بسم الله الرحمن الرحيم

1. بسم الله الرحمن الرحيم دكتر كوپا

2. دانشگاه پيام نور دكتر كوپا

3. دانشكده علوم انساني رشته زبان و ادبيات فارسي دكتر كوپا

4. تاريخ ادبيات 3 مولف:دكتر توفيق ه.سبحاني تهيه كنندهاسلايد:دكتر فاطمه كوپا تعداد واحد:2 از سري انتشارات آزمايشي متون درسي دكتر كوپا

5. اهداف كلي درس هدف كلي از درس تاريخ ادبيات 3 آشنايي دانشجو با ويژگي هاي شعر و تحول آن در عهد صفوي، افشاريه، زنديه و قاجاريه و گويندگان و نويسندگان مطرح اين دوران است. دكتر كوپا

6. اهداف رفتاري انتظار مي رود كه دانشجو پس از مطالعه اين درس بتواند به نحوي مستدل درباره تحول شعر در عهد صفوي،افشاريه و.. بحث كند و اطلاعاتي نسبتا مبسوط درباره گويندگان و نويسندگان مطرح اين دوران ارائه دهد. دكتر كوپا

7. گفتار اول ويژگي هاي شعر و تحول آن در عهد صفوي دكتر كوپا

8. ويژگي هاي شعر 1-تنوع سبك ها 1: -وجود شيوه هاي گوناگون سرايش شعر به دليل گستردگي منطقه جغرافيايي(طرز يا سبك شعر پيش از قرن دهم). -رواج سبك هندي به عنوان سبك رايج شعري. دكتر كوپا

9. تنوع سبك ها2 سرايندگان مقلد سبك ادوار پيشين در شعر حماسي از فردوسي در قصيده از خاقاني،انوري،در غزل از بابا فغاني،امير خسرو دهلوي و حافظ سرمشق گرفته اند. دكتر كوپا

10. 2-تشخيص جاندارانگاري در دوره صفوي از آرايه هاي غالب شعري است و اين امر بر جنبه تخيل شعر اين دوره مي افزايد. زان چهره گل به دامن انديشه مي كنم خورشيد مي فشارم و در شيشه مي كنم دكتر كوپا

11. 3-كاربرد تمثيل يا ارسال المثل دليل اين امر ورود مضامين مربوط به محيط زندگي و رويدادهاي روزمره آن در شعر است. مرا كيفيتي زان چشم كافي است (رياضت كش به بادامي بسازد) طالب دكتر كوپا

12. 4-رواج تك بيت در شعر اين دوره تك بيت هايي وجود دارد كه مثل نيستند اما حكم مثل ساير يافته اند: نيست اوج اعتبار پوچ مغزان را ثبات كوزه خالي فتد زود از كنار بامها دكتر كوپا

13. 5-سادگي لفظ و تازگي زبان بيرون آمدن شعر از محدوده زبان ادبی و انعكاس بسياري از لغات و تركيبات آن دوره درشعر و نزديك شدن شعر به سطح ذوق و ادراك عام: درغربت مرگ بيم تنهايي نيست ياران عزيز (آن طرف)بيشترند دكتر كوپا

14. 6-افراط در كاربرد صور خيال افراط در استعمال صور خيال(مجاز،تشبيه واستعاره)كه موجب دشواري ادراك مضمون مي شود: دل(دامن مجاورت)چشم تر گرفت با (طفل اشك)صحبت ديوانه در گرفت دكتر كوپا

15. 7- رواج سبك هندي -ويژگيهاي سبكي:تخيل دقيق،الفاظ ساده،كثرت صور خيال،آوردن مثل. -وجه تسميهسبك:شاعران اين سبك عمدتا زبان فارسي را در هند آموخته اند. دكتر كوپا

16. 8- چيرگي معني بر لفظ فقدان توازن ميان لفظ و معنا و افزوني كفه معني بر لفظ تا حد عدم تحمل لفظ و تلاش شاعر در همراهي خيالات باريك دقيق با معاني. دكتر كوپا

17. 9- مبالغه در ايجاز گنجاندن مضامين دقيق در قالب يك بيت يا مصراع و توسل شاعر به ايجاز حذف و راه يافتن ايجاز مخل به آثار شاعران درجه دوم. دكتر كوپا

18. 10-تكرار قافيه ميم باز بيگانه مشربست تبسم غريب ديار لبست عروس غمست اين كه بر خاطرم زبان در دهانست و لب بر لبست تكرار لب در چند قافيه دكتر كوپا

19. 11-قالب شعر 1 -افزوني قوالب غزل و مثنوي بر ديگر قالب ها به ويژه قصيده. -تنوع موضوع غزل:عشق،فراق،اميد،ياس و....... -تغيير در تعداد ابيات غزل(پنج تا بيش از 14 بيت). دكتر كوپا

