„Bądźcie spokojni!

2. „Bądźcie spokojni! Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od swoich rówieśników. Mają takie same marzenia, możliwości, plany na przyszłość...”

3. Cukrzyca typu 1 • Insulinoterapia • Pomiary poziomu glukozy • Poziom glikemii • Wysiłek fizyczny • Pompa insulinowa • Zachowanie dziecka – potrzeby dziecka • Podawanie posiłków – ważenie porcji • Co to jest WW • Bezpieczeństwo

4. Cukrzyca

5. Cukrzyca typu 1 Geny Choroby autoimmunologiczne Środowisko Układ immunologiczny Cukrzyca typu 1 - najczęstsza choroba przewlekła u dzieci Choroba z autoagresji - własny układ odporności niszczy własne komórki beta w trzustce wydzielające insulinę Przy rozpoznaniu cukrzycyok. 80% komórek beta jest zniszczonych - brak insuliny

6. Dlaczego chorujemy? • Czynniki genetyczne • Bliźnięta monozygotyczne 30-55% ryzyka • Dziedziczenie wielogenowe • Czynniki środowiskowe • Infekcje wirusowe • Niedobór witaminy D • Żywność • Stres • inne

7. Cukrzyca typu I, tzw. młodzieńcza lub insulinozależna Osoby, które cierpią na cukrzycę typu I, nie mają szans na pełne wyzdrowienie. Komórki, które produkują w ich trzustce insulinę są zniszczone. Osoby z cukrzycą typu II, są w stanie samodzielnie produkować insulinę.

8. TO MOGĄ BYĆ OBJAWY CUKRZYCY • duże pragnienie • częste i obfite oddawanie moczu • chudnięcie pomimo niemal wilczego apetytu • osłabienie • senność

9. Każdy może zachorować na cukrzycę typu 1 • Cukrzyca typu 1 nie jest chorobą zakaźną • Przyczyną cukrzycy nie jest jedzenie cukierków • To błąd strażników odporności.

10. Insulinoterapia • Insulina łączy się z receptorem insuliny powodując m.in.: wychwyt glukozy, spalanie glukozy, syntezę glikogenu • U zdrowego człowieka insulina wydzielana jest automatycznie, jej stężenie jest dopasowane do aktualnego zapotrzebowania. • Insulina wydzielana jest do każdego posiłku Celem insulinoterapii jest osiągnięcie poziomu stężenia glukozy w organizmie jak najbliższego poziomu zdrowego człowieka poprzez odpowiednie dawkowanie insuliny dopasowane do aktualnego zapotrzebowania

11. Glukoza jest rozprowadzana przez naczynia krwionośne po całym organizmie • Insulina łączy się z receptorem na • błonie komórkowej. Błona komórkowa staje się przepuszczalna dla glukozy. Glukoza wchodzi do wnętrza komórki • Dzięki temu komórka otrzymuje paliwo - glukozę i zachodzą w niej wszystkie procesy życiowe W obecności insuliny – glukoza przedostaje się wnętrza komórek

12. Brak insuliny – glukoza nie przedostaje się do wnętrza komórek -Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa jest szczelna i nie przepuszcza glukozy do wnętrza komórki -We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta stężenie glukozy -Komórka spala tłuszcz, produkuje się aceton -organizm wydala nadmiar glukozy z moczem, dlatego odczuwamy nasilone pragnienie i oddajemy duże ilości moczu Głód Głód Brak glukozy w komórce Spalanie tłuszczu – chudnięcie aceton zakwasza organizm Nasilone pragnienie, wielomocz

13. Insulina to hormon życia Nie da się żyć bez insuliny Tu nie ma wyboru Insulina musi być regularnie podawana

14. „Niezbędnik” diabetyka • glukometr z nakłuwaczem i paskami • pen z insuliną • glukagon • glukoza • odpowiednia ilość pożywienia

