ALTINCI BÖLÜM

1. ALTINCI BÖLÜM FİNANSAL ANALİZ

2. FİNANSAL ANALİZ • Finansal analiz, işletmenin iç ve dış kaynaklarından sağladığı veya sağlamayı düşündüğü fonları, kullanım alanlarına göre değerlendirmek; ve gelecekteki koşullara göre durum saptaması yapmak biçiminde tanımlanır. • Finansal analiz, finansal tablolarda yer alan çeşitli kalemler arasında yüzdeler, oranlar ya da devir hızları kullanılarak ilişkiler kurulmasını, bu ilişkilerin ölçülmesini ve yorumlanmasını kapsar. • Elde edilen sonuçlar, işletmenin geçmiş dönemdeki uygulamalarını gösterdiğinden, bunlar temel alınarak işletmenin bugünkü durumu saptanır ve finansal planlar da bu sonuçlardan yararlanılarak yapılır.

3. Finansal Analizin Başlıca Amaçları • İşletme faaliyetlerindeki başarı derecesinin ölçülmesi, • İşletmenin belirlenen hedeflere hangi oranda ulaştığının incelenmesi, • Hedeflere ulaşılmamış ise nedenlerinin araştırılması, • Rakip işletmeler ile karşılaştırma yapılmasının sağlanması, • İşletmenin fonksiyonlarını yerine getirmedeki gücünün ölçülmesi, • İşletme faaliyetlerinin sürekli denetimi, • Her aşamada doğru ve düzeltici finansal kararlar alınması, • Finansal planlama yapılması ve geleceğe yönelik kararlar alınması.

4. FİNANSAL ANALİZ AMAÇ NİTELİK VE NİCELİK YÖNÜNDEN FİNANSAL ANALİZ KAPSAM STATİK VE DİNAMİK FİNANSAL ANALİZ ZAMAN KISA VE UZUN SÜRELİ FİNANSAL ANALİZ

5. NİTELİK YÖNÜNDEN FİNANSAL ANALİZ İşletmenin kurulan, gelişen ve belli bir süre sonunda şekil değiştiren veya tamamen piyasadan kaybolan bir örgüt olduğu düşünülürse, bu yaşam çizgisinin işletmenin yönetici ve sahipleri ile ilgili olduğu görülür.

6. NİTELİK YÖNÜNDEN FİNANSAL ANALİZ Finansal analiz yapmak, bir bakıma o işletmenin sahip yada yöneticilerinin finansal yeteneklerinin incelenmesi anlamına gelmektedir. -5K ANALİZİ-

7. NİTELİK YÖNÜNDEN FİNANSAL ANALİZ • Bu analizde işletmenin sahipleri ya da yöneticilerinin nitelikleri üzerinde durulur. 5K • Karakter • Kapasite • Kefalet • Karşılık • Kapital

8. 1.KARAKTER İşletmenin ortaklarının karakter yönünden incelenmesi, onların işletmecilik yeteneklerinden, özel hayatlarına kadar geniş bir analizi kapsar. -Borçlarını zamanında ödeyen bir işletme sahibi. -Sürekli işletmesini geliştiren bir işletme sahibi.

9. 2.KAPASİTE Kapasite; işletmeye uygunluk bakımından değerlendirilmeli ve analiz buna göre yapılmalıdır. -Ortakların yada yöneticilerin iş görme kapasiteleri.

10. 3.KEFALET Bir işletmenin kredi kuruluşları ve diğer işletmeler tarafından güvenilme derecesini ifade etmektedir. Bu nedenle, kefil gösterebilen işletmenin, kefil gösteremeyenlere göre kredi değerinin daha yüksek olacağı kabul edilir.

11. 4.KARŞILIK Karşılık, işletmenin istediği kredi miktarı karşılığında taşınır yada taşınmaz mallarını karşılık olarak gösterebilme derecesini ifade etmektedir.

12. 5.KAPİTAL Kapital, işletmenin nitelik analizinde aranan önemli bir özelliktir. Orta ve uzun süreli finansmanda kapital üzerinde durulmalıdır. -Entellektüel sermaye.

