فصل هشتم حـافـظـه

1. باسمه تعالی جلسه پنجم فصل هشتمحـافـظـه دکتر آرش مانی روانشناس، دکترای تخصصی علوم اعصاب شناختی استادیار، گروه آموزشی روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز؛ بیمارستان حافظ

2. مقدمه • به نظر میرسد ما آدمیان تقریبا هرچه داریم یا هرکه هستیم از برکت حافظه است. اندیشه ها و تصورات ما حاصل کار حافظه است، و ادراک و اندیشه و حرکتهای ما از آن سرچشمه می گیرد. حافظه پدیده های بیشمار هستی ما را در کل واحدی یکپارچه می سازد. همانطور که اگر ذرات تشکیل دهنده بدن با نیروی جاذبه ماده بهم نچسبیده بود بدن ما از هم می پاشید، اگر نیروی پیوند دهنده و وحت بخش حافظه نمی بود هشیاری ما به تعداد لحظه های زندگی مان تجزیه می شد(هرینگ،1920)

3. مقدمه: • حافظه به ما نوعی احساس تداوم بخش می دهد که درک ما از خویشتن نیز به آن بستگی دارد. وقتی در معنای انسان بودن دقت می کنیم به نظر میرسد، حافظه هسته اصلی آن است. سه تمایز مهم • مراحل حافظه ( رمزگردانی، اندوزش، بازیابی) • ذخیره سازی ( کوتاه مدت، بلند مدت) • ذخیره سازی انواع اطلاعات ( امور واقع و مهارتها) نوروبیولوژی حافظه

4. مراحل حافظه حافظه بلند مدت حافظه کوتاه مدت • رمزگردانی: در حافظه کوتاه مدت رمز گردانی به صورت کلامی و بصری صورت می گیرد. • رمزگردانی: در حافظه بلندمدت رمز گردانی به صورت معنایی صورت می گیرد. • اندوزش: اطلاعات در فضای محدودی ذخیره می شود؛ بعبارت دیگر ظرفیت حافظه کوتاه مدت محدود می باشد. • اندوزش: ظرفیت حافظه بلند مدت نامحدود می باشد. • بازیابی: فراخوانی اطلاعات از حافظه تحت عنوان بازیابی شناخته می شود. به صورت یادآوری، بازشناسی طبقه بندی می شود. • بازیابی: فراخوانی اطلاعات از حافظه تحت عنوان بازیابی شناخته می شود.

6. حافظه کوتاه مدت Short Term Memory STM

7. Encoding رمز گردانی برای ورود اطلاعات به حافظه کوتاه مدت لازم است که ما بر روی آنها متمرکز شویم؛ از آنجا که توجه امری انتخابی است، تنها آنچه که انتخاب می شود به حافظه راه می یابد؛ پس ممکن است اطلاعات بسیاری در محیط اطراف ما باشد و ما بر روی آنها متمرکز نشویم، پس به حافظه ما هم راه پیدا نخواهند کرد. مسلما در بازیابی هم حضور نخواهند داشت. در واقع بخشی از ناتوانی حافظه ناشی از فقدان توجه است. مثلا رنگ چشم فروشنده پوشاک را شما ممکن است به یاد نیاورید، چون به آن دقت نداشته اید. رمز گردانی شنیداری رمز گردانی دیداری

8. رمز گردانی شنیداری یکی از روش های متداول حفظ و نگهداری اطلاعات در حافظه کوتاه مدت استفاده از رمز گردانی شنیداری است، خصوصا زمانی که فرد می خواهد اطلاعات کلامی مثل ارقام، حروف و یا کلمات را در ذهن نگهدارد. یکی از روش های مرسوم جهت فعال نگه داشتن اطلاعات؛ روش مرور ذهنی یا تکرار پیاپی در ذهن است. مثلا وقتی شماره ای را در دفتر تلفن پیدا می کنید. آزمایش؛ چگونه مشخص شد رمزگردانی شنیداری داریم؟ RLBKSJ RLTKSJ محرک پاسخ

