CHÖÔNG III: VIRUT VAØ BEÄNH TRUYEÀN NHIEÃM

2. CHÖÔNG III: VIRUT VAØ BEÄNH TRUYEÀN NHIEÃM BAØI 43

3. I. Khaùi nieäm: • Söï phaùt hieän ra vi ruùt: Töø tröôùc Coâng nguyeân, ñaõ coù nhieàu taøi lieäu veà moät soá beänh maø sau naøy ngöôøi ta xaùc ñònh laø do virut gaây neân nhö beänh daïi, baïi lieät, ñaäu muøa. Naêm 1892 D.I.Ivanopxki, nhaø khoa hoïc ngöôøi Nga khi laáy dòch eùp cuûa laù caây thuoác laù bò beänh khaûm, cho loïc qua neán loïc vi khuaån roài laáy dòch eùp naøy nhieãm vaøo laù caây thuoác laù khoâng bò beänh thì thaáy caây cuõng bò maéc beänh.

4. Soi döôùi kính hieån vi, oâng khoâng quan saùt thaáy maàm beänh, nuoâi caáy treân thaïch khoâng coù khuaån laïc. OÂng cho raèng maàm beänh laø moät loaïi vi sinh vaät nhoû hôn vi khuaån, naêm 1898 ngöôøi ta goïi laø virut (nghóa laø maàm ñoäc). Naêm ñoù, ngöôøi ta cuõng phaùt hieän ra virut gaây beänh cho ñoäng vaät (beänh lôû moàm long moùng ôû traâu boø). Naêm 1915 phaùt hieän ra virut ôû vi khuaån vaø ñöôïc goïi laø theå thöïc khuaån (Bacterio phagô goïi taét laø phagô)

5. Töø caùch phaùt hieän ra virut, coù nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm chung cuûa virut? • (kích thöôùc, caáu taïo, caùch dinh döôõng)

6. 2. Khaùi nieäm • Vi ruùt laø moät thöïc theå soáng chöa coù caáu taïo teá baøo chuùng goàm hai phaàn chính: voû laø proâteâin (capsit) vaø loõi laø axit nucleâic. • Kích thöôùc raát nhoû trung bình 10 - 100 nm. • Ñôøi soáng kí sinh baét buoäc trong teá baøo chuû, ngoaøi teá baøo chuû ñöôïc goïi laø haït virut hay virion

7. Virut coù ñöôïc coi laø moät cô theå sinh vaät khoâng? Vì sao?

8. Virut chöa ñöôïc coi laø 1 cô theå soáng maø chæ laø daïng soáng vì virut caáu taïo quaù ñôn giaûn, khoâng coù caáu taïo teá baøo, beân ngoaøi cô theå vaät chuû chuùng khoâng coù caùc ñaëc ñieåm cô baûn cuûa cô theå soáng: sinh tröôûng, phaùt trieån, chuyeån hoùa vaät chaát … soáng kí sinh baét buoäc, chæ nhaân leân vaø phaùt trieån trong teá baøo chuû. Tuy nhieân, chuùng vaãn ñöôïc xeáp vaøo VSV vì chuùng vaãn coù khaû naêng nhaân leân vaø di truyeàn caùc ñaëc ñieåm cuûa mình cho theá heä sau.

9. Hình thaùi ngoaøi cuûa virut • II- Hình thaùi vaø caáu taïo

10. Döïa vaøo hình thaùi ngoaøi cuûa virut ngöôøi ta chia virut thaønh maáy loaïi?

11. 1. Hình thaùi cuûa virut goàm 3 loaïi: • - Caáu truùc xoaén: virut khaûm thuoác laù (TMV). • - Caáu truùc khoái: virut Añeânoâ vaø HIV. • - Caáu truùc hoãn hôïp: virut cuûa vi khuaån (phagô T2).

12. CAÁU TRUÙC XOAÉN

13. CAÁU TRUÙC KHOÁI

14. CAÁU TRUÙC HOÃN HÔÏP

15. Döïa vaøo nhöõng hình döôùi ñaây em haõy ñieàn thoâng tin thích hôïp vaøo baûng trang 145/sgk

21. Qua baûng treân em haõy cho bieát caùc thaønh phaàn caáu taïo cuûa virut vaø chöùc naêng cuûa chuùng?

22. 2. Caáu taïo a) Acid nucleâic b) Voû proâteâin (Capsit) * Phöùc hôïp goàm axit nucleâic vôùi voû Capsit taïo thaønh nucleâoâcapsit * Voû ngoaøi

23. a) Axit nucleâic (ADN hoaëc ARN): + Laø boä gen cuûa virut, giöõ chöùc naêng di truyeàn. + ADN, ARN coù theå laø moät chuoãi xoaén ñôn hoaëc xoaén keùp.

