka gitti. • 5.Zaman İlgisi:Geceyle gündüzü karıştırdık. • 6.Ölçü İlgisi:Maydanozu kilo ile satmazlar.

17. “ÇÜNKÜ”: (zira) neden,sebep,açıklama anlamları katar. • Bunları söylüyorum; çünkü başarılı olmanızı istiyorum. • Ev yıkıldı ;çünkü temeli yoktu. • Bakan toplantıya katılamıyor; çünkü uçak arıza yapmış.

18. “Ki” Bağlacı:Cümleleri bağlar.Cümleyi,ad ve ad soylu sözcüğü kendinden sonraki cümleye neden,sonuç,açıklama ilgisiyle bağlar. • “ Bir bildiğimiz var ki böyle söyledik.” • DİKKAT. • “sanki, oysaki, mademki, belki, a(joker), halbuki, çünkü,eğerki,meğerki” ki bağlacı bitişik yazılır.

19. “DE” Bağlacı: Birliktelik ve eşitlik ilgisiyle bağlar. • “Ahmet de gelecek.” • “Ama,ise,bile,hem…hem • Ne…ne,ya,ya…ya,ya da, • Yoksa” diğer bağlaçlardır

20. “AMA”:Eşanlamlıları “fakat,lakin,ancak ,yalnız”. “neden ,dikkat çekme, şart,neden,sonuç” anlamarlı verir. • Çok oluyorsun ama. • Koştum ;ama değdi. • Sizinle gelirim;ama akşama kalmayacaksak. • “İSE” : Bağlaç “ise” “isem, isen,ise, isek, iseniz,iseler” olarak çekimlenmez. • Ağlarsa anam ağlar,gerisi yalan ağlar. => bağlaç değil( o ise) • Kırmızıysa bizim arabadır. => bağlaç (çekimlenmiyor)

21. “NE…NE” : Eş görevli kelimeleri birbirine bağlar.”ne…ne” bağlacının bulunduğu cümleler yapıca olumlu anlamca olumsuzdur. Yüklem genellikle olumludur;ama olumsuz da olabilir.

22. Ü N L E M L E R • Ünlemler : Ünlem türündeki sözcüklerle, genellikle, belli durumlar karşısında gösterdiğimiz anlık tepkilerimizi dile getiririz : “Şaşırma, korkma, uyarı, sevinme, üzülme, istemeye istemeye kabul etme, bıkkınlık, rahatlama, isteklendirme, aşırı beğenme, aşırı beğenmeme, onaylama, sesleniş, ayıplama, alay, küçümseme, özlem, anımsama, acıma, yakınma” yalnızca ünlem kullanarak dile getirebileceğimiz anlamların bazılarıdır. • Ünlemleri ses ve sözcük halinde olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz :

23. Ses halinde olan ünlemler : Ses halinde olan ünlemlerin başlıcaları şunlardır : A!(aaa!), e!(ee!), O! (Ooo!), Of!(Off...!), Uf!, Ah!, Ha!, Hay!, Tu!, Tü!, Eh!, Ay!, Ya!, Oh!, Tüh!, Üf!... • Örnek : • O! Nereye böyle? (şaşma, şakınlık) • Ooo! Hoş geldin Ayşeciğim. (Beklenmezlikle birlikte sevinme) • Vah zavallı adam!... (Acıma) • Haa..! Unutmuşum yahu! (Hatırlama) • Ah, şu insanlık! (Kızma, hoş görmeyiş) • Eh, hayırlısı neyse o olsun! (Kabullenme) • Eee..., Fazla uzun ettin! (Bıkkınlık)

24. Sözcük halinde olan ünlemler : Sözcük halinde olan ünlemlerin başlıcaları şunlardır : Aman!, Aman tanrım!, Eyvah!, Haydi!, Bravo!, Yazık!, Sakın!, Yaşa!, Allah!, Yarabbi!, Hoppala!, Hop!, Yuh!... • Örnek : • Eyvah, cüzdanım yok! (şaşkınlık, korku) • Aman, bırak gitsin! (Bıkkınlık, usanç) • Bravo! Bravo! Büyük başarı. (Takdir etme, övme) • Hoppala, bir de bu çıktı. (Beklenmezlik) • Sakın o odanın kapısını açmayın! (Uyarı) • Yazık pek de gençmiş! (Üzüntü)