20. 11-قالب شعر2 -رواج قصيده سرايي با موضوعات:مدح رسول اكرم(ص) ائمه اطهار(ع)،شاهان،سرداران. -نزديكي زبان قصيده به قصيده هاي پايان قرن هشتم و تفصيل و بلندي قصايد. دكتر كوپا

21. 12-ابهام اصرار شاعر بر ايجاد پيچ و تاب در طرز بيان مضمون ساده: ديدار مي نمايي و پرهيز مي كني بازار خويش و آتش ماتيز مي كني اين دوره: زپركاري نظر ميپوشد از عشاق سودايي دكانداري است در جوش خريداران دكان بستن دكتر كوپا

22. 13-مضمون تراشي خاصيت سرمه در گرفتگي صدا: از شهيدان نگاهت ناله هرگز بر نخاست گوييا با سرمه دادند آب شمشير تو را دكتر كوپا

23. 14-تناسب ميان كلمات شعر الفت و ارتباط كلمات شعر: يوسف من زير لب تاكي گذاري خال نيل اين كبوتر در خور چاه زنخدان تو نيست (يوسف،نيل،چاه،كبوتر-لب،خال،زنخدان) دكتر كوپا

24. گفتار دوم ويژگي هاي شاعران عهد صفوي دكتر كوپا

25. 1- مضمون يابي يافتن و گنجاندن مضامين خيال انگيز و شگفتي آفرين و قابل حفظ: زنقطه حرف شناسان كتاب دان شده اند به چشم كم منگر نقطه سويدا را دكتر كوپا

26. 2-پيروي از خيال خيال بندي كلام و تازه گويي و ابداع معاني غريب و نكته هاي دير ياب: سواد شعر تو صائب جلاي چشم دهد نديده است چنين سرمه اصفهان در خواب دكتر كوپا

27. 3-پيراستگي پيراستن تدريجي عيوب و ناهمواري ها از شعر و عاري شدن زبان شعرا از نقص با دور شدن از ثنايي مشهدي و نزديك شدن به صائب تبريزي. دكتر كوپا

28. 4-هندي سرايي يا مكتب هندي دور شدن شاعران مقيم هند در مضمونيابي،تازه گويي،خيال پروري و تصوير سازي از صائب و اسير اصفهاني ودير ياب يا ناياب شدن بسياري از مضامين اشعار آنها. دكتر كوپا

29. 5- ممارست -تمرين و ممارست شاعران اين عهد با پيروي از سر مشق هاي در دسترس جهت جاي دادن مضامين كوتاه و ظريف و دست نيافتني در كلامي كوتاه. دكتر كوپا

30. 6- كاربرد تشخيص در تمثيل در اين موارد شاعر ابتدا ادعايي مي كند و سپس با ذكر مثالي روشن كه دليل يا نظير آن ادعاست به روشنگري مي پردازد: ريشه نخل كهنسال از جوان افزون ترست بيشتر دلبستگي باشد به دنيا پير را دكتر كوپا

31. 7-تازه يابي مضامين اصرار شعرا در آوردن معاني و مضامين نو به دليل خستگي آنها از تكرار انديشه ها و گفته هاي اسلاف: دربند آن مباش كه مضمون نمانده است يك عمر مي توان سخن ز زلف يار گفت دكتر كوپا

32. 8-تقليد از پيشينيان -تقليد كلي يا جزئي شعرا از پيشينيان(تتبع خمسه نظامي و ديوان حافظ) -تتبع شاعران از التزام، تجديد مطلع، انتخاب رديف هاي مشكل استادان گذشته دكتر كوپا

33. 9-لغزش در كاربرد الفاظ راه يافتن لغزش هايي در الفاظ به واسطه جستجوي مضامين خيال انگيز از سوي شاعران: باشد هميشه يار درون دلم مدام آن زهره ام كجاست كه بينم به سوي دل (هميشه و مدام به يك معنايند) دكتر كوپا

34. 10-گرايش به محيط1 -نزديكي شاعران به طبيعت و محيطزندگي (برگرفتن مضمون از محيط اطراف). -بيان موضوع به شيوه نويسندگان سبك رمانتيسماروپا(برخورد با طبيعت و اطراف با احساس خود،آن گونه كه مي خواهند). دكتر كوپا

35. گرايش به محيط2 غمي هر دم به دل از سينه صد چاك مي ريزد زسقف خانه درويش دايم خاك مي ريزد از بس كروي فتاد ايجاد زمين هركس به مقام خود بلندي دارد دكتر كوپا

