Wykład V, VI

1. Wykład V, VI I wojna światowa Komunizm, faszyzm, nazizm Wielki kryzys II wojna światowa

2. Przyczyny wojen • Psychologiczne (instynkt agresji, rywalizacji między jednostkami i grupami). • Polityczne • Ekonomiczne (walka o bogactwa i czynniki produkcji: ziemię, pracę, kapitał) (…wszystko inne to tylko…casus belli) Czy wojny opłacają się bardziej niż pokój?

3. Poglądy i działalność Jana G. Blocha (1836-1902) • „Przyszła wojna pod względem technicznym, ekonomicznym i politycznym” • Meritum i przesłanie dzieła jest proste: Wojna we współczesnym kształcie nie ma sensu, …nie będzie w niej zwycięzców i zwyciężonych. Wysiłek w nią włożony wyczerpie walczące kraje pod względem ekonomicznym oraz zdestabilizuje je politycznie i społecznie. „Wojna wywołana przez Niemcy równałaby się w istocie samobójstwu. Pozbawiłaby ona miliony ludzi codziennego kawałka chleba, o normalnym więc poborze podatków dla zaspokojenia potrzeb budżetowych mowy być by nie mogło. Tymczasem dla milionowej armii, jaką by wystawiły Niemcy, na konieczne wydatki, potrzeba by dziennie więcej niż 20 milionów marek”. • Żywiołowo rozwijająca się gospodarka amerykańska, poszukująca zaborczo nowych nabywców, jeśli nie napotka zdecydowanego oporu w osłabionej wojną Europie, zdoła ją wyprzeć nawet z jej własnych rynków, wywołując szkody ekonomiczne nie do odrobienia.

4. I wojna światowa • Ekonomiczne i polityczne przyczyny wojny(sprzeczności interesów na tle ekspansji ekonomicznej Niemiec) • Poszukiwanie nowych rynków zbytu i surowców. • Zdobywanie nowych kolonii (Kamerun, Togo, Afryka Południowo – Zachodnia, Tanganika). • Desant w Chinach • Desant w Maroku • Budowa „Kolei Bagdadzkiej” • Wyścig zbrojeń (szczególnie na morzu) • Koncepcje „Mitteleuropy i GRW”

5. I wojna światowa ENTENTA PAŃSTWA CENTRALNE 44 mln żołnierzy 25 mln żołnierzy OGÓŁEM 34 PAŃSTW 2/3 MIESZKAŃCÓW ŚWIATA

6. Państwa zaangażowane w I wojnę światową (kolor niebieski – Ententa; kolor czarny p. Centralne)

7. Front zachodni i wschodni I ws

8. Wojna totalna a „dawne wojny” • Charakter wojny (potencjał ludzki i materialny) • Środki techniczne wojny dające ogromne możliwości zniszczeń • Zmiany strukturalne gospodarek (70% przemysłu zaangażowano w prod. zbrojeniową / degradacja i dekapitalizacja innych gałęzi ) • Zmiany instytucjonalne gospodarek w okresie wojny (interwencjonizm państwa / koncentracja kapitału i monopolizacja gosp.)

9. Wpływ wojny na gospodarkę światową • Straty ludzkie (8 mln zabitych i 40 mln rannych)i materialne • Degradacja i spadek produkcji rolnictwa europejskiego • Spadek inwestycji zagranicznych • Zakłócenia w stosunkach handlowych • Perturbacje w zakresie międzynarodowych rozliczeń (długi wojenne 12 mld USD i reparacje 132 mld marek) • Załamanie budżetów, zjawiska inflacyjne

10. Efekty długookresowe I wojny światowej • Zmiana układu sił w gospodarce światowej (SPADEK ZNACZENIA EUROPY) • Modyfikacja międzynarodowego systemu walutowego • Zmiana w krajach kolonialnych i zależnych • Powstanie Rosji Radzieckiej • Nowy ład w Europie (???)

11. Koszty i straty poniesione w okresie I wojny światowej (w mld dolarów)

12. Układ pokojowy w Wersalu„Traktat Wersalski” i nowy „porządek w Europie” • Konsekwencje dla Niemiec • Powstanie wielu nowych organizmów państwowych w środkowej i wschodniej Europie

13. Charakterystyka okresu Wpływ I WS na gospodarkę: 1. Koniec wielkich monarchii i powstanie w Europie wielu państw narodowych, a także ZSRR, i III Rzeszy. 2. Spadek produkcji rolnej i przemysłowej. 3. Wielka inflacja w Europie. 4. Długi wojenne i reparacje jako hamulce rozwoju Europy. 5 Zakłócenia w międzynarodowym systemie monetarnym i handlu.