13. NİCELİK YÖNÜNDEN FİNANSAL ANALIZ • Rakamlarla ifade edilen analize niceliksel analiz denir. • Finansal analizin niteliksel yönünde, mümkün olduğu ölçüde objektif olunmaya çalışılsa da, varılan sonuçlarda subjektif davranılmış olabilir. • Niteliksel ve niceliksel analiz bir arada birbirini tamamlayacak şekilde yürütülmektedir.

14. KISA SÜRELİ FİNANSAL ANALİZ • Kısa süre bir endüstri dalında mevcut işletmelerin yeni veya ek yatırımlara giremeyecekleri bir zaman dilimini kapsamaktadır. Genellikle 1 yıl olarak kabul edilir. • Bu süre içinde sabit değerlerde bir değişiklik meydana gelmez. • Kısa süre içinde işletmenin finansal faaliyetleri, daha çok günlük alacak ve borç durumlarının değerlendirilmesi esasına dayanmaktadır. Yani kısa süreli finansal analizde likidite ön plandadır.

15. UZUN SÜRELİ FİNANSAL ANALİZ • Uzun süre kavramı, genel olarak 5 yıldan daha yukarı olan zaman aralığındaki finansal hareketlerin incelenmesini ifade eder. • 5 yıla kadar olan orta süreli finansal hareketler de uzun süreli finansal hareketler olarak değerlendirilir. • Uzun süreli finansal analizde genellikle yatırım değerlendirilmesi, teçhizat satın alınması gibi değişiklikler üzerinde durulur. • Analizin ağırlık noktası karlılıktır.

16. STATİK ANALİZ • Belirli bir tarihe veya belirli bir döneme ilişkin mali tablolardaki kalemler arasında mevcut ilişkilerin miktar yönünden incelenmesi statik analizdir. • Statik Analiz = Dikey Analiz • Statik analiz rasyolar ve yüzdeler yöntemi kullanılabilir. • Statik analizde hesaplanan rasyolar, işletmenin cari dönemdeki likidite, karlılık, faaliyet ve finansal yapısı hakkında bilgi verir.

17. DİNAMİK ANALİZ • Dinamik analiz işletmenin birden fazla döneme ilişkin mali tablolarındaki değerlerin kolayca karşılaştırılabilir şekilde incelenmesidir. • Bu analiz karşılaştırmalı tablolar, trendler gibi analitik tekniklerle yapılır. • Dinamik Analiz = Yatay Analiz • Dinamik analiz işletme hakkında önemli eğilimleri gösterdiği için geleceğe ilişkin öngörümlemelerde sıkça kullanılır.

18. FİNANSAL ANALİZ TEKNİKLERİ • Rasyo (oran) analizi • Karşılaştırmalı analiz • Eğilim (trend) yüzdeleri yöntemi • Yüzde yöntemi ile analiz • Karlılık analizi • Fon akım analizi

19. KARLILIK ANALİZİ • Kar = Gelirler – Giderler > 0 • işletmenin sattığı ve ürettiği ürün miktarı • ürünün satış fiyatı • ürün maliyeti • Finansal analizin tekniklerinden biri olan Karlılık Analizi, işletmelerin kar ve karlılığı üzerinde durur. • İşletme açısından önemli olan karı en büyüklemektir.

20. KARLILIK ANALİZİ • Yönetim uygulamalarında kar planlaması ve karlılık analizi alanında kullanılan önemli araçlardan biri; literatürde “başabaş analizi,ölü nokta analizi,kara geçiş analizi veya sıfır kar analizi” adları verilen tekniktir. • Karlılık analizi kapsamında; başabaş analizi güvenlik marjı ve net marj, faaliyet (çalışma) kaldıracı, finansal kaldıraç ve bileşik kaldıraç derecelerine yer verilecektir.