36. 11-مضمون ربابي -تاثر شعرا از مضامين شعراي ديگر با وجود ادعاي آنها در تكراري نبودن مضامين در آن عهد. -استفاده از مضامين گذشته به دليل تقاضاي پيوسته مضمون و نكته از شاعر. دكتر كوپا

37. 12-بازي با كلمه استفاده از معاني گوناگون يك كلمه و استفاده از صنعت جناس و ايهام جهت آفريدن مضامين جالب: به دست غير دادي ساعد چون نقره خامت به قربان سرت گردم مكن اين خام دستي ها دكتر كوپا

38. گفتار سوم موضوعات شعر و انواع آن دكتر كوپا

39. بعضي اطلاعات لازم 1-حساب ابجد: -قرار دادن اعداد خاص براي هر يك از حروف الفبا توسط اعراب جهت حساب كردن(حسابجمل). -ابجد،هوز،حطي،كلمن و..... 1:1-ب:2-ج:3-د:4-ه:5 و........ دكتر كوپا

40. 2-ماده تاريخ 1 استفاده شاعران از حساب ابجد جهت ساختن مصراع، عبارت يا كلمه اي كه از مجموع حروف آن تاريخ واقعه اي استخراج مي شد(اشاره به مرگ اميري). دكتر كوپا

41. ماده تاريخ2 چراغ اهل معني خواجه حافظ كه شمعي بود از نور تجلي چو در خاك مصلي يافت منزل بجو تاريخش از خاك مصلي خاكمصلي=791(سال وفات حافظ) دكتر كوپا

42. 3-ساده معما1 پوشيده داشتن نام كسي يا چيزي در دل و آوردن اوصافي با رموز و اشارات كه فهم مقصود،محتاج فكر و تامل و اعمال قلب و تصحيف ودانستن حساب ابجد است. دكتر كوپا

43. معما 2 گر بخواهي نام آن زيبا رخ سيمين بدن رو تو قلب قلب را بر قلب قلب قلب زن مقلوب قلب=بلق با پيوستن حرف وسط كلمه قلب يعني لام(به حساب ابجد سي)،به مقلوب آن يس نام بلقيس در مي آيد. دكتر كوپا

44. هزل،هجو و طنز هزل:ذكر چيزي به حسب ظاهر بر سبيل شوخي و بازي با مقصودي جدي. هجو:بر شمردن معايب كسي يا دشنام به او. طنز:بر شمردن نقص هاي كسي يا اجتماعي(در طنز صراحت هجو وجود ندارد). دكتر كوپا

45. 5-شهر آشوب يا شهر انگيز -در وصف شهر يا صنفي به هجو يا جد. -اين نوع شعر از قبيل اشعار وصفي و غنايي است. -شهر آشوب در قوالب مختلف،به ويژه رباعيسروده مي شود. دكتر كوپا

46. ب- موضوع هاي شعر و انواع آن 1- حماسه هاي تاريخي: -نظم منظومه هاي تاريخي در بحر متقارب در بيان حال بزرگان دين و دولت با نظر به شاهنامه فردوسي. -از آن جمله اند:شاهنامه ماضي(در شرح سلطنت شاه اسماعيل): قاسمي گنابادي،شاهنامه نوابعالي(در پادشاهي شاه تهماسب). دكتر كوپا

47. حماسه هاي ديني -در بيان مناقب،معجزه ها و پيروزي هاي پيامبر اسلام و بزرگان مذهب شيعه. -قرار گرفتن اين آثار در شمار مثنوي هاي متوسط حماسي و قهرماني. -صاحب قران نامه درباره امير حمزه صاحبقران. -حمله حيدري در سرگذشت حضرت رسول(ص)و....... دكتر كوپا

48. 3-داستان سرايي -توجه ويژه شاعران به نظم داستان هاي عاشقانه. -توجه به سادگي و كوتاهي در اين آثار. -فرهاد و شيرين،ناظرو منظور:وحشي بافقي. -مهر ومحبت:حكيم شفايي اصفهاني. دكتر كوپا

49. 4-قصيده گويي و مديحه سرايي1 -توجه شاعران قصيده گوي به قصيده جهت ابراز هنر شاعري،فراهم آوردن ساز و سامانزندگي،كسب اجر اخروي. -اشتمال اكثر قصايد بر مدح نبي اكرم (ص) و ائمه شيعه(ع). دكتر كوپا

50. قصيده گويي و ....2 -تمايل زبان قصيده به قصيده هاي پايان سده هشتم و آغاز سده دهم. -توجه قصيده سرايان به ايجاد طرزي تازه. -نزديك شدن زبان قصيده به زبان تخاطب. -نزديكي زبان و معاني قصيده و غزل. دكتر كوپا