440 likes | 710 Views
Универзитет Гоце Делчев- Факултет за медицински науки-Штип РАНА ДЕТЕКЦИЈА, ПРОЦЕНА НА ПСИХОМОТОРНИОТ РАЗВОЈ И НЕВР О ПСИХОЛОШКИ ПРОФИЛИ НА ДЕЦА СО ПРОБЛЕМИ ВО РАЗВОЈОТ Проф.Др.Гордана Панова.
E N D
Универзитет Гоце Делчев- Факултет за медицински науки-Штип РАНА ДЕТЕКЦИЈА, ПРОЦЕНА НА ПСИХОМОТОРНИОТ РАЗВОЈ И НЕВРО ПСИХОЛОШКИ ПРОФИЛИ НА ДЕЦА СО ПРОБЛЕМИ ВО РАЗВОЈОТ Проф.Др.Гордана Панова
Децата со проблеми во развојот представуваат една хетерогена група.Овде припагаат деца со сензорни нарушувања,деца со интелектуален недостаток,деца со нарушување на говорот,деца со емоционални и социјални растројства,деца со потешкотии во школувањето и др.
Испитувањата се акцентирани на можностите тие да бидат користени во планирањето и разработка на индивидуални тераписки програми, прилагодени за деца со проблеми во развојот.
Трудот преставува експиримент, проучување на проблеми во менталниот развој кај деца од предучилишна и училишна возраст.Користени се адаптирани примери на нервнопсихолошки испитувања,кои овозможуваат точна деференцијална дијагноза. Добиените резултати служат за формирање на нервнопсихолошки профили за соодветна група на деца.
Проблемот во раното откривање,дијагностиката и корекцијата-рехабилитација на деца со проблеми во развојот завзема големо значење. • Една од најважните задачи на откривањето и дијагностиката се: • оценка на мозочната организација на психичките функции, • класификацијата на механизмите врз основа на проблемите и пореметувањето во развојот.
континуитет и целовитоствоорганизацијатанатераписката, хабилитацискатаилирехабилитацискатапостапкавообластаназдравственатазаштита, и социјалната заштита, • вообластанавоспитанието и образованието, • професионалнотооспособување и вработување, • згрижувањето, институцинанотосместување.
дијагностичкотооценување е делодпроцесотнарехабилитацијаивопрактиката. • Во тој правец нервнопсихолошкото истражување е само информативно и за крај да се здобие со значителна популарност во работата и третманот на деца со пореметување во рзвојот.
Примена на тестови и методи во истражувањето, • Примена на модифицираните варианти на невропсихолошки методи разработени од А.Р.Лурија за испитување на деца од предучилишна и училишна возраст со проблеми во развојот.
Мозочните дизфункции се важен генетички фактор како и причини за тешкотиите во образованието, • Етиологијата на мозочната и сензорната дисфункција во многу случаи е блиска со патологија од централен и периферен тип. • Се следат и тешкотиите во формирање на компензаторните способности,како и неефективност на специјални дидактички методи.
Современата невро и патопсихологија на развојот бараат диференциран приод кон тежината на психичката дизентогенеза на разни профили на нарушувања во способноста за учење,кои се поврзани со дефецити во локалните мозочни структури.
Локализацијанапсихичкатаактивност. Централноместозаземаатдвеосновнисостојби. Психичкитепроцесиимаатсложенаструктуракојсеразликуваодостанатитемозочниструктури. Придисфункцијанаконкретнимозочниструктуриможатдасезабележатотстапувањавомногупсихичкифункции.
PODLO@NI GRUPI I FAKTORI NA MENTALNA DISFUNKCIJA • genetskifaktori, povredaprira|awe, -fetalen синдом. • alkoholensindrom, niskatelesnate`inaprira|awe, prenatalnaupotrebanadroga; • nedostatocivoishranata: jod, `elezo; • siroma{tijaipsihosocijalnadeprivacija; • zlostavuvawe, nasilstvo; • infekcii (na pr. virusenencefalit); • toksi~nimaterii (na pr. Olovo,жива).
-Различнитементалнипроцеси- перцепција, внимание, меморија, размислување и говорсезаедничкиединици.Нарушувањетонакојабилоодовиеединициводиконраспаѓањенаситесистеми, вокои е вклученовојсистем. -Невропсихолошкотоистражувањеовозможувапрекуквалитативнаанализанаменталнатафункцијадасеоценатнесамоменталнитефункции, туку и структуратанаменталнатаактивноствоопшто.
Главнитетешкотиисевоусогласувањетонаквалитативнаанализазанарушувањатанапринципитевопсихометријата.Главнитетешкотиисевоусогласувањетонаквалитативнаанализазанарушувањатанапринципитевопсихометријата.
Истражувањатакоисенаправенивоврскасоучилишниотнеуспехговоратдекаоштетувањетонапсихичкатафункцијаовде е созголеменазачестеност. • Се избирааттестовизатестирањенамеморија. Докажано е декамеморијата е еденоднајранитефакторизаоштетувањенанервниотсистем.
