“ Investimi n ë dije shpërblehet me interesin më të mirë. ” - Benjamin Franklin -

1. “ Investimi në dije shpërblehet me interesin më të mirë. ” - Benjamin Franklin -

2. BALKAN SUNFLOWERS Praktisja në shkollë fillore bie për 80% Mesatarisht rreth 450-500 fëmijë vijojnë qendrat/klubet e gjuhës për përgaditje parashkollore, ndihmë në detyrave të shtëpisë, argëtim dhe përkrahje, drekë, mbështetje me materiale shkollore etj. Regjistrimet në shkolla në rritje! Në FushëKosovë, rritja e regjistrimeve dhe zbritja e braktisjeve reklektohen në numrat që tregojnë që regjistrimi në shkollë fillore i fëmijëve të komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian është rritë prej përafërsisht 350 nxënës nërreth 600 nxënës. Norma e vjetër e braktisjes ishte 120 nxënës nga 350 nxënës (34.3%). Të dhënat e fundit tregojnë një normë prej 14 nga afërsisht 600 (2.3%).

3. Rrjeti i qendrave për mësim nxënje Programi parashkollor – mosha 5-6/7 • 5 qendra në Kosovë ( Fushë Kosovë, Graçanicë, Plemetinë 2x, Shtime ) • Të gjithë fëmijët që nga mosha parashkollore janë të mirëseardhur të vizitojnë qendrat • Qëllimet: Përmes artit, muzikës dhe lojërave programi fokusohet në përforcimin dhe nxitjen e aftësive sociale dhe kognitive të përshtatshme për moshën, që nevojiten për vijimin e shkollës fillore • Zhvillimi i aftësive motorike të mëdha dhe të imëta • Përforcimi i aftësive gjuhësore ( shprehje,shkrim,exim) përshtatshëm për pjesëmarrje në aktivitete shkollore • Aftësitë gjuhësore nxiten përmes këngëve, diskutimeve me mësues, ushtrime dhe lojë pedagogjike etj. • Ngritja e vetëdijës rreth rëndësisë së edukimit dhe zhvillimit në fëmijërinë e hershme • Mbledhje të rregullta me prindër • Lehtësim/përkrahje për regjistrim të fëmijëve nga komuniteti Rom, Ashkali dhe Egjiptian për vijim të mësimit në shkolla të rregullta • Ndërmjetësim i bashkpunimit mes mësimdhënësve, drejtorë vetë shkollave dhe prindërve me qëllim të përkrahjes së regjistrimit dhe uljes së braktisjes, përmes programit të ndërmjetësuesve shkollor • Find more information here: www.learningcentersnetwork.org

4. Partneritetpërkohezion social përmesedukimitdhezhvillimitnëfëmijërinë e hershmënëEvropë (PRECEDE*) *Partnership for Reconciliation through Early Childhood Education and Development in Europe Tëgjithashtetetpartnereosekanëpërjetuarkonflikttëdhunshëmbrenda 25 vitevetëfunditosesëpakutrazirashoqëroredrastike me pasojatëmëdha. Edhepsefëmijëtkanëaftësiunikepërripërtrirje, atajanëtëndishëm, pa përjashtimedhendajlëndimeve e vuajtjevetëprindërve. Investimiidobëtnëfëmijërinë e hershmeështë e meta më e keqe e njëshoqërie. Nëtëkundërtëninvestimetnëfëmijërinë e hershme, qësynojnëtësjellinmetodologjidheaktiviteteqëpërkrahindiversitetin, gjithëpërfshirjendhetolerancënnëtë gjitha veprimetrrethfëmijërisësëhershmekontribuojnënëshëndetin, lumturinë, aftësinë e fëmijëvedherrisinmundësinëpërnjëjetëmëproduktivedhetëlumtur për ta dhe gjithë shoqërinë, në të tashmen si dhe në të ardhmen.

