การบรรยาย หัวข้อ “รู้จัก รู้หลัก และรักที่จะใช้ KM”

1. การบรรยาย หัวข้อ “รู้จัก รู้หลัก และรักที่จะใช้ KM” โดย ดร.ประพนธ์ ผาสุขยืด ผู้อำนวยการฝ่ายส่งเสริมการสื่อสารพัฒนาการเรียนรู้ สถาบันส่งเสริมการจัดการความรู้เพื่อสังคม (สคส.) www.kmi.or.th praponp@gmail.com http://beyondKM.gotoknow.org

2. เนื้อหาการบรรยาย รู้จัก KM คืออะไรกันแน่? รู้หลัก อะไรคือสิ่งที่เป็น “แก่นแท้” ของ KM? รักที่จะใช้ KM ทำอย่างไรจึงจะนำ KM ไปใช้อย่างมีความสุข? ๑ ๒ ๓

3. Why KM ? จัดการความรู้ไปทำไม? พระราชกฤษฎีกาว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีการบริหารกิจการบ้านเมืองที่ดี พ.ศ. 2546 “มาตรา 11ส่วนราชการมีหน้าที่พัฒนาความรู้ในส่วนราชการ เพื่อให้มีลักษณะเป็นองค์การแห่งการเรียนรู้อย่างสม่ำเสมอ โดยต้องรับรู้ข้อมูลข่าวสารและสามารถ ประมวลผลความรู้ในด้านต่างๆ เพื่อนำมาประยุกต์ใช้ในการปฏิบัติราชการได้อย่างถูกต้อง รวดเร็ว และเหมาะสมต่อสถานการณ์ รวมทั้งต้องส่งเสริมและพัฒนาความรู้ ความสามารถ สร้างวิสัยทัศน์และปรับเปลี่ยนทัศนคติของข้าราชการในสังกัด ให้เป็นบุคลากรที่มีประสิทธิภาพและมีการเรียนรู้ร่วมกัน...” เพราะ เป็นข้อกำหนดของกฎหมาย เป็นส่วนหนึ่งของ KPI

4. Why KM ? จัดการความรู้ไปทำไม? .....อยู่รอด ...ปลอดภัย ...ไปได้ถึงจุดหมาย .....

5. Why KM ? จัดการความรู้ไปทำไม? ... เพราะ ความรู้มีมาก แต่ ความรักมีน้อย

6. วิชาการ หลักวิชา ทฤษฎี (Theory) ปริยัติ มาจากการสังเคราะห์ วิจัย ใช้สมอง (Intellectual) เป็นกฎเกณฑ์ วิธีการ ขั้นตอนที่ผ่านการพิสูจน์ ภูมิปัญญา เคล็ดวิชา ปฏิบัติ (Practice) ประสบการณ์ มาจากวิจารณญาณ ใช้ปฏิภาณ (Intelligent) เป็นเทคนิคเฉพาะตัว เป็นลูกเล่นของแต่ละคน ความรู้ 2 ประเภท Explicit K. Tacit K. VS.

7. จะ “จัดการ” กับความรู้ 2 ประเภทนี้อย่างไร? Create/Leverage Access/Validate สร้างความรู้ ยกระดับ เข้าถึง ตีความ นำไปปรับใช้ Explicit Knowledge Tacit Knowledge รวบรวม/จัดเก็บ เรียนรู้ร่วมกัน store apply/utilize Capture & Learn มีใจ/แบ่งปัน เรียนรู้ ยกระดับ Care & Share

9. KMคืออะไร? ที่แน่ๆ... ต้องไม่ใช่แบบนี้

10. Knowledge Assets (KA) Knowledge Vision (KV) Knowledge Sharing (KS) “โมเดลปลาทู” กุศโลบายการนำ KM ไปใช้โดยให้ “เนียน” อยู่ในเนื้องาน

11. KV Knowledge Vision (KV) • “หัวปลา” = เป้าหมายของการจัดการความรู้ • . . . เป็นการตอบคำถามที่ว่า . . . • ทำ KM ไปเพื่ออะไร? • อะไรคือความรู้ที่ถือว่าเป็นหัวใจขององค์กร?

12. ตัวอย่าง “หัวปลา” ของโรงเรียน • 1. ระบบการดูแลช่วยเหลือนักเรียน • 2. การวัดผลตามสภาพจริง • 3. การส่งเสริมคุณธรรมในนักเรียน • 4. การนำ ICT มาใช้ในการเรียนการสอน • 5. การวิจัยในชั้นเรียน

13. ตัวอย่าง “หัวปลา” ของ กทม. • การป้องกันและแก้ไขปัญหาน้ำท่วม • การเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการขยะ • การแก้ไขและบรรเทาปัญหาจราจร • การพัฒนาระบบการให้บริการ ณ สำนักงานเขต • การให้บริการทางการศึกษาที่มีคุณภาพ • การจัดสวัสดิการสังคมและการสงเคราะห์ • การส่งเสริมการให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการพัฒนาท้องถิ่น

