Wie was Peter Petersen?

2. Wie was Peter Petersen? • 1884 geboren in Duitsland • 1923 hoogleraar opvoedkunde • Leiding v/h pedagogisch seminarie & v/d universitaire oefenschool in het Oost-Duitse Jena. • Ouders  oefenschool ingericht naar zijn vernieuwingsinzichten • 1923 – 1950 actief in Jena • 1928: zijn vrouw werkte mee met hem • Laatste levensjaren: • Levenswerk in Jena systematisch afgebroken • 1 jaar voor zijn dood universiteitsschool van Jena gesloten door Russen • Actief gebleven tot het einde  overleden in 1952

4. De ontstaansgeschiedenis van het Jenaplanonderwijs • Internationaal Pedagogisch Congres van de New Education Fellowship  voorstelling van Petersens experimenteer- en oefenschool • Naam naar analogie van diverse andere plans: Daltonplan, Winnetkaplan…

5. 1924: bescheiden experiment met een andere opzet v/h onderwijs • Lln van verschillende leeftijden in gemengde groep  STAMGROEP • jaren ’50 – ’60: ontstaan van verschillende Jenaplanscholen in W-Duitsland • Schaalvergroting in het onderwijs:  ’60 jaren groot deel weer verdwenen.

6. Wat is Jenaplan? • Gemeenschap van kinderen, leraren & ouders. • Kinderen in stamgroepen  verschillende leeftijden  leren veel van elkaar  gezin • Leraren = professionele opvoeders • Ouders = belangrijke medewerkers • Omvat meer dan leren rekenen, lezen & schrijven  opvoeding is belangrijk!

7. 4 pijlers • Werken – WERK • Spelen – SPEL • Spreken – GESPREK • Vieren - VIERING

8. WERK • schoolactiviteiten ritmisch weekplan • taal en wiskunde • weektaken • bovenbouw  werkpakketten • Techniek vergeten? • instructiefiche  zelf oplossing zoeken • leerling van een hoger niveau raadplegen • hulp van de leerkracht • Zelfstandigheid en zelfredzaamheid aanleren & stimuleren!

15. SPEL • Leren staat centraal! • spelenderwijs & in steeds variërende omkadering • zoveel mogelijk uit eigen ervaring • De begeleiding helpt hen om zoveel mogelijk ervaringen op te doen.

16. GESPREK • Elke morgen  kringgesprek • Actualiteitenkring • Probleemkring • Leeskring • Muziekkring en andere kringen.

18. VIERING • Vieren = trots zijn op wat je hebt geleerd, op de oplossingen die je hebt gevonden.tonen & vertellen aan anderen = feest • weeksluiting  alle groepen tonen hun werk • 3 themavieringen • Kerstviering • Pasen • eindsluiting de laatste dag van het schooljaar

19. De werkvormen • De pedagogische situatie • Drie werkelijkheidsgebieden • Wereldoriëntatie: Het aangaan van relaties met de wereld • Ritmisch weekplan • Vier grondvormen van interactie • Werken in projecten • Cursussen • Blokuren

20. De pedagogische situatie • hét kernbegrip uit de Jenaplantheorie = elke situatie i/d school die de volwassene op een dusdanige wijze heeft voorgestructureerd dat ze alle betrokkenen als het ware tot meedoen en meedenkenuitdaagt. • Kans om de werkelijkheid te ontmoeten.

21. 3 werkelijkheidsgebieden • geen indeling v/h leerplan in zelfstandige vakken  kunstmatig en strijdig met het natuurlijke leren • geprikkeld tot zelfontwikkeling door 3 grote werkelijkheden: God, de natuur en de mensheid. • overlappen elkaar en zijn niet altijd even duidelijk van elkaar te scheiden zie WO

22. WO: het aangaan van relaties met de wereld. =het allesomvattende onderwijsgebeuren =de voortzetting & uitbreiding v/e proces dat al begonnen was: Het aangaan van relaties met de wereld. Doel?  Levensecht onderwijs • 3 kennisgebieden • leren leven met zichzelf & anderen

23. Ritmischweekplan • kenmerkend door het aangeven van accenten in werkvormen • perioden voor pedagogische situaties • Kenmerken? • ritmisch afwisselen van de grondvormen gesprek, spel, werk en viering • flexibiliteit: Wát er precies gebeurt ligt niet vast. • ontspanning, inspanning, individueel en groepswerk, spel en gesprek zoveel mogelijk afwisselen. • uitgaan v/d behoeften & mogelijkheden v/d kinderen

24. 4 grondvormen van interactie • de wijze van lesgeven sluit aan bij de samenleving • 4 grondvormen van interactie • Werk • Spel • Gesprek • Viering • pedagogisch plan lln afwisselend bezig in deze 4 situaties

25. Werkeninprojecten • onderwerpen die de kinderen aanspreken & dichtbij hun eigen leef- en belevingswereld • project kan ook uit losse lessen bestaan i.p.v. weken of maanden • onderzoek doen, ontdekdozen, interviews in de buurt, enz. • Doel projectonderwijs?  kinderen dingen laten ervaren

26. Cursussen • Streefdoel leerplan?  samenhangend onderwijs met WO als het hart • Doel cursussen?  leerlingen voorzien van instrumenten die hen helpen bij de oriëntatie in & op de wereld • Petersen: “Het gereedschap om de akker te kunnen bewerken.”