Методатасесостоиодчетириосновнитестови ( дватестазаслушнамеморија и дватестазавиднамеморија). • Истражувањата се спроведувани во две општини од источна Македонија.
Резултатитеодистражувањетосеоценуваатво 14 степени. Секојстепен е квантитативенизраз и е еденодпараметритенаменталнатаактивност, обемотнааудиовизуелнамеморија, потистнатостнааудиовизуелнистимули, регулација и контроланааудиовизуелнатамеморија и др.
Невропсихолошкиоттест е соодреденинормизаразличнивозраснигрупи (среднииндикатори, стандардниотстапувања, грешки). • Вкупнитепроценинадвородстандарднотоотстапувањесесметаатзаотстапувањаоднормите.
НевропсихолошкипрофилизадецасопроблемивоучењетоНевропсихолошкипрофилизадецасопроблемивоучењето • Вкупнатапроценанапроменитевоменталнатаактивносткајдецатасотешкотиивоучењетосеоднесуванадисфункцијанаразличнимозочниструктури, фронтални, темпорални, окципитални(темени), • задтемени, • левохемисферни, • деснохемисферни, • комисурални и др.
Поовааметодасеизведуваатневропсихолошкипрофилинаменталнатаактивност, коиштоимаатзначителноразличенкарактер. Тоазначи, декатешкотиитевоучењетосеусловениоддејствотонаразличнитемеханизми. • Кајдецадотешкотиивоучењетосејавувааттриосновнитипананевропсихолошкипрофили и тоа:
1.Невропсихолошкиотпрофилтип I – секарактеризирасомозочнидисфункциивослепоочно-челнитепределиналеватахемисфера. Отстапувањатасезабележуваатспореддаденитепараметри: волуменнаслушнамеморија, парафразии, регулација и контроланавербално – мнестичнатаактивност.
2.Невропсихолошкиотпрофилтип II – мозочнидисфункциивозаднитеобластинахемисферата, локализираниглавноводеснатахемисфера.Има променивоговорнитепараметринапсихичкатааткивност. Секарактеризирасодефицитнаследнивепараметри: волуменнаслушнамеморија, волуменнавиднамеморија, феноменнаединечнидвижења и др.
3.Невропсихолошкиотпрофилтип III –дисфункциисобилатераленкарактер, прикоиштоотстапувањатавопсихичкатаактивностсеоднесувааткаконалевата, така и надеснатахемисфера.
Тестовизаневропсихолошкадијагностиказадецаод 6-7 години-ДЕЛ ЗА ПРОГРАМИРАЊЕ И КОНТРОЛА
ДЕЛ ЗА ПРИПРЕМА,ПРЕРАБОТКА И КОРИСТЕЊЕ НА ИНФОРМАЦИЈА
Денесво Република Македонија голембројнаучници, стручњаци и специјалистиим е јаснодекапоставувањетонадијагноза е сложена, тешка и одговорназадача и нитуеднапрофесијаилидисциплинанеможедагипонудиситерелевантнидијагностичкиподатоцизадаседадеадекватнадијагноза.
Врзоснованаовиесогледувањавоспоменататаанализа, седонесенисоодветнизаклучоци и сеотворенимедицинско-педагошки и педагошко-психолошкисоветувалишташтоќеработатнапланотнадијагностика и распоредувањенадецатасопречкивопсихичкиотразвој.
Подолгогодишнаработа и стекнатотоискуство, работатанастручнитекомисии сеповеќеимседоверуванастручнитетимовинаспецијалнитеустановизазаштита и рехабилитацијанадецатасопречкиворазвојот, понатамунаустановиодобластаназдравството, образованието и социјалнатазаштита.
Лекарите, психолозите, дефектолозите и социјалнитеработницисеглавниносителиводијагностикатаналицатасопречкиворазвојот и госочинуваатстручниот-мултидисциплинарентим. Оддосегашнотоизлагањеможешедасевидиважностанадијагностикатакакоклученсегмент и неделиваалкавоцелокупниотпроцеснарехабилитацијанадецатасопречкиворазвојот.
Когасеработизадецапомалиод 5 години, прогнозатаморадабидевнимателнодадена. • поблизокконтактсотоадете. • Некоидецасвоитеспособностимошнелесногиприкажуваат, другипак, зарадиповлеченост, сомнителностконлуѓештонегипознаваат, тешкоможатдагипокажатсвоитеспособностиштогиимаат. • Голембројнаподаоцизадецатадобиваме и одсамитеродители.
Навозрастдо 3 годинисеупотребуваатпосебнидијагностичкиинструменти“беби” тестови. Тоасеразвојнитестови, чиииндекснејапокажувавистинскатавредностнаподоцнежнатаинтелигенцијанавозраснотодете, но е показателнанеговитеопштиразвојниможности. • Вонашатасрединанајчестосекористениразвојнитескали, какоштосе: Гезеловата, Бејлиевата, Брунет-Лезиноватаскала.Гезел-оватаскалајамеридетскатаспособностодраѓањетодо 6 години. Таасесостоивоконтролиранинтервјусородителите и тестирањенадетскитеспособностиштојаопфаќаат: моторнатаспособност, развојнаговорот, адаптивнооднесување и емоционалносозревање.