9. رمز گردانی دیداری در صورت نیاز می توانیم مواد کلامی را به صورت رمز دیداری نیز حفظ کنیم. آزمایش ها مشان داده است که هر چند مواد کلامی را می توان به صورت دیداری هم حفظ کرد ولی رمز دیداری به سرعت محو می شود. وقتی بخواهیم مواد خیر کلامی را در حافظه بیاندوزیم رمز دیداری از اهمیت بیشتری برخوردار می شود. سئوال ؛ در رمز بینایی به چه ویژگی ای اهمیت می دهید؟

11. دو انباره موقت دردو نیمکره وجود دارد، در کوشش هایی که آزمودنی می بایست اطلاعات کلامی را ذخیره کند فعالیت مغزی بیشتر در نیمکره چپ جریان داشت؛ اما در کوشش هایی که آزمودنی ها می بایستاطلاعات فضایی را ذخیره کند، بیشترین فعالیت مغزی در نیمکره راست صورت می گرفت.

12. اندوزش • شاید بارزترین ویژگی حافظه کوتاه مدت گنجایش بسیار محدود آن باشد که به طور متوسط برابر با هفت به اضافه و منهای دو ماده است. • اصطلاحا این عدد را فراخنای حافظه Memory Span میگویند. • می توان این بخش از حافظه را به روش تقطیع بهبود بخشید؛ یعنی مواد تازه را به صورت واحدهای معنی دار بزرگتر مجددا رمزگردانی کنید و سپس این واحدها را در حافظه کوتاه مدت نگهداری کنید؛ نام اینکار تقطیع و نام واحدهای مذبور قطعه است. • گرچه می توان تا هفت ماده را برای مدت کوتاهی به خاطر سپرد، اما در اغلب موارد این اطلاعات بزودی فراموش می شود. فراموشی یا ناشی از زوال مطالب موجود در حافظه بر اثر مرور زمان است یا ناشی از اینکه مواد جدیدی جانشین مواد پیشین می شود.

13. بازیابی • پژوهش نشان داده است که هر قدر تعداد ماده ها در حافظه فعال بیشتر باشد، بازیابی کندتر صورت می گیرد.

14. جمع بندی • حافظه کوتاه مدت و فعال نظامی است که می تواند به طور کلی 5 الی 9 قطعه اطلاعات را به صورت شنیداری یا دیداری نگهدارد. اطلاعات از حافظه فعال یا از طریق زوال و یا از طریق جانشینی محو می شود. • بازیابی اطلاعات از حافظه فعال از طریق فرایند حساس به تعداد مواد فعال در هر زمان، صورت می گیرد و بالاخره اینکه حافظه فعال برای انبار کردن و پردازش اطلاعاتی که برای حل مساله ضروری است بکار می رود و برای تفکر حیاتی است.

15. حافظه بلند مدت Long Term Memory LTM

16. رمز گردانی • رمزگردانی معنایی: بازنمایی ذهنی مطالب کلامی در حافظه درازمدت، نه شنیداری است نه دیداری، بلکه مبتنی بر معانی آن مطالب است. رمزگردانی معنایی حتی در حفظ مطالبی مانند واژه های مجزا و ناوابسته به یکدیگر صورت می گیرد، اما در مورد مطالب متشکل از جمله ها بارزتر است. چند دقیقه پس از شنیدن هر جمله، آنچه می توان به یادآورد یا بازشناسی کرد، معنای آن جمله است. • رمزگردانی معنایی در به یادسپردن مطالب در زندگی روزمره بسیار رایج است.