15. Dzień diabetyka Przed każdym posiłkiem • Ważę jedzenie • Obliczam zawartość węglowodanów, białka i tłuszczu • Obliczam dawkę insuliny • Kłuję palec i oznaczam cukier • Podaję insulinę II śniadanie podwieczorek II kolacja na noc śniadanie obiad kolacja

16. Utrzymanie normoglikemii HIPERGLIKEMIA HIPOGLIKEMIA

17. GLUKOMETRz nakłuwaczem i paskami

18. Pomiar stężenia poziomu cukru we krwi Umyć ręce .Nie dezynfekować!

19. To ważne! • W szkole powinno być miejsce, w którym dziecko o każdej porze mogłoby w warunkach higienicznych zbadać poziom cukru czy podać zastrzyk insuliny. • Zdarza się, że dzieci robią to na korytarzach lub w toalecie, co uwłacza podstawowym zasadom higieny i bezpieczeństwa. • Niektóre dzieci wstydząc się choroby nie wykonują żadnych badań ani zastrzyków w szkole. Prowadzi to do bardzo zróżnicowanych cukrów, a w konsekwencji do grożących powikłań zdrowotnych.

20. Prawidłowe wyrównanie cukrzycyna czczo (rano) < 95 mg/dlprzed posiłkiem < 100 mg/dl1h po posiłku < 140 mg/dl2h po posiłku < 120 mg/dlprzed snem 100-140mg/dlglikemia nocna > 60 mg/dl

21. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego Glikemia na czczo i przed posiłkami: 70-110 mg/dl (3,9-6,1 mmol/l) Glikemia 2 godziny po posiłku: < 160 mg/dl (7,8-8,9 mmol/l) Hemoglobina glikowana HbA1c (%): ≤ 6,5%

22. Gdy poziom jest dobry... • Należy zjeść posiłek (zawierający odpowiednią ilość tzw. wymienników węglowodanowych - WW) • Dostrzyknąć odpowiednią do ilości WW ilość insuliny.

23. Poziom cukru należy kontrolować przed każdym posiłkiem oraz zawsze wtedy, gdy chory poczuje taką potrzebę! Jeśli dziecko sygnalizuje złe samopoczucie, należy zmierzyć poziom cukru, gdyż może ono wynikać z braku wyrównania

24. Niedocukrzenie

25. Gdy poziom jest zbyt niski(hipoglikemia) • Niedocukrzenie czyli hipoglikemia to stan, w którym poziom cukru we krwi występuje poniżej normy tj. poniżej 70mg%. • Objawy niedocukrzenia są bardzo różne u różnych osób. • Niedocukrzenie może pojawić się nagle i nie zawsze jest sygnalizowane przez chorego.

26. Niedocukrzenie (hipoglikemia) • Przyczyny niedocukrzenia • Za mało jedzenia (np. nie zjedzony lub zapomniany posiłek) • Za dużo insuliny (np. pomylona dawka) • Wysiłek fizyczny • Alkohol

27. Objawy hipoglikemii(niedocukrzenia) • dziecko czuje się słabe, • nie może się poruszać, • pojawiają się: bladość skóry, drżenie rąk, zaburzenia widzenia, silny ból głowy, ale także: • napady nieuzasadnionej złości, agresji, • brak kontaktu, nielogiczne odpowiedzi, • pismo brzydkie i niewyraźne, bazgranie. Nie wszystkie te objawy występują jednocześnie. Czasami może być tylko jeden z nich. Bez natychmiastowej pomocy, dziecko może stracić przytomność, a w dalszej konsekwencji może nastąpić zgon.

28. Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia? Gdy z dzieckiem nawiązujemy kontakt należy: •   podać glukozę lub cukier (3-4 kostki) lub słodki napój Coca-cola (1/2 szklanki) lub sok owocowy.