Bayley-оватаскалавклучувавосебескалазаментален, моторенразвиток и социјалнооднесување. Соатрактивнистимулансизаранатадетскавозраст, Bayley-оватаскалапровоцираразнифункциикоиподоцнаќепретставувааткомплексноменталнореагирање и способностзаучење. Заиспитување, например, насензо-перцептивнитефункциисекористицрвенпрстенсоврвка, тропалка, ѕвонче и сличниматеријалиштосенајприфатливизаопределена “бебешка” возраст. Заиспитувањенаедноставниформинапсихичкипроцесидопрвиотпериоднаразмислувањенислужатразнивидовинаплочисовдлабнатиниворазновиднивтиснатигеометрискиформи (споредвозраста). Истотака, сеиспитуваатодпочетнатадосложенатаокулумоторнакоординација, имитација, учење, помнење, формирањенапоими и мислење.Мошнераноможатдасеоткријатразнималформациинамоторнатакоординацијакаконевролошкииспади.
Brunet-Lezin-оватаскалазапсихичкиразвитокворанатадетскавозрастможедасеподелинадвадела:I-отделопфаќа 16 субтестовикоигомератпсихомоторниотразвојнавозрастод 1-30 месец.II-отделодскалатасесостоиод 6 субтестови. Тој е завозрастод 2-6 години. Секојсубтестимачетиризадачи. Влијаниетонаговорот е сведеннаминимум и имовозможуванадецатадајаизразатпрактичнатаинтелигенција.Сопомошнаскалатаворанатавозрастсеиспитува: • моторниотразвиток; • окуломоторнатакоординација; • социјалниотразвиток и говорот
Табела 1. Успешност на тестот за проценка на телесната целост кај децата со праксични и гностички растројства во однос на децата од општата популација
Децата со диспраксични растројства на тестот за проценка на телесната целост покажуваат послаби резултати (92.31%) во споредба со децата со дисгностички растројства (30%). Децата со диспраксични растројства, заради дисхармоничниот раззвиток на психомоторниот спрег покажуваат тешкотии во моториката и просторната организација, при што е нарушена концепцијата на перцепцијата на просторот во целост како и на односот на телото во самиот простор и кон самиот себе. Констатиравме конфузија меѓу просторот на сопствената телесност (личен простор) и објективниот простор кај децата и присутна амбивалентност меѓу просторните односи на сопствената телесност и просторот на телесноста на другите лица (надворешен простор).
Успешност на тестот за проценка на телесната целост по фази на напредување во изградбата на телесната целост кај децата со праксични и гностички растројства
Е-евокација, К-конструкција, Р-репродукцијаКвалитативна анализа на цртежот на човечка фигура покажуваше дека присутни се разлики во фазите на напредување во изградбата на телесната целост меѓу децата од двете групи на растројства. Кај децата со диспраксични растројства по постигнување на успех во фазата на репродукција следеше успех и во фазата на евокација, а најдоцна и најслаб беше успехот во фазата на конструкција. Кај дисгностичките деца, на успехот во фазата на репродукција следи успех во фазата на конструкција, а потоа и на евокацијата. Во фазата на репродукција потребна е активност од типот на “репродуктивни ментални претстави”. Диспраксичните деца не беа во состојба да користат фигуративна симболика, односно немаа јасна ментална претстава за телото во која можеше да се вклопи значењето на перцепираните содржини. Овие деца скоро и да не го забележуваа присутниот модел. За разлика од нив, дисгностичките деца покажуваа многу појасна ментална претстава
Успешност на тестот за проценка на имитацијата на движењата
ТИД-тест на имитација на движења. • Диспраксичните деца покажуваа назначена неснаодливост во манипулативните активности во гестуалниот простор, што се манифестираше и како изразена неуспешност на Тестот на имитација на движењата. Менталната претстава за телото е недоградена.
децата со диспраксични и дисгностички растројства покажуваа определена забавеност во развојот на когнитивните процеси за возраста, во просек за 3-4 години, заради што се јавуваа значајни проблеми во усвојувањето на знаења и појава на училишен неуспех.
Дијагностицирањетонадецасопречкиворазвојоткакоштосегледаоддосегашнотоизлагање е мошнесложена и одговорнаработакојабараголемастручност, професионалност, одговорност и пред семултидисциплинираност (тимскаработа). • Ситестручнизнаења и квалитетиводијагностичкатапостапкауспешноќесеобединатвоеденцеловитпристапналичноста, само ако постои добра тимска работа. • Отварањето на развојните советовалишта ке дадат голе придонес во раната детекција и понатамошното усмерување на оваа група на деца.