5. Partneritetpërkohezion social përmesedukimitdhezhvillimitnëfëmijërinë e hershmënëEvropë (PRECEDE*) *Partnership for Reconciliation through Early Childhood Education and Development in Europe • Partneritet me • Shqipërinë • Kroacinë • Maqedoninë • Irlandën Veriore dhe • Serbinë • Qëllimet kryesore: • Përkrahja e ndikimittëshoqërisëcivilenëproceset e ndërtimit të paqesdhekohezionit social përmesedukimitnëfëmjërinë e hershmenërajonin e BallkanitdheEvropë.

6. RrjetiPRECEDE Aktivitetkrysore: • Hulumtimidhepublikimiiraportit për situatënvendorerreth EZHFH nëtëgjithashtetetpartnere • Bazuarnëvlerësiminfillestar vendor rreth EZHFH , identifikimiivazhdueshëmimangësivenëligjet, politikat, strategjitëdhe/osesfidat e zbatimittëtyrenë EZHFH • Themelimiirrjetevevendoredhegrupevepunueseqë do tëkrijohenrrethkomponentëvetëhulumtimit, vëzhgimit, intstrumenteveprogramoredhestandardevetëcilësisëmenaxheriale • Ndërlidhja e rrjetevevendore me rrjetin ndërkombëtarpërndërtimin e paqes me fëmijëtëvegjël (0-8 vjeç) • Zhvillimiistrategjivedhematerialeveavokuesepër të gjitha shtetet partnere • Aktivitete avokuesepërballnevojavetëidentifikuara, brendakornizavetëprogramit • Vlerësim, hulumtimdhepërshtatjeose/dhekrijimtëinstrumenteveprogramorepërndërtimin e paqesdhekohezionin social në EZHFH (lojëra, aktivitete, planprograme, objekte), specifikishtpërsecilinshtetpartnerë • Ngritje e kapacitetevebrendaorganizatavetëshoqërisëcivilebazuarnëmangësitëqëatakanëidentifikuar • Mbështetjepërçertifikimnë“menaxhimcilësor” sipas standardeve evropianepëranëtarët e rrjetit

7. RrjetiPRECEDE • Pjesëmarrje e OJQ-ve partnere nga projekte të ndryshme në trajnime/punëtori të përbashkëtanë • Hulumtim • Monitorim • Avokim • Ngritje e kapaciteteve të organizatave / menaxhim cilësor • Shkëmbim i përvojave dhe të dhënavemes anëtarëve të rrjetitdheekspertëve të fushës, përmes komunikimit profesional: elektronik, fletushkave, përmbledhjeve/raporteve, lajmrimeve, ngjarjeve, konferencave, mbledhjeve etj.

8. “When you know better you do better.” - Maya Angelou -

9. Edukimi dhe Zbulimiihershëm

10. Qëllimi • Qëllimi i projektit “Edukimi dhe zbulimi i hershëm" është i fokusuar në përmirësimin e performancës së zhvillimit të fëmijës, përmirësimi i kushteve të jetesës dhe sociale të fëmijëve me aftësi të kufizuara, dhe ofron ndihmë për prindërit e tyre. • Për fëmiun është e nevojshme të përkrahet intensivisht zhvillimi i hershëm sepse aftësia për nxënie dhe perceptimi është më e madhë në periudhën e parë të zhvillimit dhe ndihmon në permirësimin e mëtejm të zhvillimit të fëmijut • Edukimi i Hershëm të jetë pjesë integruese ne sistemin e rregullt arsimor

11. Rëndësia e Edukimit të Hershëm • Ky projekt ofron mundësi më të mira të zhvillimit të hershëm te femijeve me aftësi të kufizuar (0-6 vjec) këshillim për prindërit dhe krijon lidhje me institucionet arsimore,sociale dhe shëndetsore për inegrimin e tyre në shoqërin kosovare . Motoja : “NDIHMA E HERSHME-NDIHMA ME E MIRE” • Lehtëson jetën e femijëve dhe të prindërve të tyre,lehtëson regjistrimin e tyre në qerdhe,parashkollore dhe në shkollë, si dhe me ndihmën tonë ne zhvillimin e tyre lehtëson punën e prindërve dhe mësuesve në arsimimin e mëtejmë.