21. 1 - Başabaş Analizi • Kara geçiş analizi, kısaca “maliyet - satış hacmi - kar” analizidir. • Buradaki amaç, işletmenin başa baş olduğu faaliyet noktasını saptamaktır. • Başabaş noktası işletmenin ne kar, ne de zarar ettiği bir faaliyet noktasıdır. • Bu noktada, toplam satış gelirleri toplam maliyetlere eşittir. • Böylece başabaş analizinin, işletmenin sabit ve değişken maliyetleri ile gelir-karları arasındaki ilişkinin belirlenmesi anlamını taşıdığı görülmektedir.

22. Kara geçiş analizi, geçmiş dönemlere ait finansal tablolara dayandığından, statik analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. • Ancak bu analiz ile gelecek dönemlerde ne gibi değişikliklerin ortaya çıkabileceği konusunda tahminler yapmak mümkün olduğundan, başabaş analizinin dinamik bir yöntem olma niteliği de taşıdığını belirtmek gerekir.

23. Kara Geçiş Analizinin Varsayımları • Toplam sabit giderler ve Toplam değişken giderler olmak üzere iki tür gider vardır. • Sabit giderler çeşitli üretim düzeylerinde aynı kalmaktadır. Değişken giderler, üretim miktarı ile aynı oranda değişmekte, azalmakta veya artmaktadır. Değişken giderler belirli bir süre üretim miktarı ile orantılı olarak değişir. Yani birim başına değişen gider sabit kalmaktadır. Buna karşılık birim başına sabit gider ise değişkendir. • Birim satış fiyatı değişmemektedir. • Genel fiyat düzeyi kararlıdır. • Üretilen miktarın tamamının satıldığı kabul edilmektedir. • İşletmenin izlediği politikalarda değişiklik yoktur. • Üretim faktörlerinin verimliliği sabit kalmaktadır.

24. KARA GEÇİŞ ANALİZİ MATEMATİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ GRAFİK YÖNTEMİ İLE KARA GEÇİŞ ANALİZİ

25. MATEMATİKSEL GÖSTERİM • Kara geçiş noktasında toplam gelirler toplam giderlere(maliyetlere) eşit olur.(Kar=0) • Buradan hareketle; Kar = TG –TM, karın sıfır olması durumunda TG=TM olur. TG = PxQ(Toplam Gelirler) TM = F+(VxQ) => (Toplam Giderler) P = Birim Satış Fiyatı F = Toplam Sabit Giderler V = Birim Değişken Gider Q = Miktar (Üretim ya da Satış Miktarı)

26. Matematik Yöntem ile Kara Geçiş Analizi Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Satış Hacmi-TL) Toplam Değişen Giderler (V x Q) 1 - Toplam Satış Gelirleri (P x Q) Toplam Sabit Giderler (F) Başabaş Noktası = (Birim) Birim Fiyat – Birim Değişken Giderler (p-v) BBN(br) x P = BBN(TL)

27. ÖRN – 1 = BBN Tek tip saat üretimi yapan bir firmaya ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir; Sabit Giderler(F): 2000000 TL Birim Değişken Gider(V): 150 TL Birim Fiyat(P): 250 TL İşletmeye ait BBN’nı birim ve tutar olarak hesaplayınız, bulunan değerleri grafik üzerinde gösteriniz.

28. Cevap - 1 2.000.000 Başabaş Noktası = (Birim) 20.000 br = 250 - 150 Başabaş Noktası = (Tutar) 20.000 x 250 = 5.000.000 TL

29. PQ (Toplam Gelirler) Grafik Yöntemi İle Kara Geçiş Analizi Satış Gelirleri ve Maliyet (TL) F + vQ (Toplam Giderler) Kar A vQ (Toplam Değişken Giderler B.B.N. Tutarı F (Sabit Giderler) Zarar F Üretim-Satış Miktarı (Birim) 0 B.B.N. miktarı F: Toplam Sabit Giderler V: Birim Değişken Gider Q: Üretim/Satış Miktarı P: Birim Satış Fiyatı

30. ÖRN – 2 = BBN • Satışlar (50000 br x 2 TL) 100000 TL • Değişen Giderler (50000 br x 1 TL) 50000 TL • Sabit Giderler 20000 TL • Faiz ve Vergiden Önceki Kar (EBIT) 30000 TL 20000 Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) = 40000 TL 50000 1 - 100000 20000 20000 br Başabaş Noktası = (Birim) = 2 - 1

