BÖLÜM-1 İŞ GÜVENLİĞİ

1. BÖLÜM-1İŞ GÜVENLİĞİ ALİ DALMIŞ – C SINIFI İSG UZMANI

2. İŞ GÜVENLİĞİ NEDİR ? İş güvenliği, işin yapılması sırasında çalışanların karşılaştıkları tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda işverene getirilen yükümlere ilişkin teknik kuralların bütününü kapsar.

3. İŞ GÜVENLİĞİNİN SAHİPLERİ DEVLET İŞ GÜVENLİĞİ İŞVEREN SENDİKA

4. TÜRKİYE’DEKİ İŞ KAZALARI Türkiye son yıllarda iş kazaları sıralamasında 1. durumdadır. Örnek olarak 1987 yılında: Sigortalı çalışan sayısı: 2 878 925 kişi İş kazası sayısı: 158 836 (% 5.5) Sakat sayısı: 2 482 kişi Ölü sayısı: 836 kişi

5. İŞ KAZALARININ NEDENLERİ 1. İşçilerin belli bir eğitimden geçmeden işe başlamaları 2. İşyerlerinde iş güvenliğine gereken önemin verilmeyişi 3. İşverenlerin maliyeti arttırdığı için işçi sağlığı ve iş güvenliğine gereken önemin vermemeleri 4. Denetimin yetersizliği

6. İŞÇİ VE İŞVERENİN SORUMLULUKLARI • 1475 sayılı İş Kanunu’nun 5. bölümü İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğine ayrılmıştır. • Kanunun 73. Maddesinde “Her işveren, işyerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları, araçları noksansız bulundurmakla yükümlüdür. İşçiler de bu yoldaki yöntemler ve şartlara uymak zorundadır” hükmü yer almıştır.

7. KİŞİSEL SAĞLIĞIN, TEMİZLİK VE DÜZENİN ÖNEMİ • İş kazaları istatistiklerinde düşme, çarpma sonucu meydana gelen kazalar yaklaşık %40’ı oluşturmaktadır. • İşe girişte kişinin o işe uygun olup olmadığı sağlık muayenesi ile belirlenmelidir. • İşe uygun olamayan yerlere ruhsat verilmemelidir. • İşyerinin temiz ve düzenli tutulması işveren ve işçinin ortak sorumlu oldukları bir konudur. • Atölye ile ilgili genel kurallar yazılı ve sözlü uyarılarla çalışanlara bildirilmelidir. • İş güvenliği konusunda seminer ve kurslar düzenlenmeli, işe yeni başlayanlar ön eğitimden geçirilmelidir.

8. UYGUISUZ GİYİM VE SAÇ ŞEKLİNİN TEHLİKELERİ • Atölye ve laboratuarlarda yapılan işe uygun şekilde giyinmek gerekir. • Geniş kollar, gevşek kemerler ve boyun atkıları çalışmamıza engel olur dönen makinelere kolaylıkla kapılabilir. • Makinelerde yapılan çalışmalarda saçlar uzun ve dağınık şekilde olmamalı, kadınlar başörtü veya bere takmamalıdır. • Çalışma sırasında yüzük, bilezik ve kol saati takılmamalıdır. • İşe gelirken sağlam ve düzgün ayakkabı giyilmelidir. Kadınlar yüksek topuklu ayakkabı giymemelidir. En uygunu bu amaçla yapılmış emniyet ayakkabılarının giyilmesidir.

9. EMNİYET KEMERİ

10. www.hazirslayt.com

11. GÖVDE KEMERİ

12. KORUYUCU GÖZLÜKLER

14. KARBON FİLTRELER

15. MASKELER

16. MAKİNE VE EMNİYET PARMAKLIKLARININ ÖNEMİ • Dönen, hareketli kısımlara sahip makinelerin insanlara zarar verebilecek kısımları muhafaza altına alınmalıdır. • Özellikle kayış-kasnak, dişli çark mekanizması gibi hareketli elemanlar büyük tehlike oluştururlar. Bunların korumalarını söküldükten sonra mutlaka yerine takmak gereklidir.

