مدیریت منابع آبهای داخلی

1. مدیریت منابع آبهای داخلی راخدایی فروردین 93

3. تعریف آبزی پروری: • به علت گسترش فعالیت های تکثیر و پرورش ماهی، و همچنین به علت محدودیت منابع آبی، پرداختن به موضوع افزایش تولید در واحد سطح از طریق روش های مختلف پرورش ماهی، نیاز به کنترل شدیدتر اثرات ناشی از پرورش ماهی روی محیط زیست وجود دارد، چرا که عدم توجه کافی می تواند خسارات جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. در این زمینه تکنیک های متعددی استفاده می شود که می توان به روش پرورش متراکم ماهی اشاره نمود.

4. درمورد پرورش متراکم آبزیان: • در پرورش متراکم ماهی، تقریبا ماهی بطور کامل به غذای دستی یا غیر طبیعی وابسته می باشد. چنانچه غذای طبیعی نیز در اختیار ماهی ها قرار گیرد، معمولا میزان آن در مقایسه با غذای دستی بسیار کم و تاثیر آن ناچیز خواهد بود. • پرورش متراکم ماهی، معمولا به شیوه های گوناگونی صورت می پذیرد. در اغلب روشهای رایج، استفاده از مخازن و استخرهای سیمانی، بتونی، فایبرگلاس و پلاستیکی در شکل ها و طرح های مختلف متداول می باشد.

5. مدیریت: • از ارکان مهم و قابل توجهی که بایستی در پرورش متراکم ماهی همواره مدنظر قرار گیرد، میزان تراکم ماهی در واحد سطح و نیز میزان دبی آب ورودی مورد نیاز براساس تراکم ماهی و دمای آب می باشد.

6. تراکم ماهی: • شاخص تراکم، بیانگر حداکثر ظرفیت نگهداری ماهی در واحد حجمی استخر می باشد. میزان این شاخص با توجه به نیازهای رفتاری و زیستی ماهی تعیین می گردد. با توجه به اندازه ماهی ( سانتیمتر )، می توان میزان تراکم ماهی در متر مکعب را از معادله ذیل بدست آورد • (طول ماهی ( سانتیمتر ) × 2 = وزن توده زنده ( کیلوگرم در متر مکعب ) • عدد 2 ، ضریب ثابت تبدیل است.

7. میزان تراکم با توجه به اندازه های مختلف ماهی، تغییر می کند. برای مثال، ماهیان سردآبی 15 سانتیمتری می توانند با تراکمی در حدود 30 کیلوگرم در متر مکعب در استخر نگهداری شوند. علاوه بر رابطه فوق در ارتباط با تراکم ماهی در واحد حجم، روابط دیگری نیز توسط برخی از محققین ارائه شد که هر یک با توجه به شرایط نگهداری ماهی، وضعیت جغرافیایی و همچنین خصوصیات کمی و کیفی آب، تفاوتهایی با یکدیگر نشان می دهند. برای مثال، تیمونز و همکاران ( 2001 )، استفاده از معادله ذیل را برای محاسبه میزان تراکم ماهی قزل آلا در واحد حجم استخر پیشنهاد نموده اند: • D = L÷ 0.32 D: تراکم ماهی( کیلوگرم ) • L: طول ماهی ( سانتیمتر )

8. ، برای ماهیان 15 سانتیمتری، تراکمی در حدود 47 کیلوگرم در متر مکعب محاسبه خواهد شد.البته همانطوریکه اشاره شد، معادله اخیر در شرایط متفاوتی نسبت به معادله اول قابل اجراست و اغلب جهت بهره برداری در سیستم های فوق متراکم ماهی و با استفاده از اکسیژن مولکولی و سایر ادوات کنترل شرایط محیطی، توصیه می گردد.

9. میزان جریان آب مورد نیاز: • میزان جریان آب ورودی به استخرها و مخازن پرورش ماهی در سیستم های متراکم، همواره تحت تاثیر عواملی از قبیل وزن توده زنده در استخر، اندازه ماهی ها، درجه حرارت آب، ارتفاع محل از سطح دریا و میزان حلالیت اکیسژن در آب می باشد ( فرزانفر، 1380). در این خصوص رابطه بین وزن توده زنده در هر متر مکعب و همچنین طول متوسط هر ماهی و مقدار اندیکس Fاز جدول 1 استخراج می گردد و قدار آب مورد نیاز به شرح ذیل محاسبه می گردد: • I=W/LxFI: مقدار آب مورد نیاز ( لیتر در دقیقه ) • W: وزن توده زنده ( کیلوگرم) • L: طول متوسط ماهی ( سانتی متر )

10. رشد اقتصادی و افزایش تراکم پرورش متراکم ماهی زمانی می تواند اقتصادی باشد که ماهی از سرعت رشد مناسب و میزان بقای بالایی برخوردار باشد تا بتواند هزینه های مصرفی را جبران نماید، بنابراین جهت پیشگیری از خسارت های اقتصادی و تاثیرات نامطلوبی که احتمالا شرایط محیطی در اثر تراکم بالای ماهیان بر ساختار فیزیولوژیک ماهی وارد می سازد، نیاز به مدیریت علمی، کنترل کیفی آب و جلوگیری از بروز بیماری ها را امری ضروری می سازد. جهت دستیابی به این هدف ، شناخت نیازهای زیستی پایه و فیزیولوژی ماهی از اهمیت خاصی برخوردار است .

11. بطور مثال عوامل محدود کننده ای وجود دارد که مانع افزایش تراکم و متعاقب آن، گسترش روشهای تغذیه دستی می شود. هنگامی که تراکم ماهی زیاد می شود ، میزان اکسیژن محلول کاهش می یابد و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز ماهی، تجمع پیدا می کند. لذا برای اینکه کیفیت آب در حد مناسبی حفظ شود، ممکن است لازم شود که میزان جریان آب را در مزرعه افزایش دهیم. حال اگر میزان آب موجود کم باشد نیاز به نصب تجهیزات هوادهی و چرخش آب در مزرعه احساس خواهد شد تا حدی که قیمت آنها مشکل ساز می شود.

12. هنگامی که تراکم ماهی در استخر افزایش می یابد، باید خطر افزایش میزان تلفات دسته جمعی ماهیان در اثر عدم کارایی سیستم از جمله انسداد توریهای موجود در داخل استخر را مد نظر قرار داد اما این وضعیت با تلفات مداوم و غیرقابل مشاهده ای که در روش های غیر متراکم ( فوق گسترده ) ایجاد می شود، قابل مقایسه است. لذا، تا آنجا که ممکن است باید هنگام پرورش، متغیرها تحت کنترل پرورش دهنده درآید تا روش پرورش تحت شرایط کنترل دقیق، حداکثر تولید را داشته باشد(ستاری،.معتمد 1387).