29. Wykaz pokarmów stosowanych w hipoglikemii: •    soki owocowe bez cukru - około 1 szklanki •   soki owocowe z cukrem - około 1/2 szklanki •   herbatniki, biszkopty - około 15 gram •   słodkie owoce - gruszka, 1/2 banana, winogrona, jabłko Podane powyżej ilości pokarmów i napojów w przybliżeniu odpowiadają 3-4 kostkom cukru i podnoszą poziom glukozy (cukru) we krwi o około 60-70mg%. Pamiętaj! Czekolada nie jest dobra w przypadku hipoglikemii, gdyż posiada dużą zawartość tłuszczu i niski IG.

30. Jak należy pomóc w przypadku niedocukrzenia? Pamiętaj! Nie podawaj nic do picia, jeśli chory jest już nieświadomy – grozi to zadławieniem! Jeżeli jest utrata przytomności lub zasłabnięcie nie ustępuje • należy wykonać zastrzyk z Glucagonu, który powinien znajdować się w dostępnym miejscu (pokój nauczycielski lub gabinet lekarski). • instrukcja obsługi znajduje się w każdym opakowaniu. Osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem chorym na cukrzycę muszą znać miejsce przechowywania „Glucagonu”.

31. Ciężkie niedocukrzenie • Utrata przytomności z drgawkami NIC DOUSTNIE • Postępowanie • Zmierzyć poziom cukru we krwi • Podać GlukaGonHypokit –powoduje uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po podaniu dożylnym, jak i domięśniowym lub podskórnym.Dzieciom o masie ciała poniżej 25 kg zaleca się jednorazowo 0,0005g (połowa zawartości strzykawki). • Wezwać pogotowie ratunkowe • Kontrola poziomu cukru po 15min Po odzyskaniu przytomności podać dziecku roztwór cukru lub inny słodki napój

32. Zastrzyk Glucagen HypoKit Zdejmij pomarańczową nakrętkę z buteleczki Wbij w korek igłę i wpuść płyn ze strzykawki do buteleczki Wymieszaj zawartość Wykonaj zastrzyk: wbij igłę w w mięsień i naciśnij tłok strzykawki Odciągnij tłoczek i wprowadź płyn z buteleczki do strzykawki http://www.cornerstones4care.com/AboutDiabetes/BeyondTheBasics/UsingGlucaGenHypoKit.aspx

33. Dziecko po niedocukrzeniu powinno odpocząć. Nie wolno go zostawiać wtedy bez opieki. Nie należy również wysyłać go do domu.

34. Hormony uwalniające glukozę zmagazynowaną w wątrobie pod postacią glikogenu wątrobowego: Adrenalina Glukagon Kortyzol Wątroba Glikogen wątrobowy Niedocukrzenie Glukoza Wyrzut glukozy do krwi z glikogenu wątrobowego pod wpływem hormonów, powoduje przecukrzenie po niedocukrzeniu tzw efekt z odbicia lub zjawisko kontrregulacji

35. Do niedocukrzenia nie dojdzie jeżeli: dziecko zje posiłek o właściwej porze - czasem musi to zrobić także w czasie trwania lekcji ilość posiłku będzie dostosowana do ilości podanej insuliny nie będzie dodatkowego niezaplanowanego wysiłku typu: wycieczka, zwiększona aktywność fizyczna (np. dodatkowe zajęcia sportowe nie uwzględnione w planie, bardziej intensywne niż zwykle zajęcia sportowe typu zawody itp.)

36. Przecukrzenie

37. Gdy poziom cukru jest zbyt wysoki(hiperglikemia) • Należy w pierwszej kolejności podać dawkę insuliny zwiększoną o tzw. korektę • Odczekać określoną ilość czasu (im wyższy poziom tym dłużej) • Zjeść posiłek

38. W sytuacji, gdy poziom cukru jest zbyt wysoki (powyżej 250 mg%), a dziecko czuje się źle, ma trudności w odbiorze lekcji, nudności, bóle głowy czy brzucha, silne pragnienie mamy do czynienia z hiperglikemią. Stan taki może być spowodowany rozwijającą się infekcją powodującą zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. Należy wtedy poinformować rodziców.