14. Państwo 1924 1925 1926 1927 1928 1929 Świat 115 123 125 130 136 145 USA 136 150 156 153 161 172 Wlk. Br. 91 89 69 99 93 101 Francja 109 108 126 110 127 139 Niemcy 70 83 80 100 102 103 Japonia 430 456 460 444 477 515 Włochy - 136 - - 152 155 Belgia - 107 - - 136 140 Szwecja - 109 - - 132 150 Czechosłow 107 111 108 125 134 140 Polska 57 58 56 70 79 82 Wskaźniki produkcji przemysłowej świata oraz wybranych krajów kapitalistycznych w latach 1924-1929 (1913=100)

15. Udział państw w produkcji przemysłowej świata (1929 r.)

16. Inflacja w Europie Środkowej i Wschodniej 1919 - 1923

18. Długi i reparacje wojenne USA 12 mld USD EUROPA 132 mld DM (33 mld USD) NIEMCY

19. Efekty społeczne i polityczne • Radykalizacja nastrojów społecznych  przechodzenie od demokracji do dyktatur • Powstanie trzech zbrodniczych ustrojów: • Komunizmu (już w trakcie I WS) • Faszyzmu • Nazizmu Cechy wspólne: autorytaryzm, totalitaryzm

21. Charakterystyka okresu (1914-1929) • Wzrost populacji o 400 mln (do 2,2 mld)(mimo strat: I w.s. – 8 mln; wojna domowa w Rosji – 10 mln; w Hiszpanii – 0,6 mln; kolektywizacja – brak danych np. Ukraina (Hołodomor) – 5 - 10 mln; epidemia grypy – 40 mln). • Rewolucja przemysłowo techniczna – upowszechnienie się nowych wynalazków; wzrost znaczenia przemysłu elektrotechnicznego, elektronicznego, samochodowego (śr. transportu), chemicznego; wzrost nakładów na badania techniczne – lider USA. • Rozwój transportu – kolej, lotnictwo, samochód, żegluga • Zmiana struktur gospodarczych(nierównomierne zmiany w świecie i Europie – lider Wlk. Brytania (rolnictwo 6%, przemysł 46%, usługi 48%) • Kartelizacja i monopolizacja gospodarki

22. Wykład VIII Wielki kryzys gospodarczy The Great Depression1929 - 1933/35…41? Świat, Europa, Polska

23. Spadek produkcji przemysłowej Świat – 33% Kraje europejskie – 27,5% USA – 49% Kanada – 45% Niemcy – 47%

24. Objawy kryzysu: • wzrost bezrobocia (do 40%) • spadek cen artykułów rolnych (64%) • spadek cen surowców (56%)

25. Wielki kryzys gospodarczy Przyczyny kryzysu ROZWARCIE NOŻYC CEN: KRYZYS FINANSOWY 1925r.- 94:100  1925r. - 89:100 wzrost światowych zapasów towarów zmiana relacji cen towarów: • „Czarny czwartek” 24 X 1929 r. „Czarny wtorek” – 29 X 1929 r.

26. Rozwarcie nożyc cen poziom cen art. przemysłowe art. rolno-spożywcze czas

27. Sfera finansów • Akcje • Funkcjonowanie GIEŁDY • Rynki finansowe • Oczekiwania graczy i koniunktura (popyt spekulacyjny) • „Bańka mydlana”

28. Cena akcji odzwierciedla: CENA AKCJI • Ogólną koniunkturę na giełdzie(hossę lub bessę) + ? - • Kondycję i perspektywy ekonomiczne przedsiębiorstwa

29. Indeks cen papierów wartościowych • ROK 1926 = 100 • 3 września 1929 r. osiągnął 381 • 13 listopada 1929 r. spadł do 198 … i spadał dalej…. • Panika w USA i Europie… wycofywanie lokat bankowych….

30. Kryzys finansowy wzrost gospodarczy sfera finansów kryzys sfera realna czas

31. Przyczyny II WS • Sprzeczności i napięcia gospodarcze i polityczne narosłe po I WS • Agresywne dyktatury dążące do zmiany układu sił w Europie i na świecie

32. Straty II WS Straty demograficzne ZSRR – 20 mln Niemcy – 9 mln Polska – 6 mln Straty materialne ZSRR Niemcy Polska