24. b) Voû proâteâin (capsit): + Caáu taïo bôûi nhieàu ñôn vò hình thaùi (capsome). + Voû mang caùc thaønh phaàn khaùng nguyeân coù taùc duïng baûo veä loõi acid nucleâic. Ñôn vò hình thaùi proâteâin (Capsome) Voû capsit

25. * Moät soá virut coù theå ôû daïng traàn hoaëc ñöôïc bao boïc bôûi voû ngoaøi. * Voû ngoaøi ñöôïc taïo bôûi lipid hay lipoâproâteâin.Treân voû ngoaøi coù theå coù gai glicoâproâteâin chöùa caùc thuï theå giuùp virut haáp phuï vaøo teá baøo vaät chuû. Gai glycoproâteâin

26. Virut khaûm thuoác laù 15 nm 300 nm Capsome Sôïi ARN

27. Virut Añeânoâ (20 maët)

28. Virut Añeânoâ (20 maët) Capsome Acid nucleic Capsit ADN xoaén keùp Kích thöôùc 70-90 nm

29. Hình thaùi vaø caáu truùc phaân töû HIV 2R=90-110 nm

30. Virut cuûa E.coli (Phage T2) Ñaàu ñoái xöùng khoái ña dieän 0nm ADN Voøng coå 100nm Bao ñuoâi Ñóa goác 220nm Gai baøn ñuoâi Loâng ñuoâi

31. Döïa vaøo vaät chuû ngöôøi ta chia virut thaønh nhöõng nhoùm naøo? Phaân bieät caùc nhoùm ñoù?

32. III- Phaân loaïi virut (döïa vaøo vaät chuû) 1. Virus ôû vi sinh vaät: - Virut ôû vi sinh vaät thöôøng mang ADN, ADN coù theå laø xoaén ñôn hay xoaén keùp; nhöng cuõng coù moät soá chöùa ARN xoaén ñôn. - Caùc phagô E.coli (phagô T2) ñöôïc nghieân cöùu kyõ nhaát vì khaû naêng öùng duïng to lôùn cuûa noù trong kyõ thuaät di truyeàn.

33. 2. Virut ôû thöïc vaät: - Haàu heát caùc virut thöïc vaät mang ARN. 3. Virut ôû ngöôøi vaø ñoäng vaät: - Virut ôû ngöôøi vaø ñoäng vaät thöôøng chöùa ADN hoaëc coù theå laø ARN.

34. VIRUT H5N1 Virus H5N1 nhìn döôùi kính hieån vi ñieän töû

35. VIRUT H5N1 Hemagglutinin (HA) Neuraminidase (NA) Capsit ARN Giaûi phaãu virut H5N1, caùc nhaø khoa hoïc haàu nhö ñaõ bieát veà caáu truùc H5N1 thoâng qua vieäc giaûi maõ caùc ñoaïn gen cuûa chuùng

36. VIRUT H5N1 Virut cuùm tyùp A ñöôïc phaân chia thaønh nhöõng thöù tyùp döïa treân 2 khaùng nguyeân beà maët (glycoproâteâin maøng) laø Hemagglutinin (HA) vaø Neuraminidase (NA) Coù 15 khaùng nguyeân HA vaø 9 khaùng nguyeân NA khaùc nhau . Söï keát hôïp giöõa HA vaø NA seõ taïo ra nhieàu thöù tyùp khaùc nhau veà khaû naêng gaây beänh.

37. VIRUT H5N1 Virut cuùm A coù boä gen bao goàm 8 maûnh ARN maïch ñôn.

38. A B C D Cuûng coá Caâu 1. Virut laø: Moät daïng soáng ñaëc bieät chöa coù caáu truùc teá baøo. Chæ coù voû laø proâteâin vaø loõi laø axit nucleâic. Soáng kí sinh baét buoäc. Caû A, B vaø C.

39. A B C Cuûng coá Caâu 2. Virut ôû ngöôøi vaø ñoäng vaät coù boä gen: ADN. ARN. AND hoaëc ARN.

40. A B C D Cuûng coá Caâu 3. Virut coù caáu taïo: Coù voû proâteâin vaø axit nucleâic, coù theå coù voû ngoaøi. Coù voû proâteâin vaø ADN. Coù voû proâteâin vaø ARN. Coù voû proâteâin, ARN vaø coù theå coù voû ngoaøi.

41. DAËN DOØ: * Hoïc baøi cuõ vaø soaïn tröôùc baøi môùi. * Ñoïc muïc Em coù bieát.