27. Blokuren • 2 klok- of lesuren achter elkaar • Rekenen, taal, natuur en cultuur, kringen… • Doel? • verantwoordelijkheid dragen voor het uitvoeren van opgedragen of zelfgekozen werk • ‘contractbasis’ • kind stelt voor wat het denkt te kunnen doen • verantwoordelijkheid om te zorgen dat het werk binnen die tijd af is

28. De stamgroepen Stamgroep  3 verschillende leeftijden • Onderbouw: kleuters van 2,5 tot 5 jaar • Middenbouw: kinderen van 6 - 8 jaar • Bovenbouw: kinderen van 9 - 11 jaar Voordeel?  pienter kind niet steeds “sterretje” & langzamer kind niet steeds “zwakste” Leerkracht juiste pedagogische, didactische & organisatorische vaardigheden nodig!

29. De rol van de stamgroepsleider • opvoeder • “autoriteit in functie”  authentiek (echt) persoon • advocaat van het kind • geeft leiding & is gelijkwaardig (maar niet gelijk) a/d kinderen Petersen: stamgroepsleider = …  “de organisator van kinderlijke ideeën, de vooruitziende stuurman die verwachtingsvol elke werkdag ingaat en deze als een nieuw avontuur beschouwt”…

30. Organisatie van het Jenaplan • Contact met de ouders • Assessment • Groeperingsvormen • Stamgroep • Tafelgroep • Niveaugroep • Keuzegroep

31. CONTACT MET DE OUDERS • Ouders = medeverantwoordelijken voor het hele schoolgebeuren • Jenaplanschool = aanvullen & verder brengen v/d gezinsopvoeding • Ouders + lkn  bepalen schoolbeleid • Voordrachten over eigen werk • Inrichting stamgroepskamers • Petersen:  “Goede Jenaplanschool steunt op wat ouders met hun kinderen willen.”

32. ASSESSMENT • beoordeeld op grond van EIGEN prestaties • evaluatie in dialoog • sterke & zwakke kanten leerproces • ouders  schriftelijk verslag op de ontwikkeling v/h kind op de verschillende gebieden  verslag mondeling toegelicht

33. GROEPERINGSVORMEN • Onderbouw = de drie kleuterklassen  muizen, paarden en giraffen  4 tot 6 jaar • Middenbouw = 1ste, 2de & 3de lj  6 tot 9 jaar • Bovenbouw = 4de, 5de & 6de lj  9 tot 12 jaar

34. STAMGROEP • klas met kinderen van 3 opeenvolgende schooljaren, heterogeen naar leeftijd, geslacht, niveau & sociale herkomst • centrale groep waarin het kind leeft, werkt, speelt en leert • eigen lokaal ingericht als woonvertrek • verantwoordelijk voor de ontwikkeling van al zijn leden

35. eigen groepsleider groepswet = een wet die in de stamgroep wordt opgesteld in samenspraak m/d lln & de begeleider • Voordeel 3 jaar in stamgroep & zelfde groepsleider? • meer continue ontwikkeling • niet elk jaar de drempel van wel of niet overgaan • aan anderen in de groep z’n eigen groei waarnemen • jongeren leren van ouderen, ouderen leren verantwoordelijkheid voor de jongeren • Een kind ervaart een keer hoe het is om de jongste, de middelste of de oudste te zijn (1/3 deel naar andere stamgroep a/h einde v/h jaar)

36. TAFELGROEP De stamgroep wordt hergroepeerd tot kleine tafelgroepen. • individueel of in kleine groepjes werken aan zelfgekozen thema’s • onder begeleiding van de leerkracht • tafelgroepen wisselen van samenstelling

37. NIVEAUGROEP • samengesteld op basis v/d vorderingen in een bepaald leerstofgebied • Bv. rekenen en spelling. • lln met gelijk niveau van beheersing v/d betreffende stof • het accent  op instructie

38. KEUZEGROEP • op basis van interesse gedurende een bepaalde periode een activiteit van hun keuze meedoen • Vbn: keuzecursus volksdansen, koken, of fietsen repareren. • Ook: bepaald leerstofgebied als archeologie, sterrenkunde of informatica.  ouders betrokken bij zo’n keuzes

50. BESLUIT? Jenaplanonderwijs, de gulden middenweg tussen traditioneel & ervaringsgericht onderwijs…