31. KAR HEDEFİ KONULMUŞ İSE; F + KAR BBN(TL) = -------------------- V 1 - ------ P F + KAR BBN(br) = -------------------- p - v

32. ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) • Söz konusu işletmenin yöneticilerinin faaliyetlerinde belirli bir kar hedefini esas almaları durumunda hedeflenen kar, sabit gider şeklinde düşünülerek hareket edilir. • Örnek olarak, 45.000 TL’lik bir karın arzu edildiği kabul edilirse; bu durumda başabaş noktasını sağlayan satış miktarı; 20000 + 45000 130000 TL = Başabaş Noktası = (Satış Hacmi TL) 50000 1 - 100000 BBN(br) x P = BBN(TL) BBN(br) = 130000/2 = 65000 br.

33. 2. Güvenlik Marjı ve Net Marj • Güvenlik marjı, satış gelirleri ile başabaş noktasındaki satış hacmi arasındaki farktır ve satışların yüzdesi şeklinde ifade edilir. Toplam satış gelirleri – BBN (TL) G. M. O. = Toplam satış gelirleri Örneğimizde güvenlik marjı, 100000 – 40000 = 60000 TL olarak bulunur. Güvenlik marjı yüzdesi de; 100000 – 40000 100000 = 0.60

34. ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) Net marj (katkı payı) ise, satış gelirlerinden, değişen giderler toplamı çıkarıldıktan sonra kalan miktardır. Net marj, (marjinal gelir), toplam sabit giderlerin net karın ne kadarlık kısmını karşılayabileceğini göstermesi bakımından önem taşır. Örneğimizde net marjın; 100000 – 50000 = 50000 TL olduğu görülmektedir. Net marjın, toplam satış gelirlerine oranlanmasıyla net marj yüzdesi elde edilir. Bu yüzde sayesinde, satışlarda oluşacak bir değişikliğin, karda nasıl bir değişiklik yaratacağı kolaylıkla görülebilir. Başabaş örneğindeki rakamlar esas alındığında net marj yüzdesinin %50 olduğu görülür.

35. ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) KAR = (Satış Geliri x Net Marj Yüzdesi) – Sabit Gid. KAR = (100000 x 0.5) – 20000 = 30000 TL KARLILIK = Güvenlik Marjı x Net Marj Yüzdesi KARLILIK = 0.6 x 0.5 = 0.3 = %30

36. ÖRNEK – 3 = BBN Sabit maliyetleri 2000 TL, birim satış fiyatı 200 TL, birim değişken gideri 100TL ve toplam satış geliri 6000 TL olan X A.Ş’nin güvenlik marjı oranını hesaplayınız.

37. Cevap - 3 2.000 Başabaş Noktası = (Birim) 20 br = 200 - 100 Başabaş Noktası = (Tutar) 20 x 200 = 4.000 TL 6.000 – 4.000 G. M O. = = %33.3 6.000

38. ÖRNEK – 4 = BBN Bir şirketin sattığı tek bir ürün ile ilgili veriler şöyledir; şirketin özsermayesi 400.000 TL, toplam sabit maliyet 220.000 TL, birim satış fiyatı 120 TL, birim değişken gider 40 TL’dir. Şirket özsermayesi üzerinden % 20 kar hedefi koyduğuna göre; • Şirketin kara geçiş noktasındaki satış miktarı ve satış tutarını (TL) hesaplayınız. • Yukarıdaki verilere göre “Başabaş Noktası’nın” grafiğini çiziniz. • Satış miktarının 6250 adet olması durumunda şirketin güvenlik marjı oranı ne kadardır? Sonucu yorumlayınız.