17. اندوزش • پژوهش درباره اندوزش در حافظه درازمدت، عمدتا در سطح زیست شناختی بوده و پژوهشگران در زمینه شناخت مبانی عصب کالبد شناختی تحکیم حافظه، پیشرفت های قابل توجهی داشتند. ساختارهای مغزی مهمی در اندوزش دخیل اند؛ از جمله هیپوکامپ و آن بخش از قشر مخ که هیپوکامپ را در بر گرفته است. • به نظر میرسد که هیپوکامپ در تحکیم حافظه نقش سامانه مرکزی را داشته باشد به این معنا که وجوه گوناگون هر خاطره را که در بخش های جداگانه مغز ذخیره شده اند به هم پیوند می دهد.

19. بازیابی • در بسیاری موارد، فراموشی اندوخته های حافظه بلندمدت ناشی از عدم دسترسی به اطلاعات است مه زوال خود اطلاعات. به بیان دیگر، ضعف حافظه ممکن است بیشتر ناشی از اشکال در بازیابی باشد تا اشکال در اندوزش. • تفاوت بازشناسی و یادآوری

20. تداخل • از میان عواملی که می تواند بازیابی را مختل کند؛ مهمترین آنها تداخل است.اگر ماده های متفاوتی را با نشانه های واحدی متداعی کنیم. هنگام یادآوری یکی از ماده ها ممکن است ماده های دیگر نیز فعال شوند و در بازیابی ماده های آماج تداخل کند. • تداخل پس گستر: یادگیری جدید مانع از به یادآوردن اطلاعات پیشین شود. • تداخل پیش گستر: یاگیری قدیم مانع از یادآوری اطلاعات جدید شود.

21. عوامل موثر در بازیابی • سازماندهی: هرقدر مطلبی را که رمزگردانی می کنیم بیشتر سازمان بدهیم؛ بازیابی آن آسانتر می شود. مثلا: یادآوری فهرستی از واژه ها یا اسمی هنگامی آسانتر خواهد بود که این اطلاعات به صورت مقوله یا طبقات رمزگردانی نموده و بعدها مقوله به مقوله بازیابی کنیم. • بافت: بازیابی اطلاعات یا رویدادها وقتی آسانتر است که بافت موقعیت بازیابی همانند بافت موقعیت رمزگردانی باشد. بافت چیزی جدا از حالات درونی ما نیست؛ پس حافظه تا حدودی بستگی به حالات درونی غالب در جریان یادگیری دارد.

22. عوامل هیجانی در فراموشی • مرور ذهنی:ما معمولا درباره موقعیت هایی که بارهیجانی دارند، چه مثبت و چه منفی بیش از موقعیت های خنثی می اندیشیم و خاطرات هیجان انگیز را بیش از خاطرات عادی مرور ذهنی و سازماندهی می کنیم. • خاطرات روشن: خاطره روشن عبارت از ثبت واضح و نسبتا پایدار صحنه هایی از یادگیری درباره رویداد مهم و هیجان انگیز. • تداخل اضطراب در بازیابی:مواردی نیز وجود دارد که هیجان های منفی مانع از بازیابی می شوند.

23. انباره های گوناگون حافظه بلند مدت حافظه بلند مدت حافظه ناآشکار (غیرخبری) حافظه آشکار (خبری) غیر پیوندی شرطی شدن معنایی شخصی سرنخ دهی مهارتها

24. بهسازی حافظه • تقطیع و فراخنای حافظه، • تصویرسازی ذهنی و رمزگردانی،Mnemonic • بافت و بازیابی؛ • سازماندهی؛ • تمرین بازیابی؛ • روش پس خباPQRST

25. حافظه سازا • حافظه سازا یعنی حافظه ای که از اطلاعات درونداد و استنباط ها ساخته می شود. تصور قالبی • شیوه دیگر برای تکمیل یا بازسازی خاطرات، استفاده از تصور قالبی اجتماعی است، تصور قالبی، مجموعه استنباط هایی درباره صفات شخصیتی یا ویژگی های جسمانی طبقه ای از مردم است.

26. خسته نباشید!