17. HAVA KOMPRESÖRLERİNDEOLUŞABİLECEK TEHLİKELER • Hava kompresörlerinde tehlike kaynağı yağlama yağıdır. • Sıkıştırılan sıcak nemli hava ile tanka basılan yağ-su karışımı dışarı atılmadığı takdirde bu ayrılmış yağ patlama ve yangın kaynağı olur. • Bunu önlemek için hava deposunun alt ucundaki bir blöf musluğu ile biriken su veya boşaltılmalıdır.

18. GAZ TÜPLERİNİN TEHLİKELERİ • Gaz ya da sıvı haldeki oksijen; yağ, gres yağı ve diğer bazı organik maddelerle birleşirse sonuç bir patlama olur. • Asetilen gazı tek başına sıkıştırılırsa ayrışarak patlar. Eğer sıvı aseton içinde çözülürse kararlı hale gelir. • Tüpler çarpmaya, vurmaya ve düşmeye karşı korunmalıdır. • Tüpler doğrudan ısı ve güneş ışınlarına maruz bırakılmamalıdır. • Tüpler yanıcı maddelerle bir arada depolanmamalıdır. • Klor gazının son derece korozif olduğu unutulmamalı, uygun yerlere depolanmalıdır.

19. PATLAYICI GAZLARIN TEHLİKELERİ • Parlayıcı sıvıların “alevlenme noktası” bir test cihazı alevi ile dokunulduğunda alev aldığı sıcaklıktır. • Benzin, benzol, eter, alkol, petrol eteri vb. uçucu sıvılar normal sıcaklıklarda bile yanmaya yetecek kadar buharlaşırlar. Dolayısıyla alevlenme noktaları çok düşüktür. • Her parlayıcı sıvı buharı ve gaz, hava ile belli oranlarda karıştığında patlayabilir. Örnek: %1-6 benzin buharı, %94-99 hava ile karıştığında patlama olabilir. • “Yanma noktası” ise parlayıcı-yanıcı sıvı buharları ve gazların hava ile meydana getirdikleri alevle dokunulmadan kendi kendine yanmaya başladıkları sıcaklıktır.

20. BUHAR-GAZ YANGINLARINDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ 1. Parlayıcı sıvıların ısı artışı önlenmeli, 2. Bu sıvılar yer altı tanklarında, emniyetli bidonlarda ve kapalı sistemlerde muhafaza edilmeli, 3. Doldurma ve boşaltmalarda tutuşturma kaynakları giderilmeli, ark oluşturmayan tesisat kullanılmalı, statik elektrik giderilmelidir. 4. Kullanma metotları geliştirilerek akıntılar önlenmeli, 5. Çalışmalar iyi ve itinalı bir düzende olmalı, 6. Bu tip gazların kullanılması sırasında azot ve karbondioksit gibi atıl (inert) gazlardan yanmayı önleyici bir ortam oluşturulmalıdır.

21. GÜVENLİK RENKLERİ • KIRMIZI: 1. Yangın söndürme teçhizatının bulunduğu yerler, 2. Taşınabilen sıvı yanıcı tankları, 3. Makine sistemlerinde acil durdurma düğmeleri ve kolları için kullanılır. • SARI: 1. İhtar ve fiziksel tehlikeleri göstermek için, 2. Patlayıcı yanıcı maddeler için kullanılan çöp bidonları, 3. Tamir edilmekte olan teçhizatın kullanılmasını, çalıştırılmasını önlemek için ihtar, 4. Makinelerin çalıştırma yerleri ve güç kaynakların tanıtımı için kullanılır.

22. TURUNCU 1. Makinelerin tehlikeli parçaları, 2. Elektrik çarpmalarına sebep olabilecek güvenlik şalterleri ve parçaları, 3. Makaraların, dişlilerin, kesici uçların ve güç kaynağı çenelerinin açıkta kalan kısımlarının belirlenmesinde kullanılır. • MOR: Radyasyon tehlikesi • YEŞİL: 1. Güvenlik teçhizatının yerleri, 2. İlk yardım malzemelerinin yerlerinde kullanılır. • MAVİ: 1.Çalıştırma elemanlarına karşı, sistem çalışmakta iken dikkat edilmesi gerektiğini gösterir. 2. Cihaz üzerindeki mavi etiket, cihazın “devre dışı” olduğunu gösterir.