14. “หัวปลา” ต้องสอดคล้อง เชื่อมโยงกับ “ภาพใหญ่” Vision/ Mission การดูแล ผู้ป่วย เบาหวาน หัวปลา (KV) การดูแลเท้า ปัจจัย/ประเด็น 1 ปัจจัย/ประเด็น 2 ปัจจัย/ประเด็น 3 KV1 KV2 KV3 ประเด็น 2A ประเด็น 2C ประเด็น 2B การคัดกรอง ความเสี่ยง การป้องกัน รักษาแผล รองเท้า book

15. จาก KV สู่ KS K. Sharing จริงๆแล้วไม่ง่าย เหมือนในรูปนี้ ส่วน “ตัวปลา” …..เป็นส่วน “หัวใจ” ที่ให้ความสำคัญกับการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ การช่วยเหลือ เกื้อกูลซึ่งกันและกัน KS Knowledge Sharing

16. สิ่งที่สำคัญคือ ...บรรยากาศ ...การรับฟัง ชื่นชม

17. สิ่งเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้ ต้องอาศัย . . . • เปิดตามองผู้เล่าเรื่องด้วยแววตาแสดงความสนใจ แววตาชื่นชม สายตาผู้ฟังสามารถสร้างบรรยากาศที่ดีได้ • เปิดหู ตั้งใจรับฟัง ฟังด้วยความชื่นชมยินดี เมื่อคนฟังๆ จากใจ คนพูดจะถูกกระตุ้นทำให้พูดได้ลึกขึ้น ปล่อยความรู้ฝังลึก (Tacit Knowledge) ออกมาได้มากขึ้น เวลาฟัง โปรดระวัง “ความคิด” ให้ดี • เปิดใจ ให้อยากแลกเปลี่ยน อยากรับฟังคนอื่น เปิดใจกว้างฟังคนที่คิดต่าง โดยไม่ยึดติดอยู่ในกรอบ เปิดใจรับฟังแบบไม่นึกค้านอยู่ในใจ แม้ไม่ตรงกับที่ใจคิด อย่าเพิ่งค้าน เปิดใจฟังเรื่องเล่าให้จบก่อน

18. สิ่งเหล่านี้จะเกิดขึ้นได้ ต้องอาศัย . . . • เปิดตามองผู้เล่าเรื่องด้วยแววตาแสดงความสนใจ แววตาชื่นชม สายตาผู้ฟังสามารถสร้างบรรยากาศที่ดีได้ • เปิดหู ตั้งใจรับฟัง ฟังด้วยความชื่นชมยินดี เมื่อคนฟังๆ จากใจ คนพูดจะถูกกระตุ้นทำให้พูดได้ลึกขึ้น ปล่อยความรู้ฝังลึก (Tacit Knowledge) ออกมาได้มากขึ้น เวลาฟัง โปรดระวัง “ความคิด” ให้ดี • เปิดใจ ให้อยากแลกเปลี่ยน อยากรับฟังคนอื่น เปิดใจกว้างฟังคนที่คิดต่าง โดยไม่ยึดติดอยู่ในกรอบ เปิดใจรับฟังแบบไม่นึกค้านอยู่ในใจ แม้ไม่ตรงกับที่ใจคิด อย่าเพิ่งค้าน เปิดใจฟังเรื่องเล่าให้จบก่อน

19. แนะนำหนังสือ KM & WD KM New WD

20. จาก KS สู่ KA ส่วน “หางปลา” = คลังความรู้ ทำให้สามารถรวบรวม จัดเก็บ ความรู้ได้อย่างเป็นระบบ ช่วยให้การแพร่กระจายความรู้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ KA Knowledge Assets (KA)

21. คลังความรู้ (KA) ที่ดีควรมีทั้ง 3 ส่วน 1 2 3 แหล่งข้อมูลบุคคลอ้างอิง เรื่องเล่า หรือ คำพูดที่เร้าใจ การถอดบทเรียนที่ได้ ประเด็น คำแนะนำ “ “ - Story - Case - Tips + + “ “ โทร. ... Tacit Knowledge Explicit Knowledge References

22. ตัวอย่าง “คลังความรู้” ของ กฟผ.

23. ตัวอย่าง KA ของ AIDS Program

24. การจัดการความรู้ 3 มุมมอง ความรู้ในกระดาษ Body of Knowledge BoK “Total” Knowledge Management เป็น KM ที่รอบด้าน ต้องจัดการทั้ง 3 อย่าง ความรู้ในเครือข่าย ความรู้ในคน CoP PoK Learning Community Process of Knowing

25. คนหลายคน รวมตัวกัน เป็นชุมชน เกิดเป็น Community of Practices(CoPs) CoPs เหมือนกับ “เก้าอี้สามขา” • มีความสัมพันธ์ที่ดี • สนิทสนม คุ้นเคย • ไว้เนื้อเชื่อใจ • รู้สึกปลอดภัย มีความสนใจใน เรื่องเดียวกัน • มีเรื่องที่จะแบ่งปัน • ประสบการณ์ • ประเด็นความสำเร็จ • เทคนิคการแก้ปัญหา • มีปัญหาร่วมกัน • แสวงหาบางอย่างร่วมกัน