39. Przecukrzenie Podać insulinę Pić wodę Konieczne umożliwienie wyjścia do toalety Może boleć głowa GLIKEMIA > 300mg% podaj insulinę PENEM Nie należy podawać insuliny pompą insulinową – podejrzenie niedrożności zestawu. Długotrwałe przecukrzenie oznacz aceton w moczu

40. Co oznacza złe wyrównanie cukrzycy ?

41. Kwasica ketonowa - mechanizm powstawania Długotrwały brak dopływu insuliny Brak glukozy w komórce Spalanie tłuszczu - chudnięcie Nasilone pragnienie Aceton, ketony Zwiększone oddawanie moczu Zapach acetonu Mocz: cukier, aceton Krew: wysokie stężenie glukozy

42. Kwasica ketonowa - objawy • Ból brzucha • Nudności • Wymioty • Wysoki cukier • Aceton w moczu/krwi • Odwodnienie • Przyspieszony oddech • Zaburzenia świadomości • Śpiączka cukrzycowa

43. Kwasica ketonowa - postępowanie • Podać insulinę wstrzykiwaczem penem • Pić wodę z cytryną, po łyku Pompa insulinowa: • Sprawdzić czy podaje insulinę • Wymienić wkłucie z drenem i strzykawką • Czasowa zmiana bazy 200% na 4 godziny Sprawdzić poziom cukru po 1,5-2 godzinach • Nasilone wymioty, bez możliwościnawodnienia doustnegonatychmiastowa hospitalizacja

44. Wysiłek fizyczny

45. Działanie wysiłku fizycznego na organizm diabetyka • Długotrwały wysiłek powoduje mniejsze zapotrzebowanie na insulinę • ryzyko hipoglikemii • Konieczny pomiar cukru przed w trakcie i po wysiłku • Dodatkowy posiłek – węglowodany

46. Wysiłek długotrwały, trening (wysiłek tlenowy): • Powoduje obniżenie glikemii w trakcie i po wysiłku, nawet do kilkunastu godzin po ćwiczeniach (regeneracja glikogenu mięśniowego • Korzystny wpływ dla osób z cukrzycą utrzymuje się do 72 godzin po wysiłku • Krótkotrwały wysiłek fizyczny (> 90% VO2max), bardzo intensywny, wysiłek beztlenowy (podnoszenie ciężarów) może prowadzić do hiperglikemii i ketozy; • Optymalne wartości glikemii przed wysiłkiem: • 100 – 180 mg/dl *I. Ponikowska, P. Adamczyk„Cukrzyca typu 1” pod red. E. Otto-Buczkowska

47. Insulina a wysiłek fizyczny Mięśnie w trakcie pracy zużywają glukozę i insulinę Glikemia powyżej 250 mg% oznacza niedobór insulinyw organizmie → konieczna dawka korekcyjna insuliny Wysiłek fizyczny przy wysokich glikemiach (czyli bez insuliny) jest niewskazany, gdyż może powodować zakwaszenie organizmu • Mięśnie nie spalą glukozy bez insuliny, zmusza się je do pracy na głodzie (spalanie tłuszczu i białka)

48. Wycieczki i dodatkowe wyjścia ze szkoły powinny być wcześniej zapowiadane, aby dziecko mogło wziąć dodatkową porcję jedzenia. • Jeżeli nauczyciel czuje, że nie będzie mógł zapewnić dziecku należytej opieki, wskazane jest aby w tego rodzaju imprezach uczestniczyło któreś z rodziców chorego dziecka.

49. Co zabrać ze sobą na wycieczkę? Zawsze trzeba zabrać pen z insuliną i zapasowe igły, również, jeżeli insulina podawana jest pompą • Glukometr + paski testowe • Zapasowy osprzęt do pompy insulinowej • Glukozę lub cukier • Kanapki • Wodę • Glukagon Na wycieczce powinna być osoba przeszkolona w zasadach postępowania w ciężkim niedocukrzeniu

50. Podawanie insuliny za pomocąpompy