12. Pse e bëjmëkëtë? • Mundësi të barabarta-cdofëmijë ka të drejtë të edukimit • Të lehtësojmintegrimin e fëmijëve me aftësi të kufizuarnësistemin e rregulltëarsimor

13. Sfidat • Mungesa e koordinimit dhe bashkëpunimit me Organizatat e Shoqerisë Civile të cilat veprojnë në këtë fushë • Interesimi i qeveris lokale dhe nacionale- nuk ka fonde lokale për përkrahje • Qëndrueshmeria e projektit

14. Rekomandime • Të rriten mundësit për edukimin në fëmijërin e hershme për fëmijet me aftësi të kufizuar • Të krijohen politika zhvillimore për edukimin nëe fëmijerin e hershme • Të vlerësohet/përdoren standardet e zhvillimit dhe te mesuarit në fëmijërinë e (2011/MASHT publikim- përkrahur nga UNICEF)

15. GIZ Punëtori PërkujdesjadheZhvilliminë Fëmijërinë e Hershme 18 September 2013

17. Objektivat e Save the Children Vizioniyne:Çdofëmijëtëketëarsimimtëmirëcilesordhemësonaftësitë dhenjohuritëqëatakanënevojëtëlulëzojnënëshekullittë 21-të. • 1. EdukimiBasik • Tëgjithëfëmijëtkanëqasjenënjëtë • arsimbasikcilësor • veçanërishtatatëcilëtjanë • tëpërjashtuardhetëmargjinalizuar • oseqëjetojnënështetetëbrishta • dhetëprekurangakonflikti. 2 . EdukiminëEmergjencë Fëmijëtdhetërinjtënërrezik apotëprekurngaemergjencat, tëkenëqasjenëarsimcilësor sinjëpjesëthemelore e tëgjitha përgjigjevehumanitare. • 3. PërkujdesjadheZhvilliminë • Fëmijërinë e Hershme • Njënumërnërritjeifëmijëvetëvegjël • tëkenëqasjenëpërkujdesjecilësisorete • Fëmijërisësëhershmedhetëprogrameve • tëzhvillimitqësigurojnëtëdrejtat • e tyrenëmbijetesë, • shëndetdhearsimim. 4. EdukimipërFuqizimin e Rinisë Tëfuqizojtërinjve e pambrojturnë venderuraledhe urbane përmes edukimitdhetrajnimitpërt'ubërë qytetarëaktiveekonomikisht, socialishtdhepolitikisht. 5 . Shtyrjaglobaledhekombëtare tëdryshimevetëpolitikës Tësigurojndryshimin e polikave globaledhekombëtarenëmënyrë qëtëgjithëfëmijëttë përfitojnënga e drejta e tyre përarsimcilësortë

18. KatërPrincipet e Programitte SC nëFëmijërinë e Hershme

19. Puna e Save the Children • Tëgjithëkanëpërfituarnga QASJA dhe KUALITETI nëpërfshirjen e tyre nëedukiminparashkollor, fillordhejo-formal. • Punojmënë14 shkollafilloredhe 9 institucioneparafillore/kopshte, në 9 komuna. • Mbështesimtrajnimin e edukatoreve/mësimëdhënësvepërmetodologjitëgjithpërfshirëse • Punojmëngushtë me MASHT, DKA, OJQ, shkolla, kopshte, prindërdhefëmijë, përtërriturvetëdijesimimbirëndësinë e fëmijerisësëhershmedhetëpërqëndrohennëfushatkyçetëndërhyrjeve • Deri ne fund tëvitit 2012 ngaprogramiiedukimitgjithëpërfshirëskanëpërfituar10,162fëmijë duke përfshirëkëtufëmijëtngakomuniteti RAE, komunitetetjerasidhefëmijët me nevojatëvecanta.