26. ตัวอย่างการสร้าง online community เช่นที่เกิดในhttp://gotoknow.org ฟรี! สร้างบล็อกพร้อมชื่อลิงค์ส่วนตัว เช่นhttp://YourBlog.GotoKnow.org

27. http://beyondKM.gotoknow.org ชื่อบล็อก เจ้าของบล็อก ชื่อบันทึก

28. สรุป การจัดการความรู้ คือ... • เครื่องมือผ่อนแรงในการเรียนรู้และพัฒนางาน • เครื่องมือสร้างพลังทวีคูณ (Synergy) จากการ รวมหมู่พลังที่แตกต่าง หลากหลาย • เครื่องมือสร้างความสัมพันธ์ที่ดีในกลุ่มผู้ปฏิบัติงาน • เครื่องมือใช้ความรู้ของทั้งในและนอกหน่วยงาน • เครื่องมือดึงศักยภาพของคน & ทีมออกมาใช้ • เครื่องมือที่นำไปสู่การสร้างนวัตกรรม

29. KM เป็น “เครื่องมือ” บริหาร ชนิดหนึ่ง ต้องเลือกใช้ให้เหมาะกับสถานการณ์

30. ต้องรู้จัก “ปรับเครื่องมือ” ให้เข้ากับบริบท

31. KM เชิงองค์กร • โยงยุทธศาสตร์ • จัดทำแผน / กำหนด KPI • ใช้การประเมิน • KM กลุ่ม/เครือข่าย • แลกเปลี่ยน Tacit • พัฒนา “คุณอำนวย” • สร้าง CoPs • KM ปัจเจก / ใจ • เริ่มจากเรื่องที่สนใจ • ใช้ “หัวใจนักปราชญ์” • ตระหนักรู้ สิ่งที่กำกับอยู่ในใจ • (Mindset, Mental Model) พันธกิจ/วิสัยทัศน์ เป้าหมาย ยุทธศาสตร์ KM Strategies KM Focus Areas Desired State of KM Action Plans (6-step model) สรุป KM 3 รูปแบบในประเทศไทย

32. ผลลัพธ์ “สิ่งที่กำกับอยู่ในใจ” มีผลต่อ “การรับรู้” ของเรา การรับรู้นี้มาจาก ...การเห็น ...การได้ยิน ...การได้กลิ่น ...การลิ้มรส ...การสัมผัส พฤติกรรม การกระทำ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ผ่าน การรับรู้ (จิตสำนึก) ความคิด ประสาทสัมผัสทั้งห้า ตา หู จมูก ลิ้น กาย การตีความ “ของเรา” (ดัดแปลงจากโมเดลการรับรู้ของ ดร. อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา)

33. เห็นรูปเดียวกัน แต่ตีความแตกต่างกันไป !!

34. สร้างวงจรเสริมแรง โลกตะวันตกสอนให้ “จัดการ” จิตใต้สำนึก ผลลัพธ์ พฤติกรรม การกระทำ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ความคิดจิตสำนึก (การรับรู้) ประสาทสัมผัสทั้งห้า ตา หู จมูก ลิ้น กาย การตีความ การเรียกข้อมูล จิตใต้สำนึก (ประสบการณ์) สร้างวงจรเสริมแรง การบันทึกข้อมูล (ดัดแปลงจากโมเดลการรับรู้ของ ดร.อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา)

35. โลกตะวันออกสอนให้ “อยู่กับปัจจุบัน” ผ่านการฝึกสติ ผลลัพธ์ ความระลึกรู้ (รู้กาย รู้ใจ อยู่กับปัจจุบัน) พฤติกรรม การกระทำ สติ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ประสาทสัมผัสทั้งห้า ตา หู จมูก ลิ้น กาย ความคิดจิตสำนึก (การรับรู้) การตีความ การเรียกข้อมูล จิตใต้สำนึก (ประสบการณ์) การบันทึกข้อมูล (ดัดแปลงจากโมเดลการรับรู้ของ ดร.อาจอง ชุมสาย ณ อยุธยา)

36. KM เชิงองค์กร • โยงยุทธศาสตร์ • จัดทำแผน / กำหนด KPI • ใช้การประเมิน • KM กลุ่ม/เครือข่าย • แลกเปลี่ยน Tacit • พัฒนา “คุณอำนวย” • สร้าง CoPs • KM ปัจเจก / ใจ • เริ่มจากเรื่องที่สนใจ • ใช้ “หัวใจนักปราชญ์” • ตระหนักรู้ สิ่งที่กำกับอยู่ในใจ • (Mindset, Mental Model) พันธกิจ/วิสัยทัศน์ เป้าหมาย ยุทธศาสตร์ KM Strategies การจัดการความรู้ (Explicit Knowledge) KM Focus Areas การจัดการความรู้สึก (Tacit Knowledge) Desired State of KM Action Plans (6-step model) การจัดการความรู้สึกตัว (Mental Model) ต้องมีทั้งสามวงจึงจะเป็น LO KM 3 รูปแบบในประเทศไทย

37. ถ้าไม่หลับ.... มีคำถามไหมครับ? THANK YOU