39. Cevap - 4 220.000 + 80.000 3.750 br Başabaş Noktası = (Birim) = 120 - 40 Başabaş Noktası = (Tutar) 3.750 x 120 = 450.000 TL (6.250*120) – 450.000 G. M O. = = % 40 (6.250*120)

40. KALDIRAÇLAR ÇALIŞMA KALDIRACI (FAALİYET KALDIRACI) BİLEŞİK KALDIRAÇ FİNANSAL KALDIRAÇ

41. 3. Çalışma Kaldıracı ve Finansal Kaldıraç 1-Çalışma Kaldıraç Derecesi Çalışma kaldıraç derecesi sabit giderlerin, işletme faaliyetlerinde nereye kadar kabul edilebileceğini gösteren bir araçtır. Satışlardaki yüzde bir değişmenin FVÖK’da meydana getireceği değişmeyi ifade eder. Eğer herhangi bir firmanın çalışma kaldıraç derecesi yüksekse; bunun anlamı, satışlardaki küçük bir değişimin FVÖK’da daha büyük bir miktarda değişmeye sebep olacağıdır.

42. Çalışma Kaldıraç Derecesi Ç.K.D. = ∆ EBIT EBIT = Vergi ve Faizden Önceki Kar EBİT S = Satışlar ∆ S S Ç.K.D. = KardaYüzde Olarak Değişiklik Satış HacmindeYüzde Olarak Değişiklik Q (P – V) Ç.K.D. = Q (P – V) - F

43. ÖRN – 2 = BBN (DEVAM) Q = 50.000 birim (x 2 TL) P = 2 TL V = 1 TL F = 20.000 TL Ç.K.D. = Q (P – V) 50.000 (2 – 1) = = 1.66 Q (P – V) - F 50.000 (2 – 1 ) – 20.000

44. Faaliyet kaldıracı, en açık şekilde sabit giderlerin çok yüksek olduğu faaliyet alanlarında görülmektedir. • Havayolu, demiryolu ve denizyolu işletmelerinde sabit giderlerin çok fazla olması, faaliyet kaldıracına iyi bir örnek oluşturmalarına neden olur. • İşletmeyi başabaş noktasına ulaştıran gerekli yük ve yolcu miktarı sağlandıktan sonra, her fazla yük ve yolcu miktarı sözkonusu işletmenin karına yapılan net katkıyı ifade eder. • Çünkü, değişen giderlerin küçük boyutlarda olması nedeniyle, başabaş noktasına ulaşıldıktan sonraki her ilave yük ve yolcu işletmenin karında doğrudan ve büyük miktarda artış yaratmaktadır.

45. ÖRNEK – 5 Aynı sektörde faaliyet gösteren X, Y, Z firmalarının sabit maliyetleri sırasıyla 80.000 TL, 40.000 TL ve 120.000 TL’dir. Ürettikleri ürünün satış fiyatı 4 TL ve her firma için birim başı değişken gider sırasıyla, 2.4, 3, ve 2 TL olmaktadır. 160.000 birimlik satış düzeyinde firmaların ÇKD’lerini hesaplayınız.

46. ÖRNEK – 5 = ÇÖZÜM Q (P – V) Ç.K.D. = Q (P – V) - F • ÇKDX= 160000(4-2,4)/(160.000x(4-2.4)-80.000) = 1.45 • ÇKDY = 1.33 • ÇKDZ = 1.6 olur. Not: Satışlardaki değişme X firmasının karında 1.45, Y firmasında 1.33, Z firmasında 1.6 katlık bir değişmeye neden olmaktadır.

47. ÖRNEK – 6 A işletmesinin 5.000.000 TL’lik satış düzeyindeki FVÖK’ı 1.000.000 TL’dir. İşletmenin sabit giderleri 1.000.000 TL ve değişken giderler toplamı ise satışların %60’ı kadardır. İşletmenin satışlarında meydana gelecek % 20’lik bir artışın FVÖK’a etkisini gösteriniz.

48. ÖRNEK – 6 = ÇÖZÜM Ç.K.D = Satışlar – Değişken Gid. Top. / FVÖK Ç.K.D. = 5000000 – 3000000 / 1000000 Ç.K.D. = 2 SATIŞLARDA %20 FVÖK %40

49. ÖRNEK – 6 = ÇÖZÜM x2

50. FİNANSAL KALDIRAÇ; TOPLAM BORÇLAR / TOPLAM PASİF