20. IndeksipërInkluziondhetëtjera Quality pre-school and pre-primary education • Akredituarnga MASHT si pilot projekt ne 2012. • PërfshirënëplaninstrategjiktëEdukimitpërfëmijët me nevojateveçanta 2010-2015 dhePlaniStrategjikpërEdukimnëKosovë 2011-2016 • Përmirësimiikapacitetevetëmenaxhmentittëintitucioneveparashkollorenëplanifikimtëbuxhetit • Mbështetprocesin e zhvillimittëplanevetë IP-vepërmesindeksitpërinkluzion • Përfshirja e strukturavekomunaletëedukimittëdedikojnëdheplanifikojnëmëshumëfondepërgjithëpërfshirjene grupevemëtëmargjinalizuaratëfëmijëve • Analizë e situatësnë PërkujdesjedheZhvillimnëFëmijërinë e Hershme (fokusfëmijët 0-3 & familjet), në 5 komuna

21. Gjithëpërfshirja e fëmijëve me aftësitëkufizuara • Realizimiitëdrejtavetëfëmijëve me aftësitëkufizuara – gjithpërfshirjanëedukiminpara-shkollordhefillor. • Promovimiiedukimitgjithpërfshirës – vetëdijesimidhefushtataavokuese (duke përfshirëtrupatavokuesetëvetë-qëndrueshme) përmespartnerëvelokal & OJQ-ve. • Lobiminënivelqendrordhelokaldhengritja e kapacitetevetëinstitcionevetëadministrimitlokal. • Mbështetja e 8 qendraveburimorerajonale. • Zhvillimidhengritja e kapacitetevetë • shkollës – trajnimiistafit, materialet • shkollore, rehabilitimidhetëtjera.

22. Gjithëpërfshirja e fëmijëvetëkomunitetit RAE dhePersonavetëZhvendosur • Ështëhapurqendra e KujdesitdheZhvillimittëHershëmtëFëmijësnëMitrovicë – duke krijuarnjëmundësi & mjedispërzhvillimin e hershëmtëfëmijëve. • Ështëbërënjëvlerësiminevojavetëfëmijëvetëkomuniteteve RAE, tëmoshave 3-6 vjeç. Bazuarnëtëgjeturat, janëidentifikuar & praktikuarqasjetëndryshme. • Aktivitetepërtënxiturpjesëmarrjen e fëmijëve, përkrahjes ‘peer to peer’ & lidhjesfëmijë – shkollë. • Sigurimiiklasaveplotësuese & ekstrakurrikulare • Zvogëlimiibraktisjessëshkollimittëpërgjithshëmpërmesvetëdijesimit

23. “MOZAIK “– Mësimet e Mësuara • Qasjadygjuhësorenëçerdhe (moshat 3-5 vjeç) • Tëmësuarit e tolerancësdherespektimittëdivesitetitkulturor • Socializimisamëihershëmifëmijëvenënjëmjedismultikulturor • Zhvillimiiqasjespedagogjiketëfokusuarnëfëmijët e cilapërfshintrajniminmbiaftësitëpërzgjidhjen e konfliktevetëadaptuarvarësishtngamosha • Ndihmonkomunitetet e ndryshmeetniketëbashkëpunojnë & tëkomunikojnë me njëri-tjetrin. • I pranuarngaMAShTdheaktualisht ka financuar 3 çerdhenëObiliq, Pejëdhe Prishtinë. • Inclusion of children from non-majority communities

24. Sfidat • Mungesa e traditësnëprogramet e KujdesitdheZhvillimittëHershëmtëFëmijësapoedukimitparashkollor. • Nukështëprioritetnënivelinqeveritardhekomunal. • Nuk ka alokimetëburimevepërmbështetjen e nismavepolitikepërngritjen e qasjesnëshkollë. • Numërivogëliçerdhevepublikedheklasavepara-fillore. • Mungesa e edukatorëve/eve dhemësuesve/eve tëkualifikuar/a (veçanërishtatyreqëpunojnë me fëmijëtëmoshave 0-3 vjeç) • Lokacioni - urbane vs. rurale. • MonitorimiiimplementimittëIndeksitGjithëpërfshirësngastrukturatpërkatësetëarsimit. • Procesiingadalshëmiakreditimittëçerdheve private.

25. JU FALEMINDERIT PËR VËMENDJEN Melita Kabashi Save the Children, ZyranëKosovë KoordinatorepërAvokim, Komunikimdhe Media Tel: +381 (0) 38 55 26 91 (ext.101) Mob : +377 44  507 842 melita.kabashi@savethechildren.org