23. KİŞİSEL EMNİYET KURALLARI • Yapılan işe uygun iş elbisesi seçmek, • Dönen aletleri çalıştırmadan önce uzun saçları saklamak, • Devamlı güvenlik gözlükleri kullanmak, kaynak için uygun başlık ve gözlük kullanmak, • Makineler veya dönen aletler civarında çalışırken kravat, vb. şeyleri çıkartmak, • Atölyede çalışırken değerli süs eşyalarını çıkarmak, • Atölyede güvenliği sağlamak için devamlı tetikte olmak, • Deriyi mikroplardan korumak için sabun ve su kullanmak.

24. ACİL DURUM DÜĞMELERİ • Çeşitli takım tezgâhlarında ve makinelerde bir tehlike anında sistemin ani olarak durdurulabilmesi için “acil durum” kapatma düğmeleri kullanılır. • Bu düğmeler operatörün kolayca ulaşabileceği yerlere monte edilmelidir. • Düğmeler kırmızı renkli ve topuzlu olarak yapılırlar.

25. 0.01 mA Akımın hissedilme sınırı 1-5 mA Elde uyuşma hissi, elde gıdıklanma olur. 5-15 mA Tutulan cisim henüz bırakılabilir, el ve kolda kramp başlar. 15-25 mA Tutulan cisim bırakılamaz, kalp etkilenmez. 25-80 mA Tahammül edilebilen akım şiddeti, tansiyon yükselir, kalp düzensiz çalışmaya başlar ve durabilir, teneffüs zorlaşır, genelde şuur yerindedir. 80-100 mA Kalpte fibrilasyon oluşur, şuur kaybolur. VÜCUDUN İLETKEN HALE GELME TEHLİKESİ

26. 10 000 Titreşim başlangıcı 5 000 Hissetme sınır] 2 000 1 000 500 1 2 3 4 200 Bıraktırma başlangıcı 100 50 zaman [ms] 20 10 0 0 .03 .05 1 2 5 10 50 100 200 500 2000 Akım [mA] Elektrik akımının insan vücuduna etkisi

27. ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ 1-Elektrik tesisatının cins ve hacmine göre yetkili ehliyete sahip kişilerce yapılmaması, bakım ve onarımının sağlanamaması, 2-Makina veya aletlerin çıplak metal kısımlarının topraklanmamış ya da gerekli yalıtımın yapılmamış olması, 3-Topraklamanın kolay muayene edilememesi sonucu, topraklaması yapılmış bilinen alet veya makinaların, zaman süreci içerisinde veya dış etkenler sonucu topraklamasının bozulması, 4-Çalışanlara yeterli kişisel koruyucu, yeterli güvenlik malzemesi verilmemesi veya çalışanların bunları kullanmamaları, 5-Çalışanlara işçi sağlığı ve iş güvenliği konularında gerekli bilgilerin verilmemesi ve bu konuda sürekli olarak uyarılmamaları veya işyerinde konulan bu kurallara çalışanların uymaması,

28. 6-Çalışanların elektrik enerjisi hakkında gerekli eğitim, bilgi ve deneyime sahip olmamaları, bunun sonucu olarak kendilerine aşırı güven duymaları ve elektriğe karşı gerekli dikkat ve özeni göstermemeleri 7-Çalışanların gerekli talimatları almadan veya görevleri dışında arızaya müdahale etmeleri. 8-Çalışanların veya çalıştıranların işlerini benimsememeleri. Elektrik enerjisinin tehlikesi, yalıtım özelliğinin bozularak makinaların gövdelerine geçmesi veya iletim hatlarının koparak canlılara dokunması ile oluşur.Kopmuş iletim hatlarına dokunmamak en iyi korunma önlemidir.

29. AKIMDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ -Koruyucu yalıtma, -Üzerinde durulan yerin yalıtılması, -Küçük gerilim kullanma, -Sıfırlama ve -Topraklama, gibi düzenler kullanılır. Ayrıca Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğinin 25.10.1996 tarih 22798 sayılı resmi gazetede yayımlanan son değişikliği ile TEDAŞ'ın da zorunlu kıldığı Kaçak akım rölesi (diğer adıyla hayat koruma) iş güvenliği adına çok güzel bir teknik ilerlemedir.

30. Elektrikli Çalışmalarda İnsan Faktörleri ve Ergonomik Önlemler: 1.İnsanlar unutkandır. Unutkanlık faktörü göz önünde tutularak; uyarı levhalarının konulduğu yerin seçimine, talimatnamelerin kısa ve öz oluşuna, çift güvenlik sistemine büyük ölçüde önem verilmelidir. Örneğin zımpara taşının çalıştırıldığı yerde "GÖZLÜKSÜZ ÇALIŞMA" levhası bulunmalı ve zımpara taşının yanında bir gözlük bulunmalıdır. 2.Belli bir işi öğrenmiş ve bunu uzun bir süre uygulamış insanlar, yaptıkları hareketlerin belli bir sonuçlarının olmasını beklerler. Örneğin, yukarıya ve aşağıya doğru hareket ettirilerek çalışan bir elektrikli makina şalterinin, yukarıya doğru hareket ettirilmesinde makinanın çalışması, aşağıya doğru hareket ettirilmesinde de makinanın stop etmesi beklentisi vardır. Ancak bu durum her zaman geçerli olmayabilir. Bu nedenle tüm makina tasarımlarında, insan alışkanlık ve beklentileri dikkate alınmadıkça, buna bağlı kazalar da önlenemez.

31. 3.İnsanlar kendilerini ön plana çıkarmak isterler. Örneğin; elektriği kesmeden elektrik direğine çıkıp elektrik bağlarlar, yine elektriği kesmeden bir makinada veya panoda onarıma girişirler, hatta ağızlarına ampul koyup yakmaya çalışırlar. 4.İş ortamında aşırı düzeyde titreşimler, gürültü, esinti, nem düzeyi gibi faktörler ve bedensel zorlanmalar stres yaratarak kazalara neden olabilirler. Ayrıca, iş güvenliği amacıyla çalışanlara verilmesi gereken güvenlik malzemelerinin ergonomik yapıda olmasına özen gösterilmelidir. Güvenlik malzemeleri ve el aletleri, yapımına özgü işlerde kullanılmalı, Alçak gerilim eldiveni, Yüksek gerilimli çalışmalarda kullanılmamalı aynı şekilde elektrik kontrol kalemi tornavida yerine kullanılmamalıdır. Bununla beraber çalışanların işe alındıklarında ve işbaşı süresince iyi bir teknik düzeye kadar eğitilmesi, kaza yapma olasılığını azaltacaktır.

32. AKIMA MARUZ KALAN KİŞİ NASIL KURTARILMALI ? • İlk yapılacak işlem mümkünse enerjiyi kesmektir. Bu mümkün değilse yalıtkan bir çubukla kazalı ile enerjinin temasını kesmek gerekir. • Kazalıya çıplak elle temas etmemeli aksi takdirde yeni bir kurtarıcıya ihtiyaç olacaktır.

33. ELEKTRİKLİ ALETLER KULLANIRKEN GEREKEN GÜVENLİK ÖNLEMLERİ • Bütün aletleri topraklayın. • Uygun boyutta elektrik kablosu kullanın. • Bütün aletleri uygun olarak muhafaza edin. • Aletleri sıyrılmış kablo veya tehlikeli kordon ile kullanmayın. • Elektrikli aletler kullanırken kuru yalıtkan yüzeyde durun.

34. YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI A GRUBU: Normal yakacak maddelerinden oluşan yangınlar. B GRUBU: Tutuşabilen sıvılardan oluşan yangınlar. C GRUBU: Elektrik teçhizatından kaynaklanan yangınlar. D GRUBU: Yanabilen metallerden oluşan yangınlar.

35. YAKIT ISI OKSİJEN YANGIN ÜÇGENİ

36. YANGIN SÖNDÜRÜCÜLER BASINÇLI SU: A tipi yangınlarda kullanılır. Elektrik yangınlarında kesinlikle su kullanılmaz. Akaryakıt yangınlarında ise ortamı soğutmak için kullanılır. KÖPÜK: A ve B tipi yangınlarda kullanılır. Tankın içine sodyum karbonat çözeltisi konmuş ve köpüğü kararlı halde tutan madde karışımları ilave edilmiştir. İkinci tüpe alüminyum sülfat çözeltisi doldurulmuştur. Kullanım esnasında cihaz ters çevrilip yere vurulunca iki çözelti karışır. Meydana gelen tepkimeden CO2 ve köpük meydana gelir.

37. KARBONDİOKSİT: B ve C tipi yangınlarda kullanılır. CO2’li yangın söndürme cihazları basınca dayanıklı çekme tüp içinde sıvı CO2, sifon borusu, valf ve püskürtme marpucundan oluşur. Valf açıldığında sıvı CO2 kar halinde marpucun ağzından yangın üzerine püskürtülür. KURU KİMYASAL MADDE: B, C ve D grubu yangınlarda kullanılır. Bu cihazlar, söndürücü kuru kimyasal madde içeren ana gövde ile ona bitişik ve içinde püskürtmeyi sağlayıcı CO2 ya da azot bulunan yardımcı tüpten meydana gelir. Cihaz kullanılırken valf açılır ve basınçlım itici gaz ana gövde içine basınç uygular ve kuru kimyasal tozu dışarı püskürtür.

38. A GRUBU:BASINÇLI SU B GRUBU:KÖPÜK C GRUBU:KARBONDİOKSİT D GRUBU:KURU KİMYASAL TOZ YANGIN TİPLERİ VE SÖNDÜRÜCÜLER

39. YANGIN SÖNDÜRME TEÇHİZATI YANGIN ALARMLARI: 1. Elle çalışan sesli, 2. Otomatik duyuru yapan sistemler, 3. Elle camı kırılarak çalışan alarmlar. YANGIN SÖNDÜRME TEÇHİZATI: 1. Sulu sistemler (manuel veya otomatik püskürtmeli olabilir) 2. Basınçlı CO2 gaz sistemi 3. Diğer sistemler (Köpüklü ve sulu sisli olabilir) 4. Yangın köşeleri

40. YANGIN YERİNİN BOŞALTILMASI İşyerlerindeki atölyelerin ve yönetim binalarının kolayca terk edilebilecek şekilde yapılması gerekir. Yangın, bir dakika süren üç kesik sesin ardından buna ilave olarak bir dakika süreli kesiksiz düdük sesi ile duyurulur. Bu sinyal veya buna ilave olarak iş yerinden uzaklaşma emri; mikrofon, megafon veya doğrudan sorumlu kişiler tarafından sesli olarak sesli olarak verilebilir. Alarmı duyduğunuzda binayı en kısa yoldan sakin ve telaşsız bir şekilde terk ediniz. Önceden belirlenmiş çıkış yolları varsa orayı tercih etmelisiniz. Binayı terk ettikten sonra önceden belirlenmiş toplanma yerine gitmeye çalışınız ve size yetkililerce verilecek talimatları bekleyiniz.

41. KONULARLA İLE İLGİLİ SORULAR 1.İş güvenliği nedir? 2. İş kazalarının nedenleri nelerdir? 3. İş güvenliğinde işçi ve işverenin hukuki sorumlulukları nelerdir? 4. Uygunsuz saç ve giyim şeklinin tehlikeleri nelerdir. 5. Hava kompresörlerinden oluşabilecek tehlikeler nelerdir? 6. Gaz tüplerinin tehlikeleri nelerdir? 7. Kişisel emniyet kuralları nelerdir? 8. Elektrik çarpması insan vücudunu nasıl etkiler? 9. Yangın söndürücüleri ve ilgili yangın sınıflarını şema ile gösteriniz. 10. Yangın alarmlarını ve söndürme teçhizatlarını sınıflandırınız.