بسم الله الرحمن الرحیم بهبود نظام آموزشی، تنها از طریق اصلاح ارزشیابی تحصیلی امکان پذیر نیست

1. بسم الله الرحمن الرحیمبهبود نظام آموزشی، تنها از طریق اصلاح ارزشیابی تحصیلی امکان پذیر نیست محمد حسن محقق معین اسفند 1385 دانشگاه شیراز همایش نو آوری های برنامه درسی در مقطع ابتدایی به همت:انجمن مطالعات برنامه درسی ایران

2. طرح مساله مقاله اجزاء نظام برنامه درسی در سطح ستاد اجزاء نظام یاد گیری در سطح صف • هدف فرهنگ مدرسه انتخاب محتوی • روش های سازماندهی محتوی کتاب درسی ارائه محتوی معلم • ارزشیابی دانش آموز

3. اهداف اساسی طرح ارزشیابی توصیفی • بهبود کیفیت فرایند یاددهی- یادگیری • فراهم نمودن زمینه مناسب برای حذف فرهنگ 20 گرایی • تاکید بر اهداف آموزش و پرورش به جای تاکید بر محتوای کتاب ها • فراهم نمودن زمینه مناسب برای حذف حاکمیت مطلق امتحانات پایانی در تعیین سرنوشت تحصیلی دانش آموزان • افزایش بهداشت روانی محیط یاد دهی - یادگیری با کاهش فشارهای روانی ناشی از نظام ارزشیابی موجود

4. راهبرد های تحقق اهداف طرح ارزشیابی توصیفی • تغيير تأكيد از ارزشيابي پاياني به ارزشيابي تكويني • تغيير مقياس فاصله‌اي (20 – 0) به مقياس ترتيبي (در حد انتظار، نزديك به انتظار، نيازمند تلاش بيشتر) • تنوع‌بخشي به ابزارهاي جمع‌آوري اطلاعات • تغيير در ساختار كارنامه • تغيير در مرجع تصميم‌گيرنده درباره ارتقاء دانش‌آموزان

5. ابزارهای ارزشیابی توصیفی • كارنامه ارزشيابي توصيفي، • چك ليست ها • برگ ثبت گزارش • پوشه كار

6. صلاحیت های سنجش • استانداردهاي اخلاقي وقانوني • استاندارد های سود بخشی • استانداردهاي قابليت اجرا • استانداردهاي دقت و صحت

7. برخی ازیافته ها و پیشنهاد های ارزشیابی اجرای پیش آزمایشی طرح ارزشیابی توصیفی در سال تحصیلی 82- 1381 این اطلاعات در تیر ماه 1382 در اختیار مسئولان طرح قرار گرفت و در وبلاگ ارزشیابی توصیفی نیز منتشر شد: یافته ها: • ارتباط مفاد طرح ارزشيابي توصيفي با برنامه درسي پايه اول ابتدائي ساختاري نبوده وگسسته است. • ابزارهاي چهار گانه ارزشيابي توصيفي اشكالات زيادي دارد ودرچارچوب يك برنامه درسي منسجم براي پايه اول ابتدائي بايد تغييرات اساسي در آن متناسب با برنامه درسي ومقتضيات آموزشي صورت گيرد. • حجم كتابهاي درسي پايه اول ابتدائي حتي دو كتاب جديد بخوانيم وبنويسيم خيلي زياد بوده و امكان تحقق بخشيدن وسنجش ميزان تحقق اهداف مطرح شده در كار نامه توصيفي رااز دانش آموزان ومعلمين گرفته است. • طرح ارزشيابي توصيفي در سطح وزارتخانه،استان،مناطق ومدارسسازماندهي وحمايت كافي ومناسب ندارد. پیشنهاد ها: • به برنامه درسي به عنوان يك "كل يك پارچه" توجه كرد و براي اجراي آزمايشي ارزشيابي كيفي در پايه اول ابتدائي از سال آينده تحصيلي همزمان به همه عناصر برنامه درسي توجه نمود. خوشبختانه تغيير كتاب فارسي پايه اول و تدوين كتابهاي بخوانيم و بنويسيم به عنوان يكي از عناصر برنامه درسي شرايط را تا حدودي آماده كرده است. توجه به مابقي محتواي درسي لازم براي اين پايه از جمله علوم، هنر، قرآن و تربيت بدني و كاركردي كردن محتوي با توجه به مقتضيات سني دانش آموزان اين پايه، توجه به روش هاي ياد دهي و يادگيري و عنصر تعيين كننده معلم در برنامه درسي و تنظيم نظام يكپارچه ارزشيابي توصيفي براي برنامه درسي يكپارچه پايه اول ابتدائي از الزامات "مداخله موثر كاركردي" براي اجراي آزمايش ارزشيابي كيفي در سال تحصيلي 83-1382 در پايه اول است. • از پژوهشگران دانشگاهی برای مدیریت اجرای آزمایشی طرح استفاده شده واز سازمان اداري آموزش و پرورش توقع مي رود كه پشتيباني طرح هاي آزمايشي را از ابعاد اداري و حقوقي با قوت و علاقه انجام داده وبه چشم رقيب با مجريان اين طرح ها برخورد ننمايد. طرح ها پس از اجراي آزمايشي در صورت موفقيت آميز بودن با ايجاد آمادگي هاي لازم در سازمان آموزش وپرورش آمادگي اشاعه شدن توسط كارشناسان وسازمان ها رامي يابند.

8. برخی از نتایج پایش طرح ارزشیابی توصیفی در سال اول اجرای آزمایشی 83-1382 این اطلاعات در اردی بهشت 1384 ئر پایان سال دوم اجرای آزمایشی طرح توسط مجریان طرح با یکسال تاخیر در وبلاگ رسمی طرح منتشر شد نقاط قوت • جلب توجه اوليا و معلمان به ابعادي از ويژگي هاي دانش آموزان ، • كاهش اضطراب امتحان ، • كاهش شماتت و فشار رواني نمره بيست و حذف شرمندگي به دليل اخذ نمره كم ، • افزايش شناخت معلمان و مديران با ديگر شيوه هاي ارزشيابي مشکلات و مسائل اجرایی • بازنگري در ابزارهاي ارزشيابي و تدوين يك مجموعه منظم ، • تجهيز كلاسها به مواد و وسايل آموزشي رعايت تناسب بين دانش آموزان و معلم ( حداكثر 24 به 1) ، • كاهش محتواي كتب و تناسب بين محتوا و ارزشيابي توصيفي ، • ارتقاء دانش و مهارتهاي معلمان براي اجراي طرح ، • توجيه كامل اولياء توسط معلم مجري طرح و ناظرين علمي ، • پيش بيني منابع مالي جهت خريد تجهيزات ، حق الزحمه معلمين مجري طرح و ناظرين علمي ، • تهيه نرم افزار مناسب با طرح و بستر سازي و فرهنگ سازي براي اجراي مطلوب طرح محدودیت ها • همزماني اجراي طرح با طرحهاي مشابه همچون طرح « بخوانيم و بنويسيم»، • زياد بودن حجم دروس و عدم آشنايي مناسب معلمان با ابزارهاي طرح و • كمبود وقت و ماهيت وقت گير الگوي ارزشيابي

9. برخی ازنتایج ارزشیابی طرح ارزشیابی توصیفی پس از سه سال اجرای آزمایشی این اطلاعات توسط مجریان طرح د ردی ماه 1385 منتشر شده است: دستاورد های طرح • كاهش محسوس و بالاي اضطراب دانش‌آموزان، • بهبود نسبي نگرش دانش‌آموزان نسبت به كسب علم و دانش و گرايش به تحصيل • وضعيت دروس انشا، جمله‌نويسي،‌ خواندن،‌ علوم و رياضي دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي نسبت به دانش‌آموزان غير مشمول تفاوت داشته است . • روشهاي كيفي ياددهي – يادگيري در كلاسهاي مشمول طرح بهتر اجرا شده و زمينه گرايش دانش‌آموزان به ارزشيابي گروهي و فرايندي، اجراي روش تدريس فعال از سوي معلم، افزايش انگيزه و بازخورد ‌هاي فرايندي را فراهم كرده است. • كمك به اجراي برنامه‌هاي زمينه‌ساز ايجاد تغيير و اصلاحات مناسب در آموزش و پرورش • اين طرح همچنين زمينه ارايه و اجراي طرح‌هاي نوين در آموزش و پرورش و ايجاد تغييراتي در ساختار و تشكيلات تامين نيروي متخصص و ساير حوزه‌هايي كه نسبت به آنها روحيه محافظه‌كارانه و رغبت كمتر به تغيير وجود داشته را فراهم كرده است. • با كاهش گرايش دانش‌آموزان و والدين به نمره 20 و افزايش گرايش معلمان به توسعه مهارتهاي حرفه‌اي شواهدي دال بر ضعف دانش‌آموزان مشمول طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت تحصيلي پيدا نشده است • پژوهشگاه آموزش و پرورش در خصوص نتايج مثبت طرح ارزشيابي توصيفي در پيشرفت دانش‌آموزان به قطعيت نرسيد • مبانی نظری کافی برای تبیین طرح ارزشیابی توصیفی در مستندات طرح وجود ندارد. • بهبودي حاصل شده، اما متناسب با اهداف مورد نظر طرح در خصوص بهبود وضعيت نبوده است. • از ابزارهاي متنوع سنجش در روند اجراي طرح بخوبي استفاده نشده است پیشنهاد ها • ادبيات قوي‌تري براي مباني نظري فراهم شود به اين معني كه بتوان مفهوم ارزشيابي توصيفي را در بستري تئوريك و نظري تعريف كرد • روشها تغيير يافته، ابزارها را متناسب با مهارتهاي حرفه‌اي معلمان ساخت • آموزشهاي لازم براي اجراي روشهاي تدريس فعال را ارايه داد.

10. نتیجه گیری • نویسنده معتقد است، اصلاحات آموزشي را با واقع بيني وصداقت مي توان انجام داد. واقعيت اين است كه رويكرد فلسفي حاكم بر نظام برنامه ريزي درسي ايران "رويكردي رفتار گرايانه "است.رويكرد فلسفي برنامه درسي برهمه عناصر آن غالب است.امكان اصلاحات آموزشي در چارچوب اين رويكرد وجود دارد.واقعيت اين است كه با يك تغييردر مقياس ارزشيابي نمي توان توقع رشد همه جانبه شخصيت كودك را داشت .ما اگر صادق باشيم بايد تمام توان و آبروي خود را صرف اصلاح برنامه درسي به صورتي سيستماتيك كنيم. • پیشرفت و شوق انگیزشدن آموزش در مقطع ابتدایی منوط به ابزار ارزشیابی از نوع کمی و کیفی نیست. تحقیقات نشان داده است آموزش ابتدایی موفق برای مثال در ژآپن از سه منبع :احساس تعلق به مدرسه،پرورش کل شخصیت کودک و ارائه محتوای مناسب سرچشمه گرفته است. ژآپنی ها از سال 2002 با اتخاذ شعار "کم ، زیاد است "[1] حدود 30 درصد محتوی آموزشی و ساعات آموزش مستقیم را در مدارس ابتدایی کاهش دادند تا فرصت های لازم را برای یادگیری تلفیقی و زندگی شوق انگیز در مدرسه فراهم